1971, Καλιφόρνια.
Ο Philip G. Zimbardo, καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Stanford, αποφασίζει να πραγματοποιήσει ένα πείραμα φυλάκισης ώστε να ανακαλύψει τις ψυχολογικές επιπτώσεις που επιφέρει η μετατροπή ενός ατόμου σε φύλακα ή σε φυλακισμένο.
Για τη διεξαγωγή του πειράματος, ο Zimbardo και η ερευνητική του ομάδα έβαλαν αγγελίες σε τοπικές εφημερίδες, με τις οποίες αναζήτησαν άνδρες φοιτητές πρόθυμους να συμμετάσχουν. Το πείραμα θα είχε διάρκεια 1-2 εβδομάδες και κάθε συμμετέχοντας θα αμειβόταν με 15$ τη μέρα. Από τις 75 αιτήσεις, οι 24 έγιναν δεκτές. Οι συμμετέχοντες ήταν νοητικά, ψυχολογικά και συναισθηματικά σταθεροί, με καθαρό ποινικό μητρώο.
Για τις ανάγκες του πειράματος, ο Zimbardo μετέτρεψε σε φυλακή το υπόγειο του κτιρίου του τμήματος Ψυχολογίας του πανεπιστημίου του Stanford. Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν, με τυχαία επιλογή, σε 12 φύλακες και 12 φυλακισμένους, ενώ συμμετείχε ενεργά και ο ίδιος ο Zimbardo στο ρόλο του δεσμοφύλακα. Μοναδικός κανόνας ήταν η απαγόρευση της χρήσης σωματικής βίας.
Τα πρώτα αποτελέσματα δεν άργησαν να φανούν. Οι εθελοντές αποδέχτηκαν τους νέους ρόλους από την πρώτη κιόλας μέρα. Τιμωρίες, ανακρίσεις, αναγκαστική σωματική άσκηση και λεκτική ταπείνωση ήταν μερικά από όσα ακολούθησαν. Οι συμμετέχοντες ταυτίστηκαν σε ακραίο βαθμό με τους ρόλους, με αποτέλεσμα να καταστεί αδύνατο για τους ίδιους να διαχωρίσουν την πραγματική τους ζωή από το πείραμα.
Την έκτη μέρα η Christine Maslach, μεταπτυχιακή φοιτήτρια και παρατηρητής του πειράματος, μετά από ψυχολογικές συνεδρίες τόσο με τους φύλακες όσο και με τους φυλακισμένους, εξέφρασε έντονα τις ανησυχίες της στο Zimbardo και στην υπόλοιπη ερευνητική ομάδα και το πείραμα έλαβε τέλος. Μόνο δύο από τους συμμετέχοντες αποχώρησαν νωρίτερα.
Ο Zimbardo οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι η κατοχή εξουσίας μετατρέπει τις προσωπικότητες των ανθρώπων και αλλοιώνει τις αξίες και τους ηθικούς φραγμούς. Οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες ακολούθησαν τον ενδεδειγμένο τρόπο συμπεριφοράς, λησμονώντας ότι πρόκειται για πείραμα. Ελάχιστοι ήταν εκείνοι που προσπάθησαν να αντισταθούν στο Σύστημα.
Τα αποτελέσματα του πειράματος έχουν χρησιμοποιηθεί σε υποθέσεις στα Ανώτατα Δικαστήρια, προκειμένου να δίνονται σαφείς οδηγίες και εντολές λειτουργίας του πλαισίου του Νόμου στους φύλακες, ώστε να αποφευχθεί η κακοποίηση των κρατούμενων. Επιπλέον, έχει γίνει πηγή έμπνευσης για αρκετές ταινίες, όπως το ”The experiment”.
Παρακάτω ακολουθούν φωτογραφίες και ένα video από τις μέρες διεξαγωγής του πειράματος. (Το video περιλαμβάνει και συνεντεύξεις από τους συμμετέχοντες).
