Ο Κίτρινος Φάκελλος του Μ. Καραγάτση αποτελεί χωρίς αμφιβολία ένα από τα συγκλονιστικότερα, τα πιο αινιγματικά και τα συναρπαστικότερα μυθιστορήματα της σύγχρονης νεοελληνικής πεζογραφίας. Πρόκειται για ένα έργο με πολύ ενδιαφέρουσα αστυνομικού τύπου πλοκή, βαθύ φιλοσοφικό υπόβαθρο, ισχυρές δόσεις ψυχογραφίας και πλήθος μεταμυθοπλαστικών στοιχείων, που εμπλέκουν τον αναγνώστη σε ένα γόνιμο παιχνίδι.
Το μυθιστόρημα Κίτρινος Φάκελλος αποτελεί σπουδαίο δείγμα της όψιμης παραγωγής (1956) ενός από τους κορυφαίους πεζογράφους των νεοελληνικών γραμμάτων αλλά και γενικότερα του 20ου αιώνα. Ο μίτος των γεγονότων που παρακολουθούνται εκστατικά από των αναγνώστη ξεκινά από ένα έγκλημα. Ένα έγκλημα, στοιχεία γύρω από το οποίο δίνονται στον συγγραφέα σε έναν κίτρινο φάκελο, με την εντολή να γράψει ένα μυθιστόρημα! Το μυθιστόρημα αυτό γράφεται παράλληλα με τον αναγνώστη, ο οποίος εξετάζοντας «θέσεις» και «αντιθέσεις» χάνεται στην απεικόνιση του βάθους της ανθρώπινης προσωπικότητας, στην αναζήτηση της ισορροπίας μεταξύ ενστίκτων, ψυχικών τραυμάτων, εμμονικών καταστάσεων και έντονης διανοητικής δραστηριότητας.
Έντονοι και εκτενέστατοι φιλοσοφικοί διάλογοι, διαδέχονται στιγμές ψυχικού πάθους αλλά και μάταιης αναζήτησης στο παρελθόν, το οποίο κρύβει αποτρόπαια μυστικά που βοηθούν στο ξετύλιγμα του μίτου. Το μυθιστόρημα αυτοπαρουσιάζεται σε ένα αυτοαναφορικό, μεταμυθοπλαστικό επίπεδο, ως η καταγραφή ενός πειράματος, ενός πειράματος επιστημονικής προσέγγισης της ανθρώπινης αντίδρασης. Ποια είναι τα κίνητρα της κάθε πράξης; Ποια τα βαθύτερα ένστικτα και ποιες οι ψυχογενείς αιτίες που καθοδηγούν την ανθρώπινη δράση; Μπορεί ένας φόνος να έχει αγαθότερα κίνητρα από μία πράξη εκδήλωσης αγάπης; Οι νατουραλιστικές αναζητήσεις μα και οι φιλοσοφικοί προβληματισμοί της εποχής μετά τη νεωτερικότητα βρίσκουν στον Καραγάτση έναν από τους κορυφαίους εκφραστές τους. Το συναρπαστικό στοιχείο, είναι πως το μυθιστόρημα εμπλέκει τον αναγνώστη στο εγχείρημα του Μάνου Τασάκου, ωθώντας τον σε ένα εσωτερικό ταξίδι. Ο λόγος; Η ταύτιση που επιτρέπουν οι τέλεια στημένες φιγούρες. Οι ήρωες εκείνοι που μέσα στην ανθρώπινη ατέλεια τους αποτελούν τις ψηφίδες ενός μαγευτικού ψηφιδωτού που απεικονίζει τρομακτικές παραστάσεις.
Αποτελούν άραγε οι χαρακτήρες του Κίτρινου Φακέλλου διαταραγμένες, εμμονικές ακόμη και διαστροφικές προσωπικότητες, τις οποίες επέλεξε ο συγγραφέας για να απεικονίσει την ψυχική ασθένεια ή αποτελούν ρεαλιστικότατους αντικατοπτρισμούς της ανθρώπινης προσωπικότητας στην ολότητα της, με τις στιγμές μεγαλείου και κατάπτωσης, ξεγυμνωμένης από τους κοινωνικούς τύπους και το πλαστό προσωπείο της φυσιολογικότητα; Το συγκεκριμένο ερώτημα μπορεί να προβληματίσει τον αναγνώστη, καθώς χάνεται στις σελίδες ενός από τα πιο ευκολοδιάβαστα βιβλία όλων των εποχών. Ενός από τα βιβλία που δυσκολεύεται κανείς να τα κλείσει πριν διαβάσει το τέλος, ένα τέλος που σε κάθε ανάγνωση επιτρέπει ή επιβάλλει και μία άλλη ερμηνεία!
Η παρακάτω προτροπή – εντολή, δίνεται στον ήρωα – συγγραφέα, περσόνα του Μ. Καραγάτση, και τον εμπλέκει σε ένα ταξίδι στα μύχια της ανθρώπινης φύσης, στο σκοτάδι αλλά και στο μεγαλείο της. Τα μεταμυθοπλαστικά τεχνάσματα του συγγραφέα προστάζουν με τον ίδιο τρόπο τον αναγνώστη να γράψει το δικό του μυθιστόρημα, κρατώντας στα χέρια του τον Κίτρινο Φάκελλο:
«Αν ο φίλος σας δολοφονήθηκε, με γεια και χαρά του δολοφόνου! Έκανε δουλειά αριστοτεχνική. Τόσο αριστοτεχνική που, παρ’ όλες τις δικαιολογημένες αμφιβολίες μας, είμαστε υποχρεωμένοι να παραδεχτούμε την άποψη της αυτοκτονίας. Να, ο λόγος που δεν τόλμησα να εκμυστηρευθώ στον εισαγγελέα τις υποψίες μου, για να διαταχθεί τακτική ανάκριση. Κίνδυνος ήταν να γελοιοποιηθώ, να χαντακώσω τη σταδιοδρομία μου, έτσι γυμνός που ήμουν από στοιχεία… Η αρμοδιότητά μου σαν αστυνομικού σταματάει εδώ, κι αρχίζει η δική σας, σαν μυθιστοριογράφου… Γιατί δεν γράφετε ένα μυθιστόρημα;»
One Comment
Μιχάλης Παπανδρέου
Πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση! Το έβαλα το βιβλίο στα to read 😉