Όσο ο δυτικός και ο “εκδυτικισμένος” κόσμος βαίνουν προς μια ολοκληρωτικά ανταγωνιστική και φιλελεύθερη οικονομία τόσο θα αυξάνονται τα περιστατικά εκμετάλλευσης των απανταχού εργαζομένων ή του wannabe εργατικού δυναμικού. Δυστυχώς, η ελληνική οικονομία, που έχει συρρικνωθεί τα τελευταία χρόνια κατά 25%, δεν αποτελεί και την πιο πρόσφορη αγορά εργασίας για τη δημιουργικότητα των νέων ανθρώπων. Οι απόφοιτοι των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων έχουν φτάσει στο σημείο όχι να μη βρίσκουν δουλειά, αλλά να μην βρίσκουν εργασία από την οποία θα αμειφθούν. Το δύσκολο είναι να βρεις μια δουλειά που να αμείβεσαι ανάλογα με τις υπηρεσίες που προσφέρεις, αλλά και γενικότερα να πληρώνεσαι εντέλει, έστω κι αν αυτή η αμοιβή καταβάλλεται όχι σε ευρώ, αλλά σε μια φέτα ψωμί, βρε παιδί μου. Άλλωστε, τα ιδιαίτερα αυξημένα ποσοστά των μεταναστεύσεων νέων ανθρώπων προς τα εξωτερικά-όχι ιατρεία λόγω λιμοκτονίας- για ένα καλύτερο εργασιακό παρόν και μέλλον καταδεικνύουν ακριβώς την προβληματική αγορά εργασίας και την «αυτοτροφοδοτούμενη κρίση», κατά τη βαρουφακική ορολογία. Οι εταιρίες και οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα έχουν υιοθετήσει τη «δημιουργική ασάφεια» όσον αφορά τις εργασιακές τους σχέσεις με τους υπαλλήλους τους.
Οι σουρεαλιστικές αγγελίες
Μια φίλη μου, απόφοιτος ανώτατης εκπαίδευσης και με μικρή προϋπηρεσία, πρόσφατα, στην προσπάθειά της η δόλια να βρει μια εργασία, ώστε να καλύπτει έστω τα βασικά της έξοδα- κι όχι κάτι εξωφρενικό ή απαιτητικό- πήρε τηλέφωνο σε μια βιοτεχνία καλσόν. Ζητούσαν στην αγγελία μιας εφημερίδας κοπέλα για να συσκευάζει τα καλσόν στις συσκευασίες τους(sic). Θα μου πεις, πού είναι το πρόβλημα με την προαναφερθείσα αγγελία. Οι εν λόγω εργοδότες ζητούσαν τουλάχιστον δύο χρόνια προϋπηρεσία- γενικά- και ήταν επιθυμητό ένα μεταπτυχιακό. Μάλλον δεν ήξεραν ότι μεταπτυχιακό πάνω στο δύσκολο τομέα της συσκεύασης καλσόν δεν υπάρχει. Τουλάχιστον στην Ελλάδα. Όταν η αγαπητή φίλη εξέφρασε την εύλογη απορία «τι το θέλετε το μεταπτυχιακό και την προϋπηρεσία για αυτή τη θέση εργασίας», που στο κάτω-κάτω θα μπορούσε να ενδιαφέρει τον οποιονδήποτε, ανεξαρτήτου μόρφωσης, δεν ήξεραν τι να απαντήσουν. Φυσικά άκρη δεν έβγαλε. Το θέμα είναι ότι αν περιηγηθεί κανείς στον θαυμαστό κόσμο των αγγελιών για εργασία θα πέσει σε σουρεαλιστικές απαιτήσεις, αλλά και αντιφάσεις. Αγγελίες επιστημονικής φαντασίας όπου οι εργοδότες ζητάνε της παναγιάς τα μάτια σε προσόντα χωρίς οι ίδιοι με τη σειρά τους να προσφέρουν τα δέοντα στον εργαζόμενο, που θα ξεπατωθεί στη δουλειά. Επίσης, όταν τους εμφανίζεται ένας υποψήφιος εργαζόμενος με υπερβολικά πολλά προσόντα, τον απορρίπτουν, γιατί υποθέτουν ότι θα έχει υπερβολικές απαιτήσεις από τους εργοδότες στο μέλλον τόσο σε χρηματική αμοιβή όσο και σε άδειες από την εργασία.
Προγράμματα ανέργων
Ένα άλλο φαινόμενο που έχει οδηγήσει πολλούς εργοδότες στον πολύ συμφέροντα δρόμο της μη αμοιβής των εργαζομένων τους είναι τα διάσημα στην άνεργη και ενεργή ταλαίπωρη νεολαία προγράμματα ανέργων ΕΣΠΑ. Το πρόβλημα δεν έγκειται στα προγράμματα αυτά καθεαυτά ούτε στην διαολεμένη(?) κατά πολλούς Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα προγράμματα αυτά βοηθούν νέους και γηραιότερους ανθρώπους να έχουν την ευκαιρία να εργαστούν και- το κυριότερο- να αμειφθούν για τη δουλειά που κάνουν. Που σε άλλη περίπτωση δεν θα αμείβονταν. Το τραγικό της κατάστασης σε τέτοιου είδους προγράμματα είναι η εκμετάλλευση αυτών των εργαζομένων από τους εργοδότες- που είτε αντιμετωπίζουν στις επιχειρήσεις τους όντως οικονομικό πρόβλημα είτε όχι. Προσλαμβάνουν με ολιγάμηνες συμβάσεις τους εργαζόμενους, τους οποίους «τρέχουν» όλη μέρα και έχουν πολλές απαιτήσεις, εκμεταλλευόμενοι την κατάσταση και στη συνέχεια, μόλις εκπνεύσει το πρόγραμμα, πάνε για άλλα, χωρίς ούτε μια φορά να βάλουν το χέρι στην τσέπη.
Οι πρακτικές
Ένας άλλος καταπληκτικός και άκρως ποιητικός όρος που εφευρέθηκε από τους θιασώτες της υπέροχης ανταγωνιστικής κεϋνσιανής αγοράς είναι «η πρακτική» ή- για τους πιο κουλ- το “internship”. Αυτή η έννοια, που τόσο μπορεί να κομπλάρει τους παλαιότερους, ηχεί ως σειρήνα κινδύνου στα αυτιά των νεώτερων. Με απλά λόγια, η πρακτική αφορά την πρόσληψη ενός ανθρώπου χωρίς φαινομενική ειδίκευση ή προηγούμενη επίσημη εργασιακή εμπειρία με σκοπό να δουλέψει- να δουλέψει πολύ- και “να μάθει τη δουλειά το παιδί” (sic). Πού είναι το κακό, θα αναρωτηθεί κάποιος. Η παγίδα βρίσκεται στο γεγονός ότι με επίσημο νομικό καθεστώς ο εργοδότης έχει το δικαίωμα να απασχολεί ένα άτομο στην επιχείρησή του/ στο γραφείο του/ στη βιοτεχνία του και να του ορίζει το ωράριο και τις άδειες του, όπως αυτός επιθυμεί και φυσικά- το καλύτερο- δεν είναι υποχρεωμένος να δώσει δεκάρα- ή ευράρα- τσακιστή στο «παιδί που μαθαίνει τη δουλειά». Καταπληκτικό. Κι όσους σας θυμίζει παλιότερες εποχές, που συμπτωματικά συμπίπτουν με την εποχή της δουλείας, είστε απλά κακοπροαίρετοι και ντροπή σας που σκέφτεστε έτσι.
Τις πταίει?
Σίγουρα η κατάσταση δεν είναι μονομερώς δύσκολη για τους εργαζόμενους, αλλά και για τις επιχειρήσεις. Άλλωστε, τα τελευταία χρόνια έχουμε γίνει μάρτυρες της χρεοκοπίας πολλών επιχειρήσεων λόγω της οικονομικής κρίσης. Και οι δύο πλευρές έχουν τα δίκια τους. Άλλο πράγμα, όμως οι οικονομικές δυσκολίες των επιχειρήσεων και άλλο η στοχευμένη εκμετάλλευση των εργαζόμενων από τους εργοδότες τους. Αυτή υπήρχε πολύ καιρό πριν την κρίση και απλά εντάθηκε τα τελευταία χρόνια και σίγουρα η κρίση για κάποιους χρησιμοποιείται καταχρηστικά ως δικαιολογία. Τι μπορούν αν κάνουν οι εργαζόμενοι? Δεν θα χρησιμοποιήσω την γνωστή «καραμέλα» τη μετανάστευσης στο εξωτερικό ως λύση, όπως κάνουν πολλοί, καλώς ή κακώς. Διότι λύση έτσι δεν μπορεί να υπάρξει για την εσωτερική αγορά και τα εργασιακά δικαιώματα. Μόνο με στοχευμένες και οργανωμένες κινήσεις και συσπειρώσεις των εργαζομένων μπορεί να βρεθεί η χρυσή τομή. Ωστόσο, δυστυχώς, ο καθένας κοιτάει τον εαυτό του και σίγουρα η αλληλεγγύη δεν μας χαρακτηρίζει είτε ως εργαζόμενους προς άλλους εργαζόμενους είτε ως καταναλωτές προς τους εργαζόμενους. Άλλωστε, πριν μερικά χρόνια στη Θεσσαλονίκη όταν διαδήλωναν ορισμένοι πρώην εργαζόμενοι και καταναλωτές έξω από γνωστή αλυσίδα ζαχαροπλαστείων, επειδή δεν πλήρωνε τους εργαζόμενους, δεν θορυβήθηκαν και πολλοί. Η εν λόγω επιχείρηση συνεχίζει να ανθίζει και ναι μεν βρίσκει ακόμη ανθρώπους έτοιμους να εργαστούν για αυτήν ακόμη και χωρίς αμοιβή, όμως για μικρό χρονικό διάστημα δε. Διότι κανείς δεν αντέχει να εργάζεται αενάως χωρίς αμοιβή. Και δεν είναι η μόνη περίπτωση. Καθημερινά συναντάμε μπροστά μας την εκμετάλλευση είτε ως βιώσαντές την είτε ως πελάτες-παρατηρητές. Αλλά, φυσικά, και μόνο στη ρήση «ο πελάτης έχει πάντα δίκιο» (από πού προκύπτει αυτό το αυθαίρετο συμπέρασμα, άραγε?) όλοι κάνουμε τα κορόιδα μπροστά στην εκμετάλλευση των υπαλλήλων. Και όσο τηρούμε αυτή την αδιαμαρτύρητη στάση, το φαινόμενο θα διαιωνίζεται.
