Μέγας Αλέξανδρος: Μυστικά και Ψέματα;

Μία από τις πιο πολυσυζητημένες προσωπικότητες ανά τον κόσμο. Έχει απασχολήσει όσο κανένας – ίσως – όχι μόνο τον επιστημονικό κλάδο αλλά και την παγκόσμια κοινότητα με τα ‘κατορθώματα ‘ του ή τα ‘ καμώματά’ του; Ότι και να συμβαίνει, γύρω από το πρόσωπό του έχει δημιουργηθεί ανά τους αιώνες ένα πέπλο μυστηρίου. Τίποτα δεν είναι σίγουρο και τίποτα δεν είναι αμφίβολο. Όλα μπορεί να είναι πιθανά και απίθανα ταυτόχρονα. Την αφορμή για σκέψη έδωσε η ‘ξαφνική’ αποκάλυψη της Αμφίπολης, η οποία γέννησε με την σειρά της έναν μεγάλο αριθμό ερωτημάτων. Τα ερωτήματα αυτά αφορούν όχι μόνο τον ίδιο τον Αλέξανδρο, ο οποίος για ορισμένους μπορεί να είναι ο ‘μυστήριος ένοικος’ αυτού του περίφημου ταφικού κτίσματος αλλά και για την ίδια την σημασία της πόλης της Αμφίπολης.

Το ζήτημα Μέγας Αλέξανδρος είναι ικανό να τροφοδοτήσει ή να πυροδοτήσει ευγενείς επιστημονικούς διαλόγους ή εθνικιστικές διαμάχες άμα την αναφορά του καθώς ο ίδιος συνήθιζε να καλλιεργεί ένα τέτοιο πνεύμα. Γεννήθηκε το 356 π.Χ στο περίφημο και ‘επικίνδυνο’ για το ‘παλαιό καθεστώς των πόλεων – κρατών του νότου’ μακεδονικό κράτος, σηματοδοτώντας, όπως σωστά τοποθετείται ο Johann Gustav Droysen ‘το τέλος μιας εποχής της παγκόσμιας ιστορίας και την αρχής μιας νέας’. Η μητέρα του Ολυμπιάδα – αμφιλεγόμενη προσωπικότητα και η ίδια – φρόντισε ώστε ο μικρός Αλέξανδρος να γίνει ένα μάλλον ατίθασο αγόρι, αφού έστρεψε όλη την προσοχή της σε αυτόν.

Στα 13 του μόλις χρόνια είχε την τεράστια τύχη να μαθητεύσει δίπλα στον Αριστοτέλη, ο οποίος κατά παραγγελία του Φιλίππου ανέλαβε την μόρφωση του εξ ολοκλήρου. Η μαθητεία του αυτή όμως κοντά σε αυτόν τον – ας επιτραπεί η έκφραση, δημιουργό της φιλοσοφικής επιστήμης – ήταν καθ’ όλα καθοριστική. Ο Αριστοτέλης, ο οποίος είναι μια παγκόσμια γνωστή προσωπικότητα δίδασκε ανάμεσα στα άλλα την συλλογιστική πορεία, τον στοχασμό, την ήρεμη πειθαρχημένη σκέψη, την οργάνωση της νόησης. Ο Σταγειρίτης φιλόσοφος, του οποίου ο βιος κ το εργο ειναι ιδιαιτεροι,χαρακτηρίζεται από μια αρκετά πρωτότυπη επιστημονική ταυτότητα. Διδάσκει στον σπουδαστή πώς να σκέφτεται! Μπορεί αυτό να μοιάζει, σήμερα, αυτονόητο αλλά ο τρόπος σκέψης κατά τον 4^ο αιώνα είχε ως κύρια  βάση – με αρκετές ευτυχώς εξαιρέσεις-  τους μύθους,  τους θεούς και  τους δαίμονες, εν γένει το ανεξήγητο. Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη, ίσως, να ήταν αυτή που δίδαξε στον Αλέξανδρο τον τρόπο σκέψης που λίγο αργότερα θα τον οδηγούσε στην κορυφή.

Μετά την δολοφονία του Φιλίππου το 336 π.Χ. ο Αλέξανδρος – 20 ετών – αναγνωρίστηκε αυτοστιγμή από την συνέλευση του μακεδονικού κράτους ως διάδοχος του θρόνου και νόμιμος στρατηγός και βασιλιάς. Χωρίς να έχουν περιθώριο αντίδρασης οι υπόλοιπες ελληνικές πόλεις – κράτη τον ανακήρυξαν στην θέση του πατέρα του ‘ στρατηγό αυτοκράτωρ’ της πανελλήνιας εκδικητικής εκστρατείας κατά των Περσών τον ίδιο κιόλας χρόνο. Από αυτήν την στιγμή και ύστερα, ο ίδιος ο Αλέξανδρος προσπαθεί και επιτυγχάνει να δημιοργήσει αυτόν τον μύθο γύρω από το όνομά του. Το ζήτημα είναι πως το επιτυγχάνει αυτό, αφού για άλλους οι τεράστιες στρατηγικές του ικανότητες και η αποδοχή που γνωρίζει από όλους τον βοηθούν να το πράξει ενώ για άλλους ο ίδιος Μακεδόνας στρατηγός και οι συνεργάτες του έχουν αναπτύξει προηγμένες για την εποχή μεθόδους πολιτικής προπαγάνδας.

Για παράδειγμα η λύση του Γόρδιου δεσμού: Το 334/3 π.Χ. ο Αλέξανδρος φτάνει στο Γόρδιο την παλιά φρυγική πρωτεύουσα. Σύμφωνα με τον Φλάβιο Αρριανό αφού παιδεύτηκε αρκετά χωρίς καμιά επιτυχία να ξεδιαλύνει το σκοινί, του οποίου η λύση θα σηματοδοτούσε – σύμφωνα με την παράδοση – και την ταυτοποίησή του ως ΄Βασιλιά της Περσίας’ το χτύπησε με το σπαθί του και το έκοψε. Στην συνέχεια απομακρύνθηκε με τους συντρόφους του λέγοντας απλά ότι τον έλυσε. Κατά τον Αριστόβουλο, που όπως υποστηρίζεται, ήταν αυτόπτης μάρτυρας στο περιστατικό ο Αλέξανδρος απλά σήκωσε το καρφί που το συγκρατούσε. Όποια και αν είναι η αλήθεια ο Αλέξανδρος  κατόπιν εκμεταλλεύτηκε το περιστατικό και τις καιρικές συνθήκες. Ειδικότερα, ο Αλέξανδρος βλέποντας πως λίγο μετά ο ουρανός μαύρισε και ξεκίνησαν αστραπές και βροντές προκειμένου να βρέξει διέδωσε στο στράτευμα και εν συνεχεία στους κατοίκους ότι αυτό είναι το θεϊκό σημάδι που αποδεικνύει ότι ο δεσμός λύθηκε και ο μύθος πραγματοποιήθηκε. Αν τελικά το έλυσε ή όχι ξεχάστηκε μετά τις πρώτες κιόλας ευχαριστήριες θυσίες προς τους θεούς.

Ένα ακόμη περιστατικό που παραμένει ως τώρα αμφίβολο είναι ο πολύ γνωστός χαιρετισμός που του απεύθυνε ο ιερέας του ναού του Άμμωνος Σίβα. Πιο συγκεκριμένα, υποτίθεται ότι ο προφήτης τον χαιρέτησε αποκαλώντας τον παιδί του Άμμωνος, μια μορφή του Δία της περιοχής. Ο χαιρετισμός αυτός έχει δύο τουλάχιστον μεταφράσεις που προκαλούν ενδιαφέρον.

Η πρώτη του μορφή είναι: Χαίρε παι Διι, το οποίο σαφώς υποδηλώνει ότι όντως ο ιερέας αναγνώρισε την θεϊκή καταγωγή του Αλεξάνδρου αποδίδοντάς του τα εύσημα παρουσία των φίλων του και του στρατεύματος. Η δεύτερη μορφή όμως είναι: Χαίρε παιδί, δηλαδή γεια σου παιδί. Η δοτική ενικού του ουσιαστικού ο παις προφορικά ακούγεται παρόμοια με την φράση παι Διι. Το πώς το ‘ακούει’ και κυρίως το μεταφέρει κανείς δημιουργεί την εικόνα του και όπως ήταν φυσικό ο Αλέξανδρος κράτησε τον πρώτο χαρακτηρισμό. Το περίεργο είναι ότι όλοι αποδέχτηκαν εύκολα ότι ο Στρατηγός είχε όντως θεϊκή καταγωγή και επιβεβαίωσαν έτσι αυτό που είχε επίσης διαδώσει ο ίδιος. Συγκεκριμένα, ο Μακεδόνας αισθανόταν ότι βρίσκονταν κάτω από την ιδιαίτερη προστασία του θεού και ότι ο ίδιος είχε θεϊκή δύναμη, ότι εν τέλει ήταν γιός ενός θεού. Ποιος θα ήταν καλύτερος, λοιπόν, θεϊκός πατέρας για εκείνον από τον διάσημο και παντοδύναμο Δία;

Και τα δύο παραπάνω παραδείγματα είναι ικανά να δείξουν έστω και αρκετά σύντομα ότι ο Μέγας Αλέξανδρος εκτός από ικανότατος στρατηλάτης κατείχε και ένα άλλο εξαιρετικό προσόν. Μπορούσε να προωθήσει σωστά και επιτυχημένα τον εαυτό του για να κερδίσει την πλήρη αποδοχή. Ο ίδιος ο θάνατός του ακόμη και η ταφή του- το μέρος για το οποίο αναζητείται μέχρι σήμερα –  καλύπτονται από ένα μυστήριο πέπλο. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς αν όλο αυτό ήταν ένα τυχαίο γεγονός ή ένα προσχεδιασμένο πλάνο ζωής και έργου.

Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι όπως και να έχει ο Μέγας Αλέξανδρος κέρδισε επάξια την υστεροφημία έστω κι αν ο σκοπός αγίασε τα μέσα.