Ο Ερρίκος Σουλολλάρι γράφει για τα εντυπωσιακά κανωπικά αγγεία που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι και σχολιάζει την ιστορία της ταρίχευσης
Αποτελεί πραγματικότητα το γεγονός, πως τα κανωπικά αγγεία κατά την αρχαιότητα υπήρξαν τελετουργικά αγγεία που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι κατά την διαδικασία της ταρίχευσης. Πιο συγκεκριμένα, τα εντυπωσιακά αυτά αγγεία είχαν πώμα συνήθως σε σχήμα προσώπου, ανθρώπου ή και ζώου. Μέσα στα αγγεία οι αρχαίοι Αιγύπτιοι τοποθετούσαν κυρίως τα ζωτικά όργανα του νεκρού που αφαιρούσαν κατά την ταρίχευση με σκοπό την συντήρησή τους για τη μετά θάνατον ζωή.
Τα πιο χαρακτηριστικά κανωπικά αγγεία, είναι τοποθετημένα μέσα σε ένα αλαβάστρινο κιβώτιο γνωστό ως το ιερό των κανωπικών αγγείων. Το ιερό βρέθηκε στο τάφο του Τουτανχαμόν και χρονολογείται το 1330π.χ και αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο Αιγυπτιακό Μουσείο στο Κάιρο. Το συγκεκριμένο ιερό είναι ξύλινο, καλυμμένο με φύλλα χρυσό και έχει φιλοτεχνηθεί από αλάβαστρο με ενθέσεις υαλόμαζας. Πάνω του αναπαράγεται η μορφή ενός ιερού τοποθετημένου πάνω σε ενα έλκηθρο. Στις γωνίες σε ρηχό ανάγλυφο, εμφανίζονται οι θέες Ίσις, Νέφτι, Νείθ και Σέλκετ με τα χέρια ανοιχτά σε στάση προστασίας.
Τα κανωπικά αγγεία, κατά την περίοδο του Αρχαίου Βασιλείου έφεραν πώμα χωρίς διακόσμηση, ενώ κατά το Μέσο Βασίλειο το πώμα τους διακοσμούσαν με ανάγλυφη ανθρώπινη κεφαλή. Αργότερα τα αγγεία αυτά διέθεταν τέσσερα πώματα που απεικόνιζαν τους τέσσερις γιους του Ώρου και σε αυτά εναπόθεταν τα όργανα του ανθρώπου. Οι γιοι του Ώρου ήταν οι θεοί των τεσσάρων σημείων του ορίζοντα. Καθένας από τους τέσσερις θεούς ήταν υπεύθυνος για την φύλαξη ενός συγκεκριμένου οργάνου, και προστατευόταν με την σειρά του από θεότητα, ως εξής:
Επρόκειτο για τον Ντουαμουτεφ, με το κεφάλι τσακαλιού, θεός που αντιπροσώπευε την Δύση και το αγγείο του οποίου περιείχε το στομάχι, και προστατεύεται από τη θεότητα Νηίθ. Για τον Ιμσέτ, με το κεφάλι ανθρώπου, θεός που αντιπροσώπευε τον Νότο και το αγγείο του οποίου περιείχε το συκώτι και προστατεύεται από τη θεα Ίσις, Για τον Κεμπεχσενουφ, με το κεφάλι γερακιού, θεός που αντιπροσώπευε την Ανατολή και το αγγείο του οποίου περιείχε τα σπλάχνα (έντερα), και προστατεύεται από τη θεά Σελκέτ. Για τον Χάπι, με το κεφάλι μπαμπουϊνου (ή νεαρού σκύλου), θεός που αντιπροσώπευε τον Βορρά και το αγγείο του οποίου περιείχε τους πνεύμονες και προσταεύεται από τη θεά Νέφθυ.
Για τα προαναφερθέντα όργανα οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι χρησίμευαν στη μετά θάνατον ζωή, σε αντίθεση με την καρδία που δεν έμπαινε σε δοχείο. Διότι επί της ουσίας οι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι η καρδιά ήταν έδρα της ψυχής, και γι’ αυτό την άφηναν μέσα στο σώμα.
Τα αρχαιότερα κανωπικά αγγεία χρονολογούνται από την 11η ή 12η Δυναστεία και είναι φτιαγμένα από πέτρα ή ξύλο. Ενώ τα τελευταία αγγεία προέρχονται από το Νέο βασίλειο. Στο Παλαιό βασίλειο τα αγγεία είχαν απλό πώμα, ενώ κατά την Πρώτη Ενδιάμεση Περίοδο άρχισαν να εμφανίζονται πώματα με ανθρώπινα κεφάλια, που υποθέτουμε ότι αναπαριστούσαν τον νεκρό. Κάποιες φορές τα πώματα φτιάχνονταν ή ζωγραφίζονταν ώστε να αναπαριστούν το κεφάλι του Άνουβι, θεό των νεκρών και της ταρίχευσης. Μέχρι το τέλος της 18ης Δυναστείας, αναπαριστούσαν τους τέσσερις γιους του Ώρου. Από αυτήν περίοδο έχουμε πολλά κανωπικά αγγεία, φτιαγμένα από αλάβαστρο, αραγωνίτη, ασβεστώδη πετρώματα, και μπλε ή πράσινη στιλβωμένη πορσελάνη.
Από εκεί και πέρα τα πρώτα κανωπικά αγγεία τοποθετούνταν σε κανωπικό κιβώτιο και θάβονταν στον τάφο μαζί με τη σαρκοφάγο του νεκρού. Ωστόσο, αργότερα, κάποιες φορές τοποθετούνταν σε σειρά κάτω από το στήριγμα του φέρετρου, ή στις τέσσερις γωνίες του ταφικού θαλάμου. Από τις πρώιμες περιόδους και μετά, στα αγγεία υπήρχαν επιγραφές, κάποιες φορές εκτενείς και περίπλοκες.
Κατά τη διάρκεια της Τρίτης Ενδιάμεσης Περιόδου και μετά, εισήχθη η χρήση ομοιωμάτων κανωπικών αγγείων. Εξελιγμένες τεχνικές ταρίχευσης επέτρεπαν τα εσωτερικά όργανα να παραμένουν μέσα στο σώμα. Τα κανωπικά αγγεία παρέμειναν ως λειτουργικά σκεύη στους τάφους, αλλά το εσωτερικό τους δεν λαξεύονταν πια για να περιέχει τα όργανα.
Η παραγωγή τέτοιων κανωπικών αγγείων ήταν σε μεγάλους αριθμούς, και πολλά διατηρήθηκαν και μπορούμε να δούμε σήμερα σε μουσεία σε όλο τον κόσμο. Τέλος η χρήση τους κράτησε κυρίως από το Αρχαίο βασίλειο μέχρι και την Πτολεμαϊκή περίοδο. Κάπου εκεί οι αρχαίοι Αιγύπτιοι άρχισαν απλά να τυλίγουν τα εσωτερικά όργανα και να τα τοποθετούν μαζί με το σώμα.
Η διαδικασία της ταρίχευσης
Ο Ηρόδοτος στην Ιστορία του ( Β 85-88) περίγραψε τρεις μεθόδους ταρίχευσης. Σύμφωνα με την πρώτη μέθοδο, που ήταν ιδιαίτερα δαπανηρή, αφαιρούσαν τον εγκέφαλο και τα ζωτικά όργανα, τα έπλεναν και τα έβαζαν σε κανωπικά αγγεία. Η εξαγωγή των εντέρων, του στομαχού, του ήπατος και των πνευμόνων γινόταν από μια τομή στο πλευρό. Οι νεφροί, οι οποίοι συχνά θεωρούνταν έδρα των συναισθημάτων και η καρδία, που ήταν απαραίτητη στον αποθανόντα για να μπορέσει να κριθεί, επανατοποθετούνταν στο κενό σώμα. Τον εγκέφαλο τον αφαιρούσαν με τη βοήθεια ενός άγκιστρου μέσα από τα ρουθούνια και τον αντικαθιστούσαν με μια μεταλλική καλύπτρα.
Στη συνέχεια για να αφυδατωθεί το σώμα το τοποθετούσαν περίπου 40 μέρες (70 κατά τον Ηρόδοτο) σε διάλυμα νάτρου που υπήρχε σε άφθονες ποσότητες στις κοίτες των αποξηραμένων λιμνών του Ανατολικού Δέλτα. Κατόπιν το έπλεναν, το τύλιγαν με λινές ταινίες και το εμβάπτιζαν σε κόμμι προκειμένου αυτές να σκληρύνουν. Τέλος, το εναπόθεταν στη σαρκοφάγο και το έθαβαν.
Σε αντίθεση με την δεύτερη μέθοδο, όπου έβαζαν το σώμα σε κεδρέλαιο και μετά σε διάλυμα νάτρου για 70 μέρες.. Όταν το έβγαζαν, είχαν απομείνει μόνο τα οστά και το δέρμα. Ενώ την τελευταία μέθοδο την υιοθετούσαν κυρίως οι φτωχοί και ήταν πολύ απλή καθώς αφαιρούσαν τα έντερα και έπειτα το κάλυπτα με νάτρο για 70 μέρες.
#Νάτρο : Ένυδρο ανθρακικό ορυκτό του νατρίου
πηγή: Μυστήρια των αρχαίων πολιτισμών- Τουτανχαμόν, ο τάφος του αινιγματικού Φαραώ. Νational Geographic
Αρχαία Αίγυπτος , Μεγάλοι πολιτισμοί. Εθνική Τράπεζα