Το 1492 ο Χριστόφορος Κολόμβος, ανακαλύπτει το νησί όπου σήμερα βρίσκεται η Αϊτή, κατοικημένο από την ινδιάνικη φυλή των Αρουάκ. Ο ίδιος θα ονομάσει το νησί Ισπανιόλα. Τον 18ο αιώνα, ο Άγιος Δομίνικος, όπως η Αϊτή ήταν τότε γνωστή, έγινε η πλουσιότερη υπερπόντια αποικία της Γαλλίας, κυρίως λόγω της παραγωγής αποικιακών προϊόντων όπως αυτά της ζάχαρης, του καφέ, του λουλακιού, και κυρίως του βαμβακιού. Όλες καλλιέργειες υποστηριζόμενες από ένα ανεπαίσχυντο σύστημα στηριζόμενο, σε δουλικό εργατικό δυναμικό. Με την οικονομική ανάπτυξη και την ανάδειξη της γαλλικής αποικίας όχι μόνο ως την πιο κερδοφόρα αποικία της Γαλλίας αλλά συνολικά ολόκληρου του νέου κόσμου, όμως, ήρθε και η αναπόφευκτη αυξανόμενη εκμετάλλευση των Αφρικανών σκλάβων που αποτελούσαν την συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού. Πριν και μετά την ανεξαρτησία των ΗΠΑ, οι Αμερικάνοι έμποροι απολαμβάνουν
To 1844 η Δημοκρατία της Αϊτής διασπάστηκε και το ανατολικό της τμήμα πήρε το όνομα Άγιος Δομίνικος. Κατά την περίοδο που πραγματεύεται το άρθρο, δηλαδή σχεδόν πενήντα χρόνια πριν από αυτή τη διάσπαση, ολόκληρο το νησί αποτελούσε γαλλική αποικία της Καραϊβικής.
ένα υγιές και προνομιούχο εμπόριο με την γαλλική αποικία του Άγιου Δομίνικου. Καθώς η αποικία συνέχιζε τη πορεία της προς την κερδοφορία, ο αέρας της αλλαγής είχε ήδη αρχίσει να φυσά στη πίσω μητρόπολη. Με το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης το 1789, η αποικία του Αγίου Δομίνικου διαχειριζόταν τα δύο τρίτα του εξωτερικού υπερπόντιου εμπορίου της Γαλλίας. Το νησί απασχολούσε περί των χιλίων πλοίων και φιλοξενούσε κάθε δεδομένη στιγμή δεκαπέντε χιλιάδες Γάλλους ναύτες. Το σύστημα φυτειών, το οποίο ενείχε κεντρικό ρόλο για την ευρωστία της γαλλικής οικονομίας, ήταν παράλληλα και η μεγαλύτερη αγορά δουλεμπορίου του νέου κόσμου. Η κακώς δεδομένη αυτή κατάσταση σύντομα θα ανατρεπόταν οριστικά.
Η κατάσταση στο νησί
Ο πληθυσμός του νησιού αποτελούταν από τους λευκούς ιδιοκτήτες των φυτειών και τους Αφρικανούς σκλάβους, οι οποίοι εκτός από τον μόχθο στα κάτεργα των φυτειών, ήταν επίσης μαγαζάτορες, τεχνίτες και δάσκαλοι. Μαζί, αυτές οι δύο ομάδες έτερων συμφερόντων αριθμούσαν συνολικά τους κατοίκους του νησιού. Πολλοί από τους ισχυρότερους ιδιοκτήτες φυτειών άρχισαν προοδευτικά να υποστηρίζουν ιδέες περί ανεξαρτησίας του νησιού, που πυροδοτήθηκαν όταν η Γαλλία επέβαλε απότομα υπερβολικούς δασμούς επί των αγαθών που εισάγονταν στην αποικία. Οι ιδιοκτήτες φυτειών είχαν εξαιρετικά απογοητευτεί με τη Γαλλία, επειδή η τελευταία είχε επιβάλει απαγόρευση του εμπορίου της αποικίας του Άγιου Δομίνικου με οποιοδήποτε άλλο έθνος εκτός από την ίδια τη Γαλλία, με εξαίρεση διάφορους μεσάζοντες από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Επιπλέον, η δυσαρέσκεια απέναντι στη μητρόπολη ήταν ακόμα πιο έντονη αφού ο λευκός πληθυσμός του Άγιου Δομίνικου δεν είχε καμία πολιτική εκπροσώπηση στη Γαλλία.
Η πιο επιτυχημένη επανάσταση σκλάβων στην ιστορία, αυτή της Αϊτής, ξεκίνησε ως εξέγερση και τελείωσε με την ίδρυση ενός ανεξάρτητου κράτους. Τα νέα από την πρώτη επιτυχημένη εξέγερση, τη μόνη εξέγερση σκλάβων στην ιστορία που τελείωσε με την ίδρυση μιας νέας χώρας, ενέπνευσε αμέτρητες άλλες εξεγέρσεις.
Εμπνευσμένα από τα γεγονότα στη Γαλλία, ένας μεγάλος αριθμός μικρών επαναστατικών κινημάτων εμφανίστηκε στη Αϊτή. Χρησιμοποίησαν ως πηγή έμπνευσης τους τη Γαλλικής Επανάσταση και τη “Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου», απαιτώντας έτσι την πολιτική αυτονομία του νησιού. Το Παρίσι απάντησε με τη θέσπιση νομοθεσίας η οποία έδωσε στις διάφορους αποικίες, της αμερικάνικης ηπείρου κάποια μορφή αυτονομίας σε τοπικό μόνο επίπεδο. Ωστόσο ήταν μια απόφαση που είχε παρθεί χωρίς τη γνώμη της πολυπληθέστερης πληθυσμιακής ομάδας του νησιού, αυτής των δούλων του φυτειών. Η κατάσταση σύντομα θα ανατρέπονταν, ακόμα και αν το νησί βρισκόταν τόσο μακριά από τις φλόγες που γέννησαν τις ιδέες της γαλλικής επανάστασης.
Εκμεταλλευόμενοι την αστάθεια και το προσωρινό κενό εξουσίας που δημιουργήθηκε μετά την παραχώρηση εξουσιών στο λευκό πληθυσμό του νησιού, οι σκλάβοι στασίασαν μαζικά στις 21 Αυγούστου του 1791.
Η εξέγερση
”Γεννήθηκα ως σκλάβος, αλλά η φύση μου έδωσε την ψυχή ενός ελεύθερου ανθρώπου”. Αμέσως ως ηγέτης ανάμεσα στους επαναστατημένους σκλάβους ξεχώρισε ο Toussaint-Louverture. Οι σκλάβοι αποφάσισαν ότι κατόπιν ενός γνωστοποιημένου σήματος, όλες οι φυτείες θα έπρεπε να παραδοθούν αστραπιαία στις φλόγες, ώστε η γενικευμένη εξέγερση των σκλάβων να πάρει σάρκα και οστά. Χρησιμοποιώντας αναληθής φήμες, ότι δηλαδή οι λευκές αποικιακές αρχές είχαν προσωρινά εκείνες τις ημέρες του Αυγούστου εγκαταλείψει τη νήσο, ώστε να βρίσκονται πίσω στην Γαλλία· οι φήμες αυτές χρησίμευσαν ως το σημείο συσπείρωσης γύρω από το οι σκλάβοι είχαν την σιγουριά ότι μπορούσαν να κινητοποιηθούν, ώστε μια ανοικτή και καθολική εξέγερση να είναι ικανή να ξεσπάσει.
Τις πρώτες ώρες τις 22 Αυγούστου του 1791 οι φυτείες είχαν παραδοθεί στις φλόγες και η εξέγερση είχε ήδη αρχίσει. Οπλισμένοι με πυρσούς, όπλα, σπαθιά, και αυτοσχέδια όπλα οι ελεύθεροι πλέον αντάρτες, πρώην σκλάβοι συνέχιζαν να εξαπλώνουν την επανάσταση πηγαίνοντας από φυτεία σε φυτεία. Η εξάπλωση υπήρξε ραγδαία, όσο και βίαια. Οι σκλάβοι στην πορεία τους για την κατάληψη ολόκληρου του βόρειου νησιού, πρόσθεταν στις δυνάμεις τους σκλάβους που απελευθέρωναν. Εκείνοι που αρνήθηκαν να ενταχθούν στην εξέγερση διώχτηκαν ανελέητα είτε θανατώθηκαν. Μέχρι το τέλος της ημέρας, οι καλύτερες φυτείες ζάχαρης του Αγίου Δομίνικου είχαν κυριολεκτικά καταβροχθιστεί από τις φλόγες. Με φρίκη κάποιος άποικος έγραψε ότι «κάποιος μπορεί πλέον να μετρήσει
Toussaint Louverture, 1743-1803. O Toussaint ήταν γιος μορφωμένων σκλάβων, αποκτώντας έτσι αλλά και μέσω Ιησουϊτών γνώσεις Γαλλικών. Στην αρχή η εξέγερση τον άφησε αδιάφορο, αλλά σύντομα διέκρινε την ανικανότητα των ηγετών των ανταρτών. Όταν τελικά συντάχθηκε με τους εξεγερμένους, η αναρρίχηση του στην ιεραρχία τους ήταν αλματώδης και οι ηγετικές του ικανότητες αδιαμφισβήτητες, κερδίζοντας το προσωνύμιο ”Μαύρος Σπάρτακος”.
περισσότερα στρατόπεδα ανταρτών από όσο φυτείες.”
Μέχρι το τέλος του μήνα οι δυνάμεις των σκλάβων είχαν φθάσει να αριθμούν 15.000 ψυχές. Σκλάβοι είχαν ενταχθεί στις γραμμές των εξεγερμένων είτε επειδή είχαν δραπετεύσει από τις φυτείες τους, είτε επειδή είχαν απελευθερωθεί από τους νέους συντρόφους τους. Σταδιακά είχαν μετατραπεί από δραπέτες δούλους σε έναν σκληρό επαναστατικό στρατό που αγωνίζονται για την ελευθερία· την διανοητική και φυσική του ελευθερία.
”Γνωρίζαμε ότι οι πιθανότητες μιας μεγάλης επίθεσης ήταν υψηλές και υφίστατο η προπαρασκευή μιας εξέγερσης, αλλά πώς θα μπορούσαμε ποτέ να γνωρίζουμε ότι αυτό που βασιλεύει εκεί μεταξύ αυτών των ανδρών, τόσο πολυάριθμων και παλαιότερα τόσο παθητικών, ήταν μια συντονισμένη προσπάθεια όπως αυτή εκδηλώθηκε. Η εξέγερση ήταν πολύ ξαφνική, μαζική και πολύ καλά σχεδιασμένη για να φαίνεται δυνατό να τη σταματήσει κανείς, έστω ακόμα και να τις προκαλέσει κάποια μέτρια φθορά.” [Γράμμα αποίκου Brown University Library.]
Ανεξαρτησία
Την θέση των γρήγορων επικρατήσεων των δούλων, έλαβε ένας αργός πόλεμος φθοράς καθώς η επαναστατική Γαλλία αλλά αργότερα και η ναπολεόντεια Γαλλία τροφοδοτούσε με στρατεύματα τη καταστολή της αποικιακής εξέγερσης. Τα επόμενα δεκατρία σχεδόν χρόνια μαινόταν ένας αιματηρός ανταρτοπόλεμος, ο οποίος στοίχισε τη ζωή σε 200.000 επαναστατημένους σκλάβους και 75.000 Γάλλους. Η επανάσταση παρά την αρχική ορμή κατά τη γέννηση της διήρκησε τόσα πολλά χρόνια, αφού την αστάθεια του νησιού προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν βρετανικές, ισπανικές και αμερικάνικες δυνάμεις άλλοτε βοηθώντας τους εξεγερμένους και άλλοτε λειτουργώντας ως τροχοπέδη για την ανεξαρτησία τους, σε ένα περίπλοκο πολιτικό παρασκήνιο δυνάμεων που είχε άμεση σχέση με την ευρωπαϊκή πολιτική πορεία της Γαλλίας και τη μεταφορά της εξουσίας από το Διευθυντήριο στον Ναπολέοντα.
Σε μία ύστατη προσπάθεια να συγκρατήσει το νησί στο γαλλικό άρμα και να επιβάλει ξανά το καθεστώς δουλείας στο νησί ο Ναπολέων Βοναπάρτης, έστειλε τον κουνιάδο του με 43.000 γαλλικά στρατεύματα να συλλάβουν τον Toussaint Louverture και να αποκαταστήσουν τη τάξη. Το τέλος του αρχηγού των επαναστημένων ήταν δυσάρεστο. Ο Toussaint Louverture συνελήφθη και εστάλη στη Γαλλία όπου και πέθανε στη φυλακή το 1803. Ο Jean-Jacques Dessalines, ένας από τους στρατηγούς l’Overture και ο ίδιος πρώην σκλάβος, οδήγησε τους επαναστάτες στη Μάχη του Vertieres στις 18 Νοέμβρη του 1803, όπου και οι Γαλλικές δυνάμεις που είχαν σταλθεί από το μεγάλο στρατηλάτη νικήθηκαν.
Την 1η Ιανουαρίου 1804, ο Dessalines κήρυξε την εθνική ανεξαρτησία του νησιού και το μετονόμασε από Άγιο Δομίνικο σε Αϊτή. Η Γαλλία έγινε η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την ανεξαρτησία του νεοσύστατου κράτους. Έτσι η Αϊτή αναδείχθηκε ως η πρώτη μαύρη δημοκρατία στον κόσμο, και το δεύτερο έθνος στο δυτικό ημισφαίριο (μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες) το οποίο κατόρθωσε να κερδίσει την ανεξαρτησία του από μια ευρωπαϊκή δύναμη.
Ο Dessalines δολοφονήθηκε το 1806, και η χώρα διαιρέθηκε αμέσως μεταξύ των αντίπαλων διαδόχων του. Ωστόσο, οι αντάρτες είχαν συντρίψει το καθεστώς υποδούλωσης της αποικίας και από τα ερείπια αυτού είχαν πλάσει το νέο ελεύθερο κράτος της Αϊτής.
Αντί επιλόγου· οι ιδιαίτερες σχέσεις Ελλάδας και Αϊτής
”Οι σχέσεις Ελλάδας – Αϊτής, παρά τη γεωγραφική απόσταση, είναι αξιοσημείωτες, ενώ έχουν και ιδιαίτερο ιστορικό υπόβαθρο: Η Αϊτινή κυβέρνηση ήταν η πρώτη κυβέρνηση ανεξάρτητου κράτους που αναγνώρισε τον Ελληνικό Αγώνα για απελευθέρωση από την οθωμανική κυριαρχία.” [Από την ιστοσελίδα του ελληνικού υπουργείου εξωτερικών]
Η Αϊτή ήταν το πρώτο κράτος που αναγνώρισε την ελληνική εθνική ανεξαρτησία, στις 15 Ιανουαρίου 1822. Η Αϊτή, ένα κράτος που την περίοδο της ελληνικής επανάστασης γνώριζε ελάχιστα χρόνια ζωής, αναγνώριζε τους πόθους για την ελευθερία και την αξία των αγώνων του ελληνικού λαού, που λαχταρούσε την ελευθερία του. Στις 15 Γενάρη του 1822 ο πρόεδρος της Αϊτής Jean-Pierre Boyer, στην επιστολή του προς την Ελληνική Επιτροπής του Παρισιού ανακοίνωσε επίσημα την αναγνώριση της ελληνικής Προσωρινής Διοίκησης και ευχήθηκε τη νίκη της Επανάστασης. Το πρώτο κράτος επαναστατημένων σκλάβων ήταν και το πρώτο που αναγνώρισε την ελληνική επανάσταση.
”Ιωάννης Πέτρου Βόγερ, πρόεδρος του Χαϊτίου, προς τους Πολίτας της Ελλάδος Α. Κοραήν, Κ. Πολυχρονιάδην, Α. Βογορίδην και Κ. Κλωνάρην. [..] Μετά μεγάλου ενθουσιασμού εμάθομεν ότι η Ελλάς αναγκασθείσα τέλος πάντων εδράξατο των όπλων, ίνα κτήσηται την ελευθερίαν αυτής και την θέσιν, ην μεταξύ των εθνών του κόσμου κατείχε. [..] Πολίται, διερμηνεύσατε προς τους συμπατριώτας υμών τας θερμοτέρας ευχάς, ας λαός του Χαϊτίου αναπέμπει υπέρ της ελευθερώσεως αυτών.” [Απόσπασμα από την επιστολή του προέδρου της Αϊτής, Jean-Pierre Boyer στον Αδαμάντιο Κοραή.]
Πηγές:
- http://ryfigueroa.blogspot.gr/
- Για το απόσπασμα της επιστολής: http://www.energia.gr/article.asp?art_id=33765
- http://www.hougansydney.com/
- http://www.blackpast.org/
- https://history.state.gov
- http://scholar.library.miami.edu/
- http://library.brown.edu/
