Προσφάτως, αναζητούσα απόψεις και αποφθέγματα που άφησαν πίσω τους διάσημοι κλασικοί συγγραφείς και λογοτέχνες ώστε να τους θαυμάζουμε, να τους μνημονεύουμε και μάλλον κάπως να ζηλεύουμε κι εμείς οι σύγχρονοι, αναγνώστες και άνθρωποι του γραψίματος. Μου φαίνεται πως έχει ενδιαφέρον όλη αυτή η διαδικάσια. Μία αναζήτησή τέτοιου ύφους με οδήγησε αναπόφευκτα, βεβαίως, στον Bertolt Brecht. Αν και η εκτίμηση για το πρόσωπό του διάσημου γερμανού θεατρικού συγγραφέως μάλλον πήρε επικές διαστάσεις σε σχέση με την συνολική ποιότητα του έργου του που – αν και μεγάλο- παρουσιάζει κάπoιες ελλείψεις, -αν και σπουδαίο- βρίθει από αισθητικά ατοπήματα, κουραστικές επαναλήψεις και άπειρες πολιτικές εμμονές, παρ’ όλα αυτά μία σημαντική διαπίστωσή του στάθηκε αφορμή για την συγγραφή αυτού του κειμένου. Ο Brecht είπε: αλίμονο στη χώρα που έχει ανάγκη από ήρωες. Και φαντάζομαι πως αυτή η σκέψη αποτελεί μία καλή βάση ώστε να θέσουμε κάποια ζητήματα επί τάπητος.
Αρχικώς τί εννοούμε όποτε κάνουμε λόγο περι ηρώων; Συμφωνούμε σαν κοινωνία για το ποιοί υπήρξαν οι ήρωες μας ή βρισκόμαστε σε μία μόνιμη διαμάχη γηπεδικού χαρακτήρα; Έχουμε συμφιλιωθεί με την ιστορία μας; Ξεπεράστηκαν τα εμφυλιακά σύδρομα; Έχουν καταλαγιάσει τα πάθη; Εάν ρωτήσουμε έναν δηλωμένο πατριώτη σχετικά με τους ήρωες του παρελθόντος, η απάντηση που θα λάβουμε θα συνοδεύεται πάντα από την γνήσια υπερηφάνεια του παγωνιού και θα είναι πιθανότατα η γνωστή. Κολοκοτρώνης, Παπαφλέσσας, Φεραίος αποτελούν τα φαβορί ονόματα στη λίστα των ινδαλμάτων. Ένας φιλελεύθερος πολίτης πάντως δύναται να διαφωνήσει. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν ο πραγματικός ήρωας των μεταρρυθμίσεων και των αλλαγών στην Ελλάδα. ΌΧΙ! Θα αναφωνήσει ο άνθρωπος του κέντρου, ο σοσιαλδημοκράτης ο σωστός. Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν ο ένας, ο μοναδικός, ο γνήσιος φιλλέλην, the chosen one. Έπειτα θα καταφτάσει και ο κουμμουνιστής, ο παλαιός, ο ” όλα τα σφάζω, όλα τα μαχαιρώνω ” να μας κάνει διάλεξη για τον Βελουχιώτη. Και αλίμονό μας αν τον προσπεράσουμε. Ο συντηρητικός δεξιός θα αναρωτηθεί από την άλλη, και πού βρίσκεται ο Καραμανλής- “εθνάρχης” στη λίστα. Γιατί ο Ανδρέας Παπανδρέου πού είναι; Κάποιοι ίσως επίσης δυσαρεστηθούν εντόνως. Ο Σωκράτης, Ο Αριστοτέλης, ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής; Παραλείψαμε και τους αρχαίους τώρα! Και εάν ο αρθρογράφος ομολογήσει ότι οι προσωπικοί του ήρωες είναι λίγο πολύ ξένοι Ροκάδες, συγγραφείς, ποιητές και επιστήμονες, τότε σίγουρα το κειμενάκι θεωρείται ήδη εθνομηδενιστικό. Burn the writer!
Πάντως η βασική ιδέα του διαλόγου δεν θα έπρεπε να είναι αυτή αλλά κάποια άλλη. Ήρωες δεν είναι οι σπουδαίοι, όσοι βρίσκονται στο απυρόβλητο, όσοι δεν επιθυμούμε για πατριωτικους και ιστορικούς λόγους να θέσουμε στο στόχαστρο της κριτικής. Δεν μπορούμε πλέον να ζούμε με τα σύμβολα. Ήρωες δύνανται να γίνουν μόνο όσοι δεν γεννήθηκαν ακόμα. Στα πλαία της αγωνιώδους αναζήτησης ηρώων χάνουμε την θαυμάσια ευκαιρία να γίνουμε εμείς οι ίδιοι, ήρωες της καθημερινότητας και επαναστάτες της τρέχουσας συλλογικής αντίληψής μας. Ο David Bowie μας το είπε: we can be heroes, just for one day. Ο έλληνας πολίτης είναι ευθυνόφοβος. Προτιμά να ερμηνεύει τις συμφορές και τα δεινά του ως απόρροια της παγκοσμιοποίησης, της δυτικοποίησης, του φιλελευθερισμού. Nα παρουσιάζει τα δίκαια αιτήματα ξένων πληθυσμών ως απειλητικά για την εθνική του ταυτότητα και να βαπτίζει την πολιτική του ορθολογισμού, κομμάτι μίας τρομακτικής συνωμοσίας γνωστών αγνώστων. Σύμφωνα με την κοινή αντίληψη πάνω στην οποία στηρίζει το ρεύμα της τόσο η ακραία αριστερά όσο και η δεξιά των επαρχιών είναι πως όλοι μας επιβουλεύονται. Άλλοτε θα είναι Αμερικάνοι, άλλοτε Ευρωπαίοι, άλλοτε Κινέζοι, πάντως όλοι τα έχουν βάλει μαζί μας. Τα θεμέλια της κοινωνίας μας είναι πνευματικώς Χριστιανοκεντρικά και πολιτικώς Κουμμουνιστοχρυσαυγίτικα. Ο καθημερινός πολίτης αυτής της χώρας αποτελεί ένα κράμα συγκρατημένου αναρχοχωριάτη και φανατικού θρησκευόμενου του οποίου η ηθική συνείδηση βρίσκεται διχασμένη ανάμεσα στον κοσμικευμένο χαρακτήρα των δυτικών κοινωνιών και στον βαρύ ανατολίτικο των Βαλκανικών χωρών.
Μέσα στα πλαίσια αυτής της απόλυτης σύγχησης δημιουργείται και μία φανταστική εμπόλεμη ζώνη και έτσι οι ήρωες, οι απόλυτοι καθοδηγητές, οι θαυματουργοί και οι παντογνώστες φαντάζουν αναγκαίοι και η ιδέα του χαρισματικού ηγέτη που θα συγκρουστεί με τα κατεστημένα συνεχίζει δυστυχώς να ανθίζει. Τα παραδείγματα είναι πολλά. Κάποτε το ΠΑΣΟΚ έκλεινε την δεξιά ” στο χρονοντούλαπο της ιστορίας ” ενώ σήμερα η κεντροδεξιά ΝΔ δηλώνει ” Ποτέ ξανά αριστερά ” σαν να έχει κερδίσει μετά την παταγώδη αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ, πολιτικό φωτοστέφανο. Τα φασιστικά μορφώματα υμνούν την χούντα, οι κουκουλοφόροι απειλούν την δημόσια τάξη, οι αιθεροβάμονες σοσιαλιστές οραματίζονται σχολικές οικονομικές επαναστάσεις και όλοι μαζί έχουν τους ήρωές τους.
Πιο πρόσφατο παράδειγμα αυτού του εξόφθαλμου ανορθολογισμού, η περίπτωση του κυρίου Τσίπρα και του επιτελείου του. Αυτοπαρουσιάστηκαν με συνθήματα της ΚΝΕ, επέδειξαν έλλειψη πολιτικού ήθους, βασίστηκαν στην απαίδευτη φύση του ταλαιπωρημένου έλληνα ψηφοφόρου, συνεργάστηκαν με πατριδολεβέντες ακροδεξιούς και τελικώς απέκτησαν όλοι μαζί την κυβερνητική εξουσία. Συμπέρασμα: Ο ελληνικός λαός αναζήτησε για άλλη μία φορά τους ήρωές του και απέτυχε όπως ήταν προορισμένος να αποτύχει. Ο διχαστικός λόγος πάντοτε πετυχαίνει λίγο πολύ τις βασικές επιδιώξεις των εκφραστών του διότι απευθύνεται κάθε φορά σε ανάλογο κοινό. Από τη μία πλευρά ο τίμιος, εργατικός λαός και από την άλλη οι ανάλγητοι ανθέλληνες Ευρωπαίοι. I am sorry to tell you that the mind does not work that way!
O Henrik Ibsen, ένας πραγματικά μεγάλος θεατρικός συγγραφάς είχε γράψει μεταξύ άλλων: The majority is always wrong. The minority is rarely right. Και σίγουρα οι ήρωες των σημερινών Ελλήνων δεν υπήρξαν ποτέ στην μειοψηφία. Ήταν μάλλον μία επιμελώς κεκαλυμμένη πλειοψηφία που ήξρε τα πάντα χωρίς να ξέρει τίποτα και υποκρινόταν πως διαφέρει. Μειοψηφία ήταν και εξακολουθούν να είναι οι ποιητές μας, οι δημιουργοί , άνθρωποι του περιθωρίου, εκφραστές μίας αντισυμβατικότητας που φαίνεται περίεργη και ενοχλητική εντός των μικροαστικών πλαισίων και των εθνικών μας αγκυλώσεων. Οι Black Veil Brides, ένα αγαπημένο ροκ συγκρότημα των emo επιρροών μου αναρωτιέται: In the end as you fade into the night, who will tell the story of your life? Πάντως προσωπικά ελπίζω και εύχομαι να μην είναι οι γυμνοί ήρωες της σημερινής κοινωνίας αυτοί που θα το πράξουν.