Στο βιβλίο του Γιάννη Βαρουφάκη <<Μιλώντας στην κόρη μου για την οικονομία>> ο διεθνούς βεληνεκούς φήμης οικονομολόγος μέσα από ένα ανοιχτό <<γράμμα>> προς την κόρη του επιχειρεί να μιλήσει για βασικές αρχές της οικονομίας σε μία νέα γενιά που την έχουν εσφαλμένα μάθει να εναποθέτει απαντήσεις για κρίσιμα οικονομικά προβλήματα στους διακεκριμένους ειδήμονες του αντικειμένου.
Μέσα από έναν εύγλωττο τρόπο και με αναφορές σε ιστορίες από ελληνική μυθολογία και γενικότερα με αναφορές σε παγκόσμια λογοτεχνικά έργα που έχουν μείνει ανεξίτηλα στην λαϊκή κουλτούρα , κατορθώνει να διδάξει βασικές αρχές της οικονομίας με έναν παραστατικό μη στρυφνό και προσεγγίσιμο τρόπο.
Το παρόν άρθρο θα περιγράψει μερικά καίρια σημεία πoυ περιγράφονται μέσα στο βιβλίο χωρίς ωστόσο να εξαντλείται όλο το ευρηματικό περιεχόμενο του βιβλίου, το οποίο προφανώς και συστήνω ανεπιφύλακτα.
ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ
Από τότε που η ανθρωπότητα αναγκάστηκε να επινοήσει τρόπου να καλλιεργήσει τη γη ώστε να μπορεί να συντηρήσει το ραγδαία αυξανόμενο πληθυσμό της, δημιουργήθηκε το λεγόμενο πλεόνασμα, μία βασική λέξη-κλειδί της οικονομίας.
Το πλεόνασμα, που εξηγείται απλοϊκά ως οτιδήποτε απομένει μετά την κατανάλωση αποθεμάτων τροφής αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο σφυρηλάτησης μιας ανεπτυγμένης κοινωνίας, μέσα από την επιτυχή οργάνωση της οικονομίας. Η ανθρωπότητα μπόρεσε να προβεί στη δημιουργία, λόγου χάρη, στρατού, γραφειοκrατίας και γραπτού λόγου.
Τρανέστατο παράδειγμα , το οποίο παραθέτει ο συγγραφέας, η εισβολή των Αβορίγινων κατοίκων της Αυστραλίας από τους Ευρωπαίους λευκούς κατοίκους, Αναλυτικά οι Αβορίγινες λόγω της εύφορης γης τους δεν χρειάστηκε ποτέ να οργανώσουν ένα έντεχνο σύστημα οικονομίας και ιδιαίτερο σύστημα παραγωγής για να καλύψουν τις ανάγκες τους, κοινώς δεν τους έλειπε τίποτα, Οι Ευρωπαίοι από την άλλη είχαν ήδη αναπτύξει στρατό και όπλα για να μπορούν να υπερασπιστούν το πλεόνασμα τους και να οργανώσουν τη μακροβιότητας της κοινωνίας τους και έτσι προχώρησα σε ιμπεριαλιστικές τάσεις κατάκτησης και εξάπλωσης της ηγεμονίας τους.
Σε αυτό το σημείο αναλύεται γλαφυρά ο διαχωρισμός της ανθρωπότητας σε έχοντες και μη έχοντες που δεν έχει κανένα απολύτως ρόλο, ή τουλάχιστον όχι πάντα, με τις επιλογές ή τις ικανότητες της εκάστοτε κοινωνίας.
ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΑ
2 αξίες διαποτίζουν την αγοραστική κοινωνία εμπειρική και ανταλλακτική, ή μάλλον μόνο η ανταλλακτική, μιας και οι οικονομολόγοι σχεδόν αδιαφορούν για την πρώτη. Oι κοινωνίες που διαβιούμε όλοι συλλογικά γρήγορα εμπορευματοποιούνται και αξίες που παλαιότερα δεν θα επιχειρούσε κανείς να τις κοστολογήσει τώρα παρουσιάζονται μόνο μέσα από τους φακούς της <<αγοραστικής νοοτροπίας>> ήτοι ακόμη και και τα περίσσια αγαθά που έχουν απομείνει να έχουν μόνο εμπειρική αξία εκτιμώνται με το όφελος που μπορούν να προσφέρουν στην κοινωνία της αγοράς.
Eδώ είναι που πρέπει να γίνει διαχωρισμός μια κοινωνίας με αγορές και μιας αγοραστικής κοινωνίας. Mία αγοραστική οικονομία πλαισιώνεται πάνω στις ανάγκες του καπιταλιστικού συστήματος, που χαρακτηρίζεται από την κατοχή των μέσω παραγωγής και των υπηρεσιών κατά βάση από ιδιώτες με απώτερο στόχο τη συσσώρευση του κέρδους. Παράδειγμα για αυτό αναφέρει ο συγγραφέας την μετεξέλιξη της Βρετανίας το Μεσαίωνα από φεουδαλική κοινωνία σε αγοραστική, μόλις οι φεουδάρχες αναγνώρισαν τις αναβαθμισμένες αξίας κοινών αγαθών που πλέον προσέφεραν αμύθητα πλούτη σε ναυτεμπόρους που τα πουλούσαν σε μια παγκόσμια αγορά. Έτσι προς επιδίωξη νέων μέσων πλουτισμού πλήθη δουλοπάροικων απολύθηκαν από τα φέουδα τους των οποίων οι τότε σοδειές δεν είχαν αντίκρισμα στις επιταγές της διεθνής αγοράς. Oι δουλοπάροικοι που ζούσαν σε αρμονία με τους φεουδάρχες τους επί γενιών και απλώς αντάλλασσαν την εργασία τους σε ανταμοιβή ενός μέρους των σοδειών τους, τώρα βρέθηκαν να πουλάνε την εργασία τους για φαγητό αλλά και για μία στέγη. Η κατάσταση αυτή οδήγησε στην ευόδωση της Βιομηχανικής Επανάστασης που ξεκίνησε στην Βρετανία, με αμέτρητα πλήθη ανέργων πλέον να παρέχουν την πολύωρη εργασία τους στα εργοστάσια, κάτι που σηματοδότησε πλέον για τα καλά την υπερνίκηση των ανταλλακτικών αξιών αντί των εμπειρικών. Όταν οι φεουδάρχες δεν θα διανοούνταν σε καμία περίπτωση να πουλήσουν το φέουδο τους σε καμία τιμή, σε σύγχρονο πλαίσια πλέον με μία καπιταλιστική αναθεώρηση τίποτα δεν μπορεί να μην εξαγοραστεί αν η τιμή είναι ανάλογη της αξίας του.
ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΕΚΚΙΝΕΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
To χρέος τέλος αποτελεί μία καίρια έννοια που διασαφηνίζει στο βιβλίο του ο Γ. Βαρουφάκης και δεν αποτελεί μία εν γένει αρνητική έννοια, όπως συνήθως παρουσιάζεται στο ευρύ κοινό διαμέσου των ΜΜΕ. Αντιθέτως, το χρέος σηματοδότησε τη μετάβαση από τη φεουδαρχική σε μια καπιταλιστική κοινωνία και χάρη σε αυτό υπάρχει κέρδος. Δεν μπορεί να υπάρξει κέρδος χωρίς χρέος , επιχειρήσεις χρειάζονται να δανειστούν για να λειτουργήσουν και να ευδοκιμήσουν και ας δημιουργεί ενίοτε βέβαια αστάθεια και οικονομικά κραχ.
Ο Βαρουφάκης δεν θεωρεί την οικονομία αδέσμευτη των εκάστοτε ιθύνοντων της πολιτικής εξουσίας, αλλά απεναντίας την βρίσκει άρρηκτα δεμένη με την πολιτική διότι όποιος κατέχει τα ηνία της εξουσίας την ελέγχει (την οικονομία).
Μέσα από αυτό το βιβλίο η οικονομία δεν προσεγγίζεται με έναν δύσκαμπτο και στυγνό τρόπο για τον αναγνώστη αλλά ταυτίζεται με το πολιτικό γίγνεσθαι της εποχής και παρουσιάζεται υπό ένα πρίσμα μοναδικό για να παρουσιαστεί σε ένα μοντέρνο κoινό αψηφώντας μύθους και στεγανά ανάμεσα στους ειδήμονες της οικονομικής επιστήμης και τυχαίους αναγνώστες που ενδιαφέρονται να αποκτήσουν μία νέα αντίληψη για έναν τομέα που διαπερνά τις ζωές όλων μας.
.