Μεταφερόμαστε στην Αυστρία και συγκεκριμένα στην πόλη Wörgl του 1931, δυο χρόνια μετά το κραχ που ξέσπασε στην Ευρώπη (1929).
Τα αποτελέσματα του οικονομικού κραχ είναι εμφανή. 30% ανεργία και 10% άποροι. Ποσοστά που μεταφράζονται σε 1500 ανέργους και περισσότερες από 200 άπορες οικογένειες, σε μία πόλη 4500 κατοίκων.
Το 1931, ο μέχρι τότε δημοτικός σύμβουλος, Michael Unterguggenberger εξελέγη δήμαρχος, έχοντας στη διάθεση του ένα μακρύ κατάλογο δημοτικών έργων που φιλοδοξούσε να ολοκληρώσει. Έργα απολύτως απαραίτητα όπως η ασφαλτόστρωση και ο φωτισμός των δρόμων, η ύδρευση και η φύτευση δέντρων κατά μήκος των οδών. Την υλοποίηση τους εμπόδιζε η δεινή οικονομική κατάσταση της περιοχής, η οποία επηρέασε και τα δημοτικά ταμεία, καθιστώντας το δήμαρχο ανίκανο να δαπανήσει περισσότερα απο 40.000 σελίνια.
Ο Δήμαρχος αντιλαμβανόταν ότι η αύξηση της φορολογίας, με σκοπό τη χρηματοδότηση των δημοτικών έργων, θα οδηγούσε σε περαιτέρω φτώχεια. Έχοντας προηγουμένως διαβάσει κι ενστερνιστεί τις θεωρίες του οικονομολόγου Silvio Gesell (από το βιβλίο “η Φυσική Τάξη”), ο οποίος υποστήριζε ότι η παρακμάζουσα οικονομία οφείλεται στην αργή κυκλοφορία του χρήματος καθώς αυτό συσσωρεύεται από τους κεφαλαιούχους και δεν επιστρέφει πίσω στην αγορά, ο δήμαρχος προχώρησε στην έκδοση ενός τοπικού νομίσματος με μορφή σε “Γραμμάτια Πιστοποίησης Εργασίας”.
Αναλυτικότερα, σε μία προσπάθεια αναστροφής της οικονομικής κρίσης, κατέθεσε ως εγγύηση σε μία τοπική τράπεζα τα 40.000 σελίνια, προκειμένου να εκδώσει συνολικά 32.000 χαρτονομίσματα-γραμμάτια Wörgl. Πρόκειται για ένα είδος δωρεάν χρήματος καθώς δεν είχε αντίκρυσμα σε χρυσό. Η ονομαστική τους αξία ανερχόταν σε 1, 5 και 10 σελίνια.
Στις 31 Ιουλίου του 1932 κυκλοφόρησαν τα 1800 πρώτα σελίνια τα οποία αύξησαν τη ροή του χρήματος στην τοπική αγορά. Παράλληλα, ξεκίνησε η υλοποίηση των δημοτικών έργων. Αξίζει να σημειωθεί ότι την 3η κιόλας μέρα, ο κύκλος εργασιών ολόκληρης της πόλης ήταν περισσότερο από 10πλάσιος από τα 1800 σελίνια που δόθηκαν σε κυκλοφορία.Για την αποφυγή πλαστογράφησης αλλά και την συνεχή κίνηση του χρήματος, ο δήμαρχος εφάρμοσε μια επιπρόσθετη μέθοδο. Κάθε τέλος του μήνα τα χρήματα έχαναν το 1% της ονομαστικής τους αξίας, γεγονός που ωθούσε τους κεφαλαιούχους να δαπανήσουν το κεφάλαιο τους πριν αυτό χάσει μέρος της αξίας του. Διαφορετικά, στην αρχή του επόμενου μήνα ο κεφαλαιούχος υποχρεωνόταν να αγοράσει ένα είδος ¨γραμματόσημου¨ και να το κολλήσει πάνω στο χαρτονόμισμα ώστε να επαναφέρει το 1% της ονομαστικής αξίας.
13 μήνες μετά, στην πόλη Wörgl η ανεργία μηδενίστηκε, τα δημοτικά έργα ολοκληρώθηκαν, οι φόροι -αν και υψηλοί- εξοφλούνταν, ενώ ανοικοδομήθηκαν καινούρια σπίτια, μία δεξαμενή και μία γέφυρα που έφερε μία πινακίδα με την φράση: “Αυτή η γέφυρα χτίστηκε με δικά μας, Ελεύθερα χρήματα”.
Το σύστημα του Wörgl ακολούθησαν 6 γειτονικά χωριά και η πόλη Kirchbuhl. Ενδιαφέρθηκαν επίσης ο Γάλλος πρωθυπουργός Eduard Daladier, ο οικονομολόγος Irving Fisher και ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Ζυρίχης Claude Bourdet. Τον Ιούνιο του 1933 ο Unterguggenberger συναντήθηκε με εκπροσώπους από 170 διαφορετικές πόλεις και χωριά. Συνολικά περίπου 200 αυστριακοί δήμοι ενδιαφέρθηκαν να υιοθετήσουν το σύστημα.
Υπό το φόβο της γενικότερης επέκτασης του συστήματος, η πανικοβλημένη Κεντρική Τράπεζα της Αυστρίας αποφάσισε να διεκδικήσει το μονοπωλιακό δικαίωμα έκδοσης χρημάτων, οδηγώντας την υπόθεση στο Ανώτατο Δικαστήριο της Αυστρίας, όπου και δικαιώθηκε. Την 1η Σεπτεμβρίου 1933, η Κεντρική Τράπεζα κατοχύρωσε με νόμο το μονοπωλιακό δικαίωμα έκδοσης εθνικού νομίσματος, απαγορεύοντας την έκδοση τοπικών νομισμάτων. Πρακτική που κατέστησε τα Σελίνια του Wörgl παράνομα και άνευ ισχύος.
Στους επόμενους μήνες η ανεργία έφτασε το 30% και κυριάρχησε η φτώχεια και η εξαθλίωση σε ολόκληρη την Αυστρία. Έτσι, το 1938 η Αυστρία παραδόθηκε στη ναζιστική Γερμανία και προσαρτήθηκε στο Τρίτο Ράιχ, χωρίς να επιφέρει καμία αντίσταση. Πολλοί ήταν εκείνοι που έβλεπαν τον Χίτλερ ως οικονομικό και πολιτικό σωτήρα. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος που ακολούθησε ισοπέδωσε την οικονομία της Αυστρίας και το πείραμα του Wörgl έμεινε ως τμήμα της ιστορίας.
