Σας εγκατέλειψα μια εβδομάδα και ζητώ συγγνώμη γι’ αυτό. Το θέμα διαπραγμάτευσης απαιτούσε έρευνα και σκέψη. Κι έκατσα ώρες δουλεύοντας το στο χαρτί και στο μυαλό μου. Συζήτησα με γνωστούς και φίλους για να έχω ολοκληρωμένη γνώμη. Είδα χιλιάδες βίντεο, διάβασα εφημερίδα, άκουσα ραδιόφωνο, παρακολούθησα μέχρι και τηλεοπτικές εκπομπές που αναφέρονταν σε αυτό κι ας απεχθάνομαι την τηλεόραση. Καταστάλαξα και σας δίνω την προσωπική και άκρως υποκειμενική προσέγγιση του bullying. Ναι, είναι αρκετά πολυφορεμένο θέμα αλλά ακούστε κι αυτό.
Το bullying είναι η υπερβολική εκδοχή ενός πειράγματος. Είναι ένα παρατεταμένο καψόνι που ξέφυγε των ορίων. Είναι μια κακόγουστη πλάκα που εκτιμήθηκε από το θύμα πιο αρνητικά από το προβλεπόμενο. Ίσως να είναι και μια σύγχρονη μορφή βασανιστηρίων. Το θέμα είναι ότι συμβαίνει.
Τα πρόσφατα γεγονότα με το Βαγγέλη και τα παλαιότερα με τον Άλεξ είναι απλά η αφορμή να σκεφτούμε ένα φαινόμενο που η συχνότητα των περιστατικών είναι μεγαλύτερη από ότι φαντάζεται κανείς. Είναι η αφορμή να σκεφτούμε πόσες φορές πειράξαμε κάποιων και το πήρε στραβά. Πόσες φορές ένα αστείο κατέληξε σε δράμα. Πόσες φορές κάναμε έναν άνθρωπο να κλάψει με τα χλευαστικά σχόλια και τη συμπεριφορά μας.
Πρόσφατα ακούσαμε για τη ποινικοποίηση του bullying. Το προσωπικό ερώτημα που ανακύπτει ωστόσο είναι το πώς θα εξακριβώσουμε περιπτώσεις bullying. Γιατί κακά τα ψέματα τα όρια μεταξύ πλάκας και bullying είναι λεπτά. Κι είναι διαφορετικό να κατακρίνουμε κάποιον για το αστείο του και διαφορετικό να τον κλείσουμε φυλακή χαρακτηρίζοντας τον εγκληματία.
Τα παιδιά που υπήρξαν αιτία της αυτοκτονίας του Βαγγέλη όταν τους ρώτησαν, είπαν πως απλά του έκαναν πλάκες όπως σε όλους τους άλλους. Τα παιδιά που σκότωσαν τον Άλεξ είπαν πως δεν περίμεναν ότι θα συμβεί κάτι τέτοιο, απλά θέλαμε να τον πειράξουμε έλεγαν. Αυτά που είπαν με έβαλαν σε σκέψεις. Μήπως είναι υποκειμενικός ο χαρακτηρισμός μια τέτοιας πράξης ως bullying ή απλώς πλάκας;
Καθένας εκλαμβάνει διαφορετικά το πείραγμα. Για κάποιους τα όρια είναι εξαιρετικά μικρά. Κάποιοι είναι ελαστικοί. Και ναι ισχύει ότι ορισμένες συμπεριφορές είναι αχαρακτήριστες και απαράδεκτες από ένα ευρύ κοινό αλλά ακόμη κι εκεί υπάρχουν εξαιρέσεις. Σκεφτείτε μόνο το λαμπρό παράδειγμα του BDSM που προσφάτως προβλήθηκε στις οθόνες μας. Ο μαζοχισμός είναι κατακριτέος. Κάποιοι θα τον χαρακτήριζαν βιασμό, παρενόχληση, κακοποίηση. Κι άλλοι πολλοί τον βρίσκουν φυσιολογικό και το δέχονται. Γιατί δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο και στο bullying ;
Έχετε δίκιο όσοι φωνάζετε ότι πρέπει να τιμωρηθούν εκείνοι που ασκούν σωματική και λεκτική βία σε κάποιον, σε τέτοιο βαθμό που πλέον είναι αδύνατον να το αντέξει. Έχετε δίκιο εκείνοι που πάλι φωνάζετε ότι είναι έγκλημα να φτάνεις κάποιον στα όρια του, να του προκαλείς σωματικά και ψυχικά τραύματα, να τον κάνεις να μισεί τη ζωή του. Εγώ όμως θα σας πω κι αυτό.
Όλοι όσοι στήνουμε στο τοίχο τους θύτες του Άλεξ και του Βαγγέλη, έχουμε υπάρξει θύτες άλλων ατόμων. Εμείς δεν κοροϊδέψαμε; Δεν πειράξαμε; Δεν γελοιοποιήσαμε κανέναν; Στο σχολείο. Στο στρατό. Στον εργασιακό χώρο. Παντού! Εμείς δεν υπήρξαμε η αιτία που κάποιος πληγώθηκε, μίσησε τον εαυτό του, μίσησε τους γύρω του, άλλαξε για να μας αντιμετωπίσει ή αποστράφηκε; Εμείς δεν ξεπεράσαμε ποτέ τα όρια; Δεν κάναμε λάθη; Δεν φέραμε τους άλλους σε δύσκολη θέση; Στη ίδια θέση που μπορεί κάποιος άλλος να έφερε εμάς. Δεν έχουμε δικαίωμα να κατακρίνουμε.
Μπορεί τα καψόνια μας να μην οδήγησαν κάποιον στη αυτοκτονία. Μπορεί να τον οδήγησαν και να μην το μάθαμε ποτέ. Μπορεί να ήμασταν ο λόγος που κάποιος έκοψε τα μαλλιά του, χτύπησε τατουάζ ή άρχισε πολεμικές τέχνες. Μπορεί να μην του κόστισε η συμπεριφορά μας τη ζωή του αλλά του κόστισε κομμάτι του χαρακτήρα του. Κι είναι σφάλμα να καταδικάζουμε το λάθος εκείνων των παιδιών που συνειδητά ή και ασυνείδητα παρεκτράπηκαν όταν σε μικρότερο βαθμό κάναμε το ίδιο.
Ένας λόγος που ενώ το φαινόμενο του bullying είναι τόσο έντονο, δεν ποινικοποιήθηκε παρά μόνο πρόσφατα είναι τα λεπτά όρια που έχει. Είναι αμφισβητήσιμο και θολό. Είναι η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Αντί λοιπόν να κοιτάμε τη καμπούρα της καμήλας, καλύτερα να ξεκινήσουμε από μια αλλαγή στον εαυτό μας. Καλύτερα να βάλουμε τέλος στις πλάκες, περιορίζοντας τους εαυτούς μας και την ελευθερία μας. Όλα έχουν τίμημα άλλωστε σε αυτή τη ζωή. Ακόμα και η καλοσύνη.