Με αφορμή τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής του Ιανού, η συγγραφέας Αμάντα Μιχαλοπούλου, ανταποκρίθηκε με χαρά στην πρόσκλησή μου, για μια ουσιαστική και εκ βαθέων συνέντευξη τόσο για τα σεμινάρια, όσο και για την λογοτεχνική της πορεία.
Απάντησε αβίαστα στις ερωτήσεις μου και η μεταξύ μας συνομιλία με ικανοποίησε στο έπακρο.
Κα Μιχαλοπούλου, έχετε χρόνια παρουσία στους λογοτεχνικούς κύκλους με συλλογές διηγημάτων αλλά και μυθιστορήματα. Ποιο είδος σας εκφράζει καλύτερα και γιατί;
Μπορεί να ακουστεί έντονα μεταφυσικό, αλλά το ίδιο το βιβλίο υπαγορεύει τη μορφή του. Υπάρχουν ιδέες που εξαντλούνται στα όρια ενός διηγήματος και άλλες που τρέφονται από την επανάληψη, την πτύχωση, την σκυταλοδρομία των ιστοριών. Μου αρέσει να λέω ότι το διήγημα είναι μια φέτα ψωμί, το μυθιστόρημα ολόκληρο το καρβέλι. Το διήγημα είναι ο χώρος του μινιμαλισμού, της απόχρωσης. Είναι μια κραυγή, ενώ το μυθιστόρημα μια ολόκληρη μουσική συμφωνία. Τώρα όμως έγραψα για πρώτη φορά μια νουβέλα -που είναι το είδος γραφής που συμφιλιώνει, φέρνει πιο κοντά διήγημα και μυθιστόρημα. Λέγεται “Η μεταμόρφωσή της” (δείτε εδώ τον σύνδεσμο) και είναι η ιστορία ενός κοριτσιού που ξυπνάει μεταμορφωμένο σε αγόρι. Κυκλοφορεί σε λίγες μέρες (εκδόσεις Καστανιώτη https://www.kastaniotis.com/).
Πόσο εύκολο είναι να συλληφθεί μια συγγραφική ιδέα, να πάρει σάρκα και οστά και εν τέλει να γεννηθεί ένα βιβλίο;
Κάθε βιβλίο έχει το χρόνο του. Δεν μπορείς να το αναγκάσεις να βιαστεί, ούτε όμως και να σταματήσεις τη ροή του. Για παράδειγμα “Η Μεταμόρφωσή της” ξεκίνησε ως ιδέα στην Άϊοβα το 2019, λίγο πριν την πανδημία. Μετά ακολούθησε μια μεγάλη σιωπή, για καιρό δεν έγραφα λέξη-κι αν δεν ήταν η ανάθεση της Κατερίνας Ευαγγελάτου και του Φεστιβάλ Επιδαύρου για να ξαναγράψω τον Ιππόλυτο του Ευριπίδη με μια νέα ματιά, νομίζω πώς θα είχα τρελαθεί. Μετά “Η Μεταμόρφωσή της” πήρε νέα πνοή στη Σουηδία: εκεί που καθόμουν και έγραφα άρχισε να βρέχει κατακλυσμιαία και η ιστορία μπολιάστηκε αναπάντεχα με την ιδέα ενός βιβλικού Κατακλυσμού. Και σε συμφωνία με τη βροχή, άρχισε ένας χείμαρρος νέων ιδεών: πώς θα ήταν αν ένα τεράστιο δολοφονικό κύμα παράσερνε όλα όσα θεωρούμε δεδομένα- τηλέφωνα, ζεστό νερό, ψυγεία, μέσα δικτύωσης. Πώς θα ήταν η ζωή μας σε μια μετά – Εδέμ; Εδέμ σημαίνει πολύ νερό. Μου άρεσε αυτή η αποκαλυπτική εικόνα του νερού που τρέχει και ξεπλένει τον κόσμο. Το βιβλίο μου άλλαξε κατεύθυνση και με βοήθησε να μιλήσω αλληγορικά για όσα ζήσαμε.
Υπάρχει κάποιο έργο σας το οποίο ξεχωρίζετε; Κάποιο το οποίο σας σημάδεψε για την μετέπειτα πορεία σας ή σας χαρακτηρίζει σαν προσωπικότητα;
Το πρώτο μου μυθιστόρημα, το “Γιάντες” μου επέτρεψε να σχεδιάσω χαρακτήρες για πρώτη φορά, να μιμηθώ τις φωνές τους, να γράψω χρησιμοποιώντας δυο αφηγητές, ένα αγόρι που γράφει κοριτσίστικα κι ένα κορίτσι, την αδερφή του, που προσπαθεί να γειώσει και τον αφηγητή και την ιστορία. Ήταν η πρώτη φορά που έπαιξα με την αφήγηση κι έγραψα ένα βιβλίο το οποίο χτίστηκε μετά μέσα στο άλλο μεγαλύτερο βιβλίο. Είναι κάτι που κάνω συχνά έκτοτε παίζοντας με τις θερμοκρασίες της αφήγησης, με τους μυθοπλαστικούς τρόπους, δημιουργώντας αυτό που μου αρέσει περισσότερο στην αφήγηση, ένα είδος ιλίγγου που διδάχτηκα από συγγραφείς όπως ο Ιταλο Καλβίνο, η Βιρτζίνια Γουλφ, ο Μπόρχες, η Κλαρίσε Λισπέκτορ, ο Γιάννης Μπεράτης. Επίσης ξεχωρίζω το “Μπαρόκ”, μια αυτομυθοπλασία που περιγράφει τη ζωή μου υπό τη μορφή πενήντα διηγημάτων με μικρές φωτογραφίες. Και τέλος θα σταθώ στη “Μεταμόρφωσή της”, τον βενιαμίν μου, που με παίδεψε τρία χρόνια, ώσπου να πάρει την τελική μορφή. Το αγαπώ ιδιαίτερα επειδή μου επέτρεψε να μιλήσω για τη ρευστότητα των φύλων με τον δικό μου τρόπο. Μέσα από την ιστορία της Σάσας διηγήθηκα αυτό που πιστεύω, ότι δηλαδή φέρουμε μέσα μας όλα τα φύλα ως δυνατότητες, ότι είμαστε αυτά τα σφαιρικά όντα με τα τέσσερα πόδια και τα τέσσερα χέρια που περιέγραφε ο Πλάτωνας. Το χαμένο μας μισό δεν βρίσκεται μόνο στον έρωτα κατά τη γνώμη μου αλλά και στην αποδοχή του πολύπλοκου, ερμαφρόδιτου, πολυδιάστατου εαυτού.
Ασχολείστε δυναμικά και με τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής, μέσα από τη συνεργασία σας με τον ΙΑΝΟ. Ποια στοιχεία θα μοιραστείτε με τους ενδιαφερόμενους;
Έχω αναπτύξει μετά από χρόνια διδασκαλίας μια μέθοδο εισαγωγής στο μυθιστόρημα. Χωρίζω την αφηγηματική μηχανή του μυθιστορήματος σε δέκα βασικά κεφάλαια (ήρωες, διάλογος, ατμόσφαιρα, χώρος χρόνος) και προσεγγίζουμε την κάθε ενότητα με παραδείγματα από το χώρο της μεγάλης λογοτεχνίας, παραδείγματα που λειτουργούν ως βασικές αρχές για τις ασκήσεις μας στη συνέχεια. Στο τέλος παρατηρούμε πώς τα υπο-κεφάλαια σχετίζονται μεταξύ τους και πώς αυτό που μοιάζει χαώδες ενορχηστρώνεται. Είναι σαν να αξιοποιούμε όλα τα υλικά για να φτιάξουμε ένα πρόπλασμα μυθιστορήματος.
Σε ποιους απευθύνονται τα σεμινάρια και με ποιον τρόπο μπορούν να τα παρακολουθήσουν;
Τα μαθήματα γίνονται με zoom, γεγονός που μας επιτρέπει να έχουμε σπουδαστές από όλες τις πόλεις της Ελλάδας, από την Κύπρο, από όλο τον κόσμο. Πέρσι είχαμε δυο μεταπτυχιακούς σπουδαστές από την Αγγλία κι έναν από τη Σουηδία. Ηλικίες από 18 ως 80, οι πάντες είναι καλοδεχούμενοι αρκεί να είναι αναγνώστες λογοτεχνίας.
Ποιος είναι ο στόχος των σεμιναρίων;
Το μάθημα δεν είναι φυσικά ένα εργοστάσιο κοπής συγγραφέων. Αλλά φτιάχνοντας παθιασμένους αναγνώστες που ξέρουν πώς λειτουργεί η λογοτεχνία δημιουργούμε τη βάση για νέους, όλο και καλύτερους συγγραφείς. Όσοι θέλουν να γράψουν, θα γράψουν- και θα γράψουν μάλιστα με μεγαλύτερη εστίαση, καλύτερες βάσεις, περισσότερες γνώσεις και ενσυναίσθηση.
Ποια τα οφέλη αυτών των σεμιναρίων;
Κάποτε η λογοτεχνία ήταν υφασμένη μέσα στο νευρικό σύστημα του κόσμου, έγραφε κάπου η Σύνθια Όζικ. Ονειρεύομαι έναν κόσμο όπου η λογοτεχνία θα γίνει ξανά μια μορφή καθημερινής ενασχόλησης για αναγνώστες και συγγραφείς, μια απλή φυσιολογική πράξη επαφής με τη συνείδηση, ακριβώς όπως η μουσική. Αν ξαναμάθουμε την αλφάβητο της μεγάλης λογοτεχνίας, αν εντάξουμε ξανά στη ζωή μας λίγη εσωτερικότητα και δημιουργική μοναξιά θα ανταποκριθούμε καλύτερα στις συνθήκες μιας σύνθετης, σχεδόν αλλόκοτης εποχής. Και κάποιοι από εμάς με μεγάλη πειθαρχία, υπομονή και έμπνευση δεν θα διαβάζουν μόνο λογοτεχνία, θα γράφουν κιόλας.
Ποια τα μελλοντικά σας λογοτεχνικά σχέδια;
Μετά τη “Μεταμόρφωσή της” ονειρεύομαι να ξαναπιάσω ένα μυθιστόρημα που έχω χρόνια στα σκαριά, μια ερωτική ιστορία. Η πανδημία με έσπρωξε να ασχοληθώ πολύ με την αίσθηση της αφής, να προσπαθήσω να την περιγράψω με λέξεις. Και το καλοκαίρι θα μεταφέρω όπως πάντα τα σεμινάριά μου στα νησιά- στην Ανάφη και τη Δονούσα, όπου κάθε καλοκαίρι η δημιουργική ανάγνωση και η δημιουργική γραφή συνδυάζεται με μια μαθητεία στις αισθήσεις. Επειδή το καλοκαίρι ανοίγει ένα άλλο κανάλι που μας επιτρέπει να αφουγκραζόμαστε καλύτερα τους ήχους και να κοιτάζουμε με πιο καθαρό βλέμμα εξωτερικά και εσωτερικά τοπία. (Πληροφορίες θα βρείτε στο instagram @amanda.michalopoulou και στην επαγγελματική σελίδα της συγγραφέως στο facebook εν καιρώ).
Κα Μιχαλοπούλου να ευχηθώ το βιβλίο σας να είναι καλοτάξιδο και κάθε στόχος σας, να στέφεται με επιτυχία!
Κατερίνα Σιδέρη