Η μελαγχολία της ευτυχίας στο σφαγείο: Μάνος Χατζιδάκης – Μίκης Θεοδωράκης

Αυτό το άρθρο είναι ένα guest post της Βασιλικής Τόλη την οποία και ευχαριστούμε πολύ!

Είναι δύσκολο να αρνηθεί κανείς, πως βάση και έναυσμα των περισσότερων «έντεχνων» και μη μουσικών κομματιών αποτελεί η πνευματική κληρονομιά των παραπάνω δημιουργών.

Διανύοντας και οι δύο μια εποχή, όπου η λογοκρισία και ο περιορισμός των προσωπικών ορίων ήταν κάτι παραπάνω από εμφανή, άλλοτε μέσα από τον προσωπικό τους γολγοθά και άλλοτε μέσα από την αγωνία τους για ένα κόσμο πιο αληθινό, πιο όμορφο και πιο δίκαιο, δημιούργησαν συνθέσεις αιώνια σύγχρονες. Ίσως οι διαφορές τους να είναι έντονες, όχι μόνο στον τρόπο ζωής και δράσης τους αλλά και στην ποιότητα των έργων τους, όμως και οι δύο εξακολουθούν πιστά να υπακούν στον χαρακτηρισμό του μεγαλύτερου συνθέτη της Ελλάδας.

Ο Μίκης Θεοδωράκης  βρισκόταν στο πολιτικό προσκήνιο καθ΄όλη την διάρκεια της ζωής του. Αποτέλεσε άλλωστε βουλευτής του ελληνικού κοινοβουλίου και υπήρξε ακτιβιστής τιμημένος με το βραβείο ειρήνης Λένιν. Η παράνομη ζωή του στην Αθήνα, η εξορία, οι συλλήψεις του, η αγανάκτηση για τις τότε υπάρχουσες συνθήκες, γέμισαν χαρτιά και παρτιτούρες που εν συνεχεία γατζώθηκαν από τα χείλη κάθε συνειδητοποιημένου Έλληνα.

Ο Μάνος Χατζιδάκης από την άλλη, με όχι τόσο έντονη πολιτική –ευρέως γνωστή τουλάχιστον- δραστηριότητα, ήταν το παράδειγμα ενός ανθρώπου ξεχωριστού, που η τέχνη του έκρυβε πάντα μια ανάλαφρη νότα, τόσο παραδεισένια που η γοητεία της έκανε πάντα τους παλμούς σου πιο έντονους.

Και οι δυο δημιουργοί  στάθηκαν αντάξιοι  εκπρόσωποι του ορισμού της τέχνης. Τι θαύμα κρύβει, αλήθεια, πίσω της αυτή η λέξη; Ετυμολογικά, προέρχεται από το ρήμα τίκτω που σημαίνει γεννώ. Γιατί όσο ο Χατζίδάκης τόσο και ο Θεοδωράκης  υπήρξαν άξιοι πατεράδες των έργων τους και κατ΄επέκταση της λύπης και της χαράς κάθε Έλληνα μουσικόφιλου.

Εκφράζοντας μια πλήρως υποκειμενική άποψη, η ειλικρινής και «λαϊκή» ως ένα βαθμό τέχνη, οφείλει να αντικατοπτρίζει όχι μόνο τα προσωπικά διλήμματα ενός δημιουργού, αλλά και την παρακμή της εκάστοτε εποχής. Και ενώ ο Χατζιδάκης μας πρόσφερε μια μουσική ανώτερου επιπέδου, γλυκιά όσο το χαμόγελο που μας χάριζε το άκουσμα της, ο Θεοδωράκης  γεννούσε νότες πονόψυχες που κράυγαζαν το άδικο της δικτατορίας. Αυτό φυσικά, δεν θα έπρεπε να επηρεάζει την προσωπική «ζυγαριά εκτίμησης» του καθενός, αλλά ίσως και να κάνει εμφανείς κάποιες διαφορές στο είδος των έργων τους.

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι όσοι έχουν λίγο ασχοληθεί με την μουσική των παραπάνω καλλιτεχνών, μπορούν εύκολα να ξεχωρίσουν αν ένα μουσικό κομμάτι ανήκει σε κάποιον από τους δύο. Και φυσικά, δεν μπορεί παρά να σημειωθεί και το γεγονός ότι ο Θεοδωράκης ακούγεται συχνά σε φεστιβαλ ή συγκεντρώσεις αριστερών παρατάξεων, που αν μη τι άλλο αποδεικνύει πως είναι συνυφασμένος με το λαϊκό κίνημα.

Τέλος, η επιλογή ή η προτίμηση είναι υπόθεση αποκλειστικά προσωπική αλλά η εκτίμηση της αξίας του καθενός θα πρέπει σε αυτήν την περίπτωση να είναι βέβαιη, αν όχι απαραίτητη, όχι λόγω μιας κάποιας αντικειμενικότητας αλλά λόγω υπαρκτών γεγονότων που αφορούν ένα θέμα λεπτό όπως η μουσική.