Η Μεταμόρφωση του Κάφκα αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά έργα και μια από τις πιο αγαπημένες επιλογές βιβλίου παγκοσμίως. Μια και μόνο ανάγνωση αρκεί για να γίνει κατανοητός ο λόγος που Η Μεταμόρφωση παρουσιάζει τέτοια απήχηση τόσο στους απλούς αναγνώστες της όσο και στους μελετητές της. Η φιλολογική προσέγγιση του έργου βρίσκει ένα γόνιμο έδαφος στο διήγημα αυτό, ξεκλειδώνοντας την λογοτεχνικότητά του, αυτό που το καθιστά τέχνη, αποδεικνύοντας ότι πρόκειται για ένα έργο πολυεπίπεδο και πολύπλευρο και ακριβώς αυτή του η φύση επιτρέπει την έρευνά να επεκταθεί και σε άλλες επιστήμες. Οι υπόλοιποι, απλοί αναγνώστες που πιάνουν στα χέρια τους το συγκεκριμένο βιβλίο μαγεύονται επίσης από την επαφή τους με αυτό και οι βασικότεροι λόγοι ίσως που Η Μεταμόρφωση αγγίζει τόσες ψυχές φανερώνεται στην συνέχεια του άρθρου.
Μια γρήγορη ματιά στην πλοκή του έργου.
Το διήγημα αρχίζει με το ξύπνημα του Γκρέγκορ Σάμσα -του κεντρικού ήρωα- και την διαπίστωσή του ότι μεταμορφώθηκε σε έντομο. Ο Γκρέγκορ, πριν χάσει την ανθρώπινη μορφή του αποτελούσε το παράδειγμα ενός απλού ανθρώπου που ανήκε στην μεσαία τάξη, εργαζόταν ως πλασιέ και πάλευε σκληρά για να στηρίξει την οικογένειά του. Μέσα στις εκατό τριάντα τρεις σελίδες του έργου του Κάφκα ζωγραφίζεται η ολοκληρωτική «μεταμόρφωση» του ήρωα σε τέρας. Δηλαδή, οι ψυχολογικές μεταπτώσεις και οι σκέψεις του ήρωα για την παρελθούσα καταπιεστική αλλά συνηθισμένη ζωή του, η στάση του απέναντι στην μεταμόρφωση κι η παράδοση του σε αυτήν με την πλήρη αποξένωση από τον εαυτό του, αλλά και την απομάκρυνση από την οικογένεια των Σάμσα. Με καταληκτική πορεία τον θάνατο του Γκρέγκορ και τον υπαινιγμό για την έναρξη της «μεταμόρφωση» των υπόλοιπων μελών της οικογένειας.
Αλληγορία ή απλή φανταστική ιστορία;
Η ιστορία της Μεταμόρφωσης μπορεί να γοητεύσει εξίσου άτομα που προέρχονται από διαφορετικό υπόβαθρο μεταξύ τους αλλά για διαφορετικούς λόγους. Το περιεχόμενο του βιβλίου είναι από μόνο του ιδιαίτερα ενδιαφέρον, καθώς ουσιαστικά παρουσιάζει μια αλληγορία γεμάτη συμβολισμούς σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο. Ωστόσο, μερικοί μπορούν να εκλάβουν το διήγημα απλώς σαν μια φανταστική ιστορία που απέχει κατά πολύ από την λογική. Ένας άνθρωπος μεταμορφώνεται σε τεράστιο έντομο, διατηρώντας όμως μερικά ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Έτσι συνεχίζει να ζει στο σπίτι που είχε και πριν την μεταμόρφωση του, άλλες φορές σκέφτεται και φέρεται σαν άνθρωπος άλλες σαν ζώο και όλα λαμβάνουν χώρο σε ένα περιβάλλον στο οποίο η κατάσταση δεν προκαλεί όση εντύπωση και τρόμο θα περίμενε κανείς στους υπόλοιπους ήρωες.
Συμπόνια για τον άλλο ή για εμάς;
Η Μεταμόρφωση είναι γραμμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να έχει απήχηση στο συναισθηματικό κόσμο μιας μεγάλης γκάμας ανθρώπων. Η πορεία της ζωής του πρωταγωνιστή, η συμφορά που τον βρήκε και η άδικη αντιμετώπιση των υπολοίπων απέναντί του τον καθιστούν τον ιδανικό τραγικό ήρωα που μπορεί να συγκινήσει κάθε αναγνώστη. Ωστόσο, αυτή η μορφή του αποδιοπομπαίου τράγου, δυστυχώς, μπορεί να αποτελέσει και τον καθρέφτη πολλών αναγνωστών αλλά και της σύγχρονης κοινωνίας γενικότερα. Έτσι, μέσα από αυτήν την διαχρονική ιστορία μπορούν να ταυτιστούν οι περισσότεροι που επίσης ζουν μια ανιαρή, ανούσια καθημερινότητα και βιώνουν την αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου ή να προβληματιστούν για το αυτό το πρόσωπο της κοινωνίας που διαφαίνεται στο διήγημα.