Πριν από 100 περίπου χρόνια, όταν ο άνθρωπος έμαθε πώς να χρησιμοποιεί μια κολλώδης ουσία και να της δίνει σχήμα, κατάλαβε πως ένα φθηνό και εύχρηστο υλικό μπορεί να κυριαρχήσει στον πλανήτη. Ήταν η στιγμή που γεννήθηκε το πλαστικό. Τα επόμενα χρόνια, το υλικό αυτό θα γέμιζε το περιβάλλον μας, θα μόλυνε τις θάλασσες και τέλος θα έφτανε στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της κατανάλωσης διαφόρων τροφίμων.
Στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, χρησιμοποιούσαμε υλικά που βρίσκαμε έτοιμα στη φύση για να φτιάξουμε εργαλεία ή πράγματα τα οποία βρίσκαμε χρήσιμα. Η ανακάλυψη του πλαστικού θα άλλαζε οριστικά τον κόσμο μας. Το πλαστικό αποτελείται από πολυμερή, χημικές ενώσεις με μεγάλα μόρια, τα λεγόμενα μακρομόρια, που σχηματίζονται από τη σύνδεση πολλών όμοιων μικρών μορίων, που λέγονται «μονομερή». Πολυμερή υπάρχουν στο DNA πολλών οργανισμών, όπως στο κέλυφος των εντόμων, στα μαλλιά ή στα τοιχώματα των κυττάρων μας, ωστόσο πλέον μπορούμε να κατασκευάσουμε συνθετικά πολυμερή σε εργαστήριο χρησιμοποιώντας το πετρέλαιο. Τα συνθετικά πολυμερή έχουν μια ιδιότητα που τα καθιστά αγαπητά στον άνθρωπο. Μπορούμε να τους δώσουμε το σχήμα που επιθυμούμε. Αυτή η εργασία δεν είναι δύσκολη και σίγουρα καθόλου χρονοβόρα. Και αυτός είναι ο λόγος που ξεκίνησε η «χρυσή εποχή» του πλαστικού. Είναι ένα εύκολο στην κατασκευή, εύχρηστο, μα πάνω από όλα φθηνό υλικό που μπορεί να κατασκευαστεί και να πουληθεί μαζικά. Το χρησιμοποιούμε σχεδόν παντού αφού μερικώς, οτιδήποτε είναι φτιαγμένο από πλαστικό, από τα ρούχα μας μέχρι το σκελετό του αυτοκινήτου μας.
Σήμερα όμως, το πλαστικό αποτελεί απόρριμμα. Πλαστικές σακούλες, ποτήρια μιας χρήσης, καλαμάκια, τα βρίσκουμε πεταμένα σε κάθε γωνιά, σε πόλεις και ακτές. Λόγω της ανθεκτικότητας του υλικού, για να αποσυντεθεί χρειάζονται από 500 έως 1000 χρόνια. Γνωρίζοντας αυτό, θα έπρεπε ήδη τα προϊόντα μιας χρήσης να αποτελούνται από άλλα υλικά. Για πολλούς λόγους, επιλέξαμε ότι η πλειοψηφία των συσκευασιών να αποτελούνται από πλαστικό. Στις ΗΠΑ, το 1/3 των ετήσιων συνολικών απορριμμάτων είναι πλαστικές συσκευασίες. Τα 100 περίπου χρόνια που χρησιμοποιούμε αυτό το υλικό έχουν παραχθεί 8.3 δισεκατομμύρια τόνοι πλαστικού και τα 335 εκατομμύρια μόνο σε μια χρονιά, το 2016. Από αυτά, οι 6.3 δισεκατομμύρια τόνοι έχουν γίνει απόβλητα από το 1907 και υπάρχουν παντού γύρω μας, ενώ αν τα στοιβάξουμε σε ένα κύβο, αυτός θα είχε κάθε πλευρά 7 χιλιόμετρα. Θα ήταν δηλαδή μεγαλύτερος σε ύψος από βουνά όπως ο Καύκασος ή το Λευκό Όρος.
Τι κάναμε όμως με όλο αυτό το πλαστικό; Μόλις το 9% ανακυκλώθηκε, το 12% κάηκε, και το υπόλοιπο παρέμεινε με το μεγαλύτερο μέρος του να έχει διοχετευτεί στη θάλασσα. Έχει υπολογιστεί ότι κάθε χρόνο 8 εκατομμύρια τόνοι πλαστικό καταλήγουν στη θάλασσα και μέχρι το 2050 η ποσότητα του θα είναι μεγαλύτερη από τη θαλάσσια βιομάζα. Υπάρχουν περιπτώσεις που η θάλασσα έχει ξεβράσει κήτη που πέθαναν από κατανάλωση πλαστικού και υπολογίζεται επίσης πως κάθε θαλασσοπούλι έχει φάει κάτι πλαστικό. Ο μεγαλύτερος όμως κίνδυνος εντοπίζεται στα ψάρια, αφού καταναλώνουν πολλά σωματίδια πλαστικού διαλυμένα στο νερό. Αυτά τα σωματίδια καταναλώνονται αρχικά από τα πλαγκτόν και διοχετεύονται στα ψάρια μέσω αυτού. Ύστερα, μολύνονται τα στρείδια, τα μεγαλύτερα ψάρια και τα καβούρια, τα οποία καταλήγουν στο πιάτο μας. Τα ίδια σωματίδια έχουν βρεθεί στο νερό της βρύσης, στη μπύρα, στο μέλι και στο αλάτι.
Όπως καταλαβαίνουμε, με την ανακάλυψη του πλαστικού, συνέβησαν πολλά πράγματα, τα οποία δεν είχαμε υπολογίσει. Κατά τη γνώμη πολλών ειδικών όμως, η απαγόρευση της χρήσης πλαστικού δεν αποτελεί την εύκολη λύση. Σύμφωνα με μια έρευνα της Κυβέρνησης της Δανίας, η παραγωγή μιας πλαστικής σακούλας απαιτεί πολύ λιγότερη ενέργεια και εκπομπή CO2 από μια βαμβακερή και πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τη βαμβακερή σακούλα 7100 φορές περισσότερο από τη χρήση της πλαστικής για να έχει λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Συνεπώς, το καθετί έχει το κόστος του και διαδικασία ισορροπίας που πρέπει να βρούμε είναι δύσκολη.
Η καταπολέμηση αυτού του φαινομένου αφορά όλη την ανθρωπότητα και πρέπει να υπάρχει παγκόσμια συνεργασία για την επίλυσή του. Επειδή η αλήθεια είναι πως στις αναπτυσσόμενες χώρες όπως στις περιπτώσεις της Ινδονησίας και της Ινδίας, το φαινόμενο είναι πολύ πιο έντονο, απλά κάποιες διαφημιστικές καμπάνιες σε Ευρώπη και Αμερική δεν καθιστούν τροχοπέδη του «πλαστικού» μας κόσμου. Η λύση είναι καθαρά η ατομική πρωτοβουλία και η μείωση των πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης από τον καθένα ξεχωριστά. Μια αλλαγή στον τρόπο που διαχειριζόμαστε το πλαστικό κρίνεται απαραίτητη, αλλιώς η ανθρωπότητα κινδυνεύει να βρεθεί έκθετη σε ακόμη μεγαλύτερους κινδύνους που δεν βρισκόταν σε θέση να αντιληφθεί όταν ανακάλυπτε τους τρόπους επεξεργασίας του υλικού.