Σχολίαζα με μια φίλη που λέτε κάτι μέρες πριν για τα εγκαταλελειμμένα παιδιά και μου είπε γράψε γι’ αυτά. Η ίδια ευαισθητοποιημένη σε θέματα οικογένειας, θεωρούσε αδιανόητο πως κάποιοι γονείς αντέχουν να αφήνουν τα παιδιά τους και να φεύγουν. Πως βρίσκουν αλήθεια το κουράγιο να εγκαταλείπουν ένα μωρό ; Πως ζουν με αυτή τους την απόφαση ; Μου φάνηκε κι εμένα περίεργο κι ήθελα να σας μιλήσω γι’ αυτό.
Κάνοντας μια έρευνα το μάτι μου έπεσε πάνω σε αρχεία και ιστορίες ανθρώπων που ξεκινούν πολύ παλιά. Τα χρόνια που η φτώχεια άκμαζε και που η ιατρική επιστήμη δεν είχε προχωρήσει τόσο πολύ σε θέματα πρόληψης και διακοπής εγκυμοσύνης. Εκείνα τα χρόνια που τα μωρά τα άφηναν έξω από εκκλησίες, νοσοκομεία, στα σκαλοπάτια ενός σπιτιού ή σε βρεφοδόχους. Γονείς ή ανύπαντρες, ανήλικες μητέρες που δεν μπορούσαν να τα μεγαλώσουν, τα παρατούσαν στη τύχη τους. Η δικαιολογία πάντα ήταν πως τα εγκατέλειπαν με τη προοπτική ενός καλύτερου μέλλοντος από αυτό που θα είχαν κοντά σε εκείνες.
Σήμερα ήθελα να πιστεύω πως εκείνες τις δυσάρεστες ιστορίες τις είχαμε αφήσει στο παρελθόν. Διαψεύστηκα όμως. Γιατί κι ύστερα από τόσα χρόνια που η επιστήμη εξελίσσεται, η κοινωνία προοδεύει και η οικονομία βελτιώνεται, το φαινόμενο παραμένει το ίδιο. Μητέρες ανήλικες γεννούν τα μωρά τους και τα αφήνουν στο νοσοκομείο που γέννησαν γιατί φοβούνται πως δεν θα καταφέρουν να τα αναθρέψουν. Τοξικομανείς γονείς φέρνουν στο κόσμο παιδιά με στερητικά σύνδρομα και αρνούνται να τα κρατήσουν. Συνεχίζουν να βυθίζονται στις εξαρτήσεις τους. Κι ύστερα πάλι το πιο θλιβερό, νεογέννητα με σύνδρομο down με ιατρικά προβλήματα και αδυναμίες, εγκαταλείπονται με τη συγκατάθεση των γονέων γιατί είναι «προβληματικά» και οι γονείς δεν τα θέλουν. Είναι τραγικό.
Πριν κάποια χρόνια είχα δει ένα αντίστοιχο ρεπορτάζ στους πρωταγωνιστές που πραγματευόταν το συγκεκριμένο ζήτημα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ πόση εντύπωση μου έκανε η απάντηση που είχε δώσει η νοσοκόμα στο Αλεξάνδρα όταν ρωτήθηκε γιατί ο θάλαμος με τα εγκαταλελειμμένα ονομάζεται «θάλαμος τελειομήνων». Είχε πει «Τι να γράφαμε; Θάλαμος εγκαταλελειμμένων;»
Το φαινόμενο αυτό καθεαυτό είναι δυσάρεστο. Κι ίσως όσο η ιστορία κάνει κύκλους και επαναλαμβάνεται, να αυξάνεται η εγκατάλειψη παιδιών. Ίσως πάντοτε οι λόγοι να είναι οι ίδιοι. Λίγο ή πολύ εάν κοιτάξει κανείς πίσω, δεν θα ακούσει διαφορετική αιτιολόγηση από εκείνους τους γονείς. Οικονομικά προβλήματα, φτώχεια, ναρκωτικά ή άλλες εξαρτήσεις, ανηλικότητα και φόβος για το άγνωστο, το ασυνήθιστο, το διαφορετικό που κρύβεται στα σύνδρομα και τα εκ γενετής προβλήματα κάποιων παιδιών. Κάποιες μητέρες θα πουν «ήταν λάθος αυτή η εγκυμοσύνη, ήταν ατύχημα που δεν μπορούσα να διορθώσω όταν το κατάλαβα». Άλλες θα πουν πως δεν ήθελαν να ανέβουν το Γολγοθά της ανατροφής ενός παιδιού με σύνδρομο. Εμένα το ίδιο μου κάνει.
Μια φορά έχω δει πολλούς να κατακρίνουν εκείνους τους γονείς. Κάποιοι το θεωρούν έγκλημα να αφήνεις το παιδί σου με την ίδια λογική που θεωρούν έγκλημα να σκοτώνεις μια ζωή πριν καν δει το φως του ήλιου. Κάποιοι θα τους χαρακτηρίσουν άκαρδους, ανεύθυνους, φυγόπονους, δειλούς. Κάποιοι άλλοι όμως θα τους δικαιολογήσουν, θα τους καταλάβουν. Οι φωνές είναι αντίθετες μα εξίσου ηχηρές.
Αν με ρωτάτε εμένα πως θα τους χαρακτήριζα, δεν έχω ένα τρόπο να σας πω. Βλέπετε το θέμα δεν είναι τι θα πούμε εμείς για εκείνους, είναι τι νιώθουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους. Όσα λόγια κι αν ακούσουν, αυτοί οι άνθρωποι ξέρουν καλά μέσα τους αν μετανιώνουν ή όχι. Αν ήταν μια σωστή επιλογή ή αν έκαναν λάθος. Κι είναι κάτι παραπάνω από την κοινωνική ηθική, είναι η συνείδηση που έχει σημασία. Η συνείδηση άλλωστε είναι εκείνη που αλλάζει τα γεγονότα. Εκείνη που παρακινεί κάποιον να διορθώσει ένα σφάλμα ή να ενεργήσει όπως νομίζει ο ίδιος ότι είναι σωστό. Είμαστε εμείς κι όχι οι γύρω μας με τα σχόλια και τις απόψεις που φέρνουμε τη μεταβολή στη καθημερινότητα μας.
Κάποια από αυτά τα παιδιά θα μεγαλώσουν με το μαράζι της εγκατάλειψης. Δεν θα έχουν κανονική οικογένεια, θα τριγυρνούν μέσα στα ιδρύματα και θα παίρνουν όση αγάπη τους δίνουν οι κοινωνικοί λειτουργοί και οι υπεύθυνοι. Άλλα θα υιοθετηθούν και θα αποκτήσουν μια ευτυχισμένη οικογένεια, ενδεχομένως καλύτερη από αυτή που θα τους προσέφεραν οι βιολογικοί τους γονείς. Κάποια θα ζήσουν με κατάλοιπα και ψυχολογικά προβλήματα και κάποια θα αποδεχτούν τα γεγονότα της ζωής τους και θα απαιτήσουν το σεβασμό της κοινωνίας. Όπως και να έχει όμως κανένα δικαστήριο δεν μπορεί να δώσει απόλυτο δίκιο ή άδικο σε εκείνους που τα εγκατέλειψαν. Και δεν μπορούμε ούτε εμείς.
Δεν πρέπει να κατακρίνουμε τέτοιες επιλογές ακόμα κι αν μέσα μας μοιάζουν εγκλήματα. Κι ίσως κι εμείς οι ίδιοι αν ήμασταν στη θέση τους να το κάναμε. Ίσως πάλι και όχι. Είναι σημαντικό όμως να μην στιγματίζονται άνθρωποι από τη δική μας άποψη για εκείνους. Είναι σημαντικό να δίνουμε το ελεύθερο σε εκείνα τα παιδιά και τους βιολογικούς γονείς τους να πιστέψουν για τους εαυτούς τους αυτό που τους υπαγορεύει η καρδιά τους κι όχι κάποιο στερεότυπο της κοινωνίας. Είναι σημαντικό να δίνουμε χώρο σε τέτοιες πράξεις όχι γιατί είναι απαραίτητα ορθές αλλά γιατί δεν είναι στο χέρι μας να τις αλλάξουμε. Κανείς δεν μπορεί να αναγκάσει το γονέα να κρατήσει το παιδί του και να μην το δώσει για υιοθεσία. Κανείς δεν μπορεί να πείσει τον τοξικομανή να αναλάβει τις ευθύνες του και να απεξαρτηθεί. Μπορούμε όλοι όμως να κάνουμε το καλύτερο για εκείνα τα παιδιά που είναι μόνα τους στο κόσμο.