Η Θεία Κωμωδία του Dante Alighieri αποτελεί ένα από τα θρυλικότερα λογοτεχνικά έργα όλων των εποχών ενώ δίνει μία βαθιά και πολυδιάστατη εικόνα της μεσαιωνικής κοσμοθεωρίας. Το ποίημα είναι γραμμένο σε 11σύλλαβο στίχο και αποτελεί ένα αφηγηματικό ποίημα με αρκετά επικά στοιχεία. Τα μέρη από τα οποία αποτελείται (η Κόλαση, το Καθαρτήριο και ο Παράδεισος) είναι τρία τονίζοντας σε δομικό επίπεδο τη σημασία του αριθμού τρία που δεσπόζει σε ολόκληρο το κείμενο.
Η υπόθεση του έργου στηρίζεται σε ένα φανταστικό ταξίδι του Δάντη στον Άδη, όπου υπό την καθοδήγηση της Βεατρίκης και το Βιργιλίου ο ομιλών έχει την ευκαιρία να περιπλανηθεί στον Παράδεισο, την Κόλαση και το Καθαρτήριο. Περιπλανώμενος στις σελίδες του βιβλίου, ο αναγνώστης μπορεί να αναγνωρίσει την αλληγορική σημασία του έργου καθώς και τις πολιτικές προεκτάσεις του, που το συνδέουν άμεσα με την πολιτική ζωή της μεσαιωνικής Ιταλίας.
Η επίδραση του έργου του Dante στον δυτικό πολιτισμό είναι βαθιά και σημαντική, καθώς ενέπνευσε λογοτέχνες, θεατρικούς συγγραφείς αλλά και ζωγράφους, που προσπάθησαν να απεικονίσουν σκηνές του έργου ή και να χαρτογραφήσουν την Κόλαση του Δάντη. Σαφέστατα, πρόκειται για ένα κείμενο που προκαλεί δέος στον αναγνώστη ενώ ξυπνά φιλοσοφικούς προβληματισμούς προσεγγίζοντας την ηθική με έναν τρόπο αρκετά βαθύτερο από εκείνον που έχει συνδεθεί με τον μεσαιωνικό “συντηρητισμό”. Η Θεία Κωμωδία παρουσιάζει την μεσαιωνική κοσμοθεωρία λιγότερο στερεοτυπικά αναδεικνύοντας τη σημασία της τέχνης για την ανάδειξη όλων των όψεων ενός πολιτισμού.
Διαβάζοντας το έργο, ο αναγνώστης περιηγείται σε ένα ψηφιδωτό που απεικονίζει με κάθε συνθετότητα και πολυμορφία τη μεσαιωνική κοινωνία, στην οποία ο ποιητής εντάσσεται και παίζει το ρόλο του καλλιτέχνη που περιπλανιέται και παρατηρεί. Οι μορφές που παρατηρεί, οι τύποι ανθρώπων, τα μοτίβο συμπεριφορών γίνονται αντικείμενα καλλιτεχνικής επεξεργασίας τα οποία στη συνέχεια θα συνθέσουν έναν τόσο αρμονικό πίνακα που δεν θα μπορούσε παρά να χαρακτηριστεί ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα όλων των εποχών.
Κάθε στίχος του έργου μπορεί από μόνος του να αποτελέσει πηγή σκέψης αλλά και έμπνευσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, στα δικά μας γράμματα, αποτελεί το ποίημα του Κ. Π. Καβάφη “Che fece…il gran riffiuto”. Πρόκειται για ένα σχόλιο του Καβάφη στο Άσμα 3 της Κόλασης, τους στίχους 54-62 που αναφέρονται στην κατηγορία των δειλών ανθρώπων, οι οποίοι δεν γίνονται δεκτοί ούτε από τον Παράδεισο μα ούτε από την Κόλαση, δεν βρίσκουν γαλήνη, και μένουν αιώνια μισητοί από Θεό και δαίμονες. Οι δειλοί, οι άνθρωποι που δεν έκαναν ποτέ ούτε κακό, ούτε καλό σε κανέναν, μένουν να βασανίζονται εκτός Κολάσεως, γιατί θα ήταν λύτρωση για τους Κολασμένους που θα ένιωθαν υπερηφάνεια δίπλα τους.