Μια εβδομάδα πέρασε από τότε που ο αγαπημένος κωμικός Στάθης Ψάλτης, γνωστός κυρίως για τις βιντεοταινίες της δεκαετίας του ΄80 που γαλούχησαν με το… γλαφυρό χιούμορ τους μια ολόκληρη γενιά Ελλήνων, έφυγε από τη ζωή μετά από άνιση μάχη με τον καρκίνο. Αξίζει, θαρρώ, να αφιερώσω ένα άρθρο για τη ζωή και το έργο του ιδιαίτερου και πολύ ταλαντούχου κωμικού, καθώς και λίγα λόγια για δύο από τις αναρίθμητες ταινίες του.
Ο Ψάλτης γεννήθηκε στην Κόρινθο το 1951, αλλά έζησε στην πρωτεύουσα από τα 11 του χρόνια. Σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Κωνσταντίνου Μιχαηλίδη κι έκανε τα πρώτα του βήματα στη μεγάλη και τη μικρή οθόνη, αλλά και το σανίδι, στα τελευταία χρόνια της Χούντας.
Με την τεράστια κάμψη του ελληνικού κινηματογράφου ήδη από τη δεκαετία του 1970, οι παραγωγοί ταινιών επέλεξαν την ταχύτατα αναπτυσσόμενη αγορά του βίντεο και γύρισαν μια σειρά από παρόμοιες κωμωδίες, με τον Ψάλτη να αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αρκετές από αυτές από το 1981 μέχρι το 1990. Μαζί με το Σταμάτη Γαρδέλη και τον Πάνο Μιχαλόπουλο, οι τρεις τους έπαιζαν σχεδόν πανομοιότυπους ρόλους από ταινία σε ταινία, εκφράζοντας συχνά μια ολόκληρη γενιά νέων.
Οι κωμωδίες στις οποίες άφησε το στίγμα του ο Ψάλτης χαρακτηρίζονταν από το γρήγορο ρυθμό τους, τους αθυρόστομους, γεμάτους σεξουαλικά υπονοούμενα, διαλόγους, και τις ατάκες για «καμάκι», στις οποίες ειδικός ήταν (υποτίθεται) ο Στάθης, όπως ονομάζονταν σχεδόν πάντα ο χαρακτήρας που υποδυόταν. Αν και εμφανισιακά ήταν στην καλύτερη… μέτριος, και κοινωνικά αδέξιος, ο κινηματογραφικός Στάθης θεωρούσε τον εαυτό του μεγάλο γόη και ειδικό επί των ερωτικών θεμάτων, άποψη που δε συμμερίζονταν ούτε οι φίλοι του αλλά ούτε και οι κοπέλες τις οποίες έβαζε στο «στόχαστρό» του (αν και, τελικά, πάντα κέρδιζε την εκλεκτή της καρδιάς του. Ταυτόχρονα, προκαλούσε γέλιο με την παιδική αφέλειά του, αν και σε ορισμένες καταστάσεις ήταν εξαιρετικά πολυμήχανος, ως γνήσιος Έλληνας της εποχής.
Εκτός κινηματογράφου, ο Ψάλτης υπήρξε ιδιαίτερα ενεργός και στο θέατρο και ιδιαίτερα την επιθεώρηση, και στο σανίδι πέρασε τα τελευταία χρόνια της επαγγελματικής του ζωής. Οι επιθεωρήσεις του συνήθως σατίριζαν τα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα της χώρας σε μια εποχή οικονομικής ευμάρειας, με παρόμοιο τρόπο –αν και πιο ώριμα πλέον- με αυτόν στις ταινίες του. Αν και περισσότερο γνωστός για το κωμικό του ταλέντο, ο Ψάλτης έχει περιγραφεί από συναδέλφους του και κριτικούς ως ικανότατος και σε άλλα είδη.
Παρότι οι βιντεοταινίες του Ψάλτη υπολείπονταν εμφανώς σε ποιότητα τα αριστουργήματα της Χρυσής Εποχής του ελληνικού σινεμά (περίπου 1955-1970), και στην πλειοψηφία τους χαρακτηρίζονται από χυδαίο και συχνά «κρύο» χιούμορ –ανάλογο του Σεφερλή σήμερα- εντούτοις εξέφραζαν μια ολόκληρη γενιά και κάποιες από αυτές προκαλούν γέλιο ακόμη και τώρα, συχνά χάρη στο μπρίο και τις ατάκες του πρωταγωνιστή τους. Το σίγουρο είναι πως ο Ψάλτης άφησε εποχή, έχοντας ένα στιλ που δύσκολα αντιγράφεται, και υπήρξε απόλυτα ταιριαστό των καιρών του.
Τελευταία του εμφάνιση στον κινηματογράφο ήταν – ή μάλλον θα είναι, καθώς η ταινία δεν έχει κυκλοφορήσει ακόμα – αυτή στην ταινία Νίκος Καζαντζάκης του Γιάννη Σμαραγδή. Οι μεγάλες περιπέτειες της υγείας του ξεκίνησαν το 2014 με το εγκεφαλικό επεισόδιο που υπέστη, ενώ ο καρκίνος τον ταλαιπώρησε για αρκετό διάστημα μέχρι τελικά να τον καταβάλει.
Κλείνω αυτό το άρθρο για τον Στάθη Ψάλτη με μια μικρή περίληψη των δύο ταινιών που προσωπικά θεωρώ τις καλύτερές του, με τον ανεπανάληπτο κωμικό να δίνει ρέστα ως δήθεν ζητιάνος, στην πρώτη και ως εκφωνητής παράνομου ραδιοφωνικού σταθμού, στη δεύτερη.
Μάντεψε τι κάνω τα βράδια (1984) του Γιάννη Χαρτοματζίδη
Πρωταγωνιστούν: Στάθης Ψάλτης, Καίτη Φίνου, Νίκος Ρίζος
Ένας επαγγελματίας «καθηγητής» ζητιάνος ερωτεύεται μια δήθεν πλούσια απατεώνισσα. Σταδιακά, αυτή ανταποδίδει τον έρωτά του, χωρίς κανείς από τους δύο να γνωρίζει την πραγματική ιδιότητα του άλλου.
Κατά τη γνώμη μου, η ταινία αυτή, εκτός από μια ξεκαρδιστική κωμωδία, είναι η μικρογραφία της ελληνικής κοινωνίας της εποχής, αυτής που πλούτιζε επί τρεις δεκαετίες περίπου μέχρι να έρθει το αναπόφευκτο τέλος και να έρθει η χώρα στην κατάσταση που ξέρουμε. Συμπαθητικοί απατεώνες, κομπιναδόροι που τη βγάζουν καθαροί απέναντι στην αστυνομία, το κράτος και τους ανυποψίαστους συμπολίτες τους, και αντιμετωπίζουν πρόβλημα μόνο όταν… προσπαθούν να γίνουν τίμιοι. Ο Ψάλτης δίνει ρέστα ως καθηγητής «σχολής ζητιάνων», ειδικός σε κάθε μορφή κομπίνας και απάτης, ιδιαίτερα σε μια σκηνή όπου μεταμφιεσμένος σε άπορη, ανήμπορη γριά ξεγελά για ακόμη μια φορά το κράτος. Ακόμα κι αν δε σ΄αρέσει το χιούμορ του, με το που βλέπεις την απίθανη μουτσούνα του να ξεχειλίζει αυτοπεποίθηση, ένα χαμόγελο θα το σκάσεις.
https://www.youtube.com/watch?v=-Zge0Mfgkg8&t=146s
Βασικά καλησπέρα σας (1982) του Γιάννη Δαλιανίδη
Πρωταγωνιστούν: Στάθης Ψάλτης, Πάνος Μιχαλόπουλος, Σταμάτης Γαρδέλης, Καίτη Φίνου
Δύο παράνομοι ραδιοφωνικοί σταθμοί ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον, αλλά τα πράγματα περιπλέκονται από ερωτικές ιστορίες που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών τους και όχι μόνο.
Η καλύτερη, ίσως, βιντεοταινία της δεκαετίας του 1980, φέρει τη σφραγίδα τόσο του Ψάλτη όσο και του μεγάλου σκηνοθέτη-σεναριογράφου Γιάννη Δαλιανίδη. Ο Ψάλτης εδώ είναι απλά απολαυστικός. Η Κούλα με την… «κουλάρα» της, την οποία διεκδικεί από τον εύσωμο πλην… «πολύ κωλόπαιδο» τον Κυριάκο, οι αφιερώσεις απελπισίας από το ραδιόφωνο, οι σκηνές που παίζει ξύλο με τους… ραδιοφωνικούς εχθρούς του, καθώς και η κορυφαία στιγμή προς το φινάλε όταν, μέσα σε σύγχυση, αποκαλύπτει στην αστυνομία την παράνομη δράση αμφότερων, έχουν μείνει στην ιστορία. Κάθε φορά που ανοίγει το στόμα του ο Ψάλτης στην ταινία αυτή, περιμένεις να γελάσεις, και σπανίως μένεις απογοητευμένος. Θα ήταν μάλλον υπερβολή να συγκρίνουμε την ερμηνεία του με αυτές των μεγάλων κωμικών των 60΄s, αλλά σίγουρα τις προσεγγίζει επάξια, και είναι ό,τι καλύτερο μπορούσε να προσφέρει ο παρακμάζων τότε ελληνικός κινηματογράφος. Αμίμητος.
https://www.youtube.com/watch?v=Hl3t5GedQTM