Ο Frank Vincent Zappa ήταν Αμερικανός τραγουδιστής τραγουδοποιός, κιθαρίστας, ηχολήπτης, παραγωγός και σκηνοθέτης. Γεννήθηκε στη Valtimore του Maryland, στις 21 Δεκεμβρίου του 1940 από την Ιταλο/Γαλλίδα Rose Marie και τον Ιταλό μετανάστη από τη Σικελία Francis Vincent Zappa. Στα παιδικά του χρόνια, υπέφερε από άσθμα, ωτίτιδα και ιγμορίτιδα και αυτό ανάγκασε την οικογένειά του να μετακομίσει από τη Valtimore στην California. Αρχικά στο Monterey, στη συνέχεια στο Claremont, μετά στο El Cajon και τελικά στο San Diego.
Στα 30 περίπου χρόνια της καριέρας του, οι δισκογραφικές του καταθέσεις ήταν πότε rock, πότε jazz, πότε ορχηστρική μουσική και πότε …ένας θεός ξέρει τι. Έκανε την παραγωγή σε όλα του τα albums (πάνω από 60), είτε αυτά ήταν με τους Mothers of Invention είτε σόλο. Στα …νιάτα του, τού άρεσε να ακούει Igor Stravinsky, Anton Webern και rhythm and blues. Άρχισε να συνθέτει και ο ίδιος κλασική μουσική από τα χρόνια του γυμνασίου, ενώ ταυτόχρονα (πριν το γυρίσει στην κιθάρα), έπαιζε τύμπανα σε μπάντες rhythm and blues. Ήταν αυτοδίδακτος και οι μουσικές του επιρροές, τον οδήγησαν στη δημιουργία ενός μουσικού στυλ (…ενός;) που είναι πάρα πολύ δύσκολο να ενταχθεί σε μια κατηγορία. Θα μου πεις πρέπει σώνει και καλά να ενταχθεί κάπου; Εννοώ να ενταχθεί με την έννοια του ηχοχρώματος, γιατί άμα σου πω (για παράδειγμα) Βασίλης Καρράς ή Rolling Stones, θα σε οδηγήσω “αναγκαστικά” σε ένα ηχόχρωμα ή και σε ένα στυλ αν θες, οπότε θα ξέρεις κι εσύ περί τίνος πρόκειται. Ο Zappa μπορούσε να σου δίνει ας πούμε 4 rock albums στη σειρά, αλλά να σου πετάει και ένα jazz ή ένα κλασικής μουσικής ανάμεσα, οπότε έχανες τη μπάλα και έψαχνες πάλι για την …ταμπέλα.
Η εμπορική του επιτυχία ιδιαίτερα στην Ευρώπη ήταν μέτρια, παρ’ όλο που υπήρξε και λειτούργησε σαν μέγιστη επιρροή για πολλούς καλλιτέχνες.
Θα μπορούσα (παίζοντας με τις λέξεις) να πω ότι από όλους τους καλλιτέχνες της Rock, ο Frank Zappa ήταν ο πιο προβλέψιμος μέσα στο …απρόβλεπτο! Δεν ήξερες δηλαδή αν το επόμενο άλμπουμ του, θα είναι rock, jazz, blues ή δεν ξέρω τι άλλο, και αυτή ήταν η δική σου πρόβλεψη στο δικό του …απρόβλεπτο. Ο βασικός του στόχος, ήταν το κάθε album να κινείται γύρω από μία κεντρική ιδέα και γι’ αυτό, ακόμα και στα χειρότερά του, είχε πάντα κάτι να πει. Βασικά, πίστευε ότι η τέχνη είναι ελεύθερη, ανεξάρτητη και αυτοδύναμη. Μπορεί οι κριτικοί να ένοιωθαν βαρεμάρα με τα τζαμαρίσματά του, μπορεί να είπαν ότι οι στίχοι του ήταν ρηχοί, μπορεί να είπαν ακόμα ότι στερείται ταλέντου και ότι όλα αυτά είναι το αποτέλεσμα του τρελού μυαλού ενός τρελού ανθρώπου, αλλά είναι απόλυτα σίγουρο και βεβαιωμένο ότι ο Zappa δεν ήταν ούτε τρελός, ούτε και ατάλαντος. Του άρεσε να πειράζει τους άλλους, να ωθεί την τέχνη στα όριά της και να σατιρίζει το κατεστημένο σε κάθε ευκαιρία και με κάθε τρόπο. Μισούσε τη μουσική βιομηχανία και τις pop business και το απέδειξε αρνούμενος την παραλαβή του Grammy που του προτάθηκε, δηλώνοντας ότι τα Grammies είναι πλαστά. Η μουσική του (που συνολικά μπορεί να είναι και περισσότερη από όση έγραψαν οι Beatles και οι Stones μαζί), επισκιάστηκε από τις κοινωνικές του δραστηριότητες και δεν αποκλείεται να χλευάστηκε κι όλας με album όπως το We’re Only In It For The Money σε στυλ:
“Αυτός παιδί μου, πρόδωσε το κίνημα των hippies. Είπε ότι είναι μόνο για την ’κονόμα. Σα δε ντρέπεται!”
“Ποιος καλέ;”
“Αυτός με το μουστάκι”
Εννοείται ότι αυτό δεν είναι καθόλου σωστό, αλλά είναι κατανοητό. Πάντοτε υπάρχουν οι “καλοθελητές” που θα σε κατακρίνουν είτε κάνεις, είτε δεν κάνεις κάτι. Ο Zappa φρόντιζε πάντα να ηχογραφεί όχι αυτό που θα ήταν καλό ή αν θες “πιασάρικο”, αλλά αυτό που θα ήταν χρήσιμο ή και αμφιλεγόμενο (φορτώνοντας διαρκώς με προβλήματα τους κριτικούς) και αυτό τον κάνει περισσότερο φιλόσοφο της μουσικής, παρά μουσικό. Παρ’ όλο που ήταν καλός κιθαρίστας και έγραψε εξαιρετικές μελωδίες, ο Zappa ήταν περισσότερο ένας ιδεολογικός γκουρού, παρά ένας μουσικός. Η ημερομηνία λήξεως της μουσικής του (που όταν γράφτηκε βασίστηκε στο “σήμερα” τού τότε), είναι …άγνωστη και γι αυτό ακούγεται και στο σήμερα τού “τώρα”.
Ο θάνατός του από καρκίνο τού προστάτη στις 4 Δεκεμβρίου του 1993, ήταν μία τεράστια απώλεια για την τέχνη. Στις 6 Δεκεμβρίου η οικογένειά του, ανακοίνωσε ότι “ο συνθέτης Frank Zappa αναχώρησε για την τελευταία του περιοδεία”. Το μέγεθος αυτής της απώλειας, ίσως να μην έγινε αντιληπτό από τους λουστραρισμένους και κουστουμάτους τού MTV, που όντως They Were Only In It For The Money, αλλά για όλους τους ανά τον κόσμο freedom-lovers, ο Zappa ήταν έξυπνος, δημιουργικός, ευρηματικός, επινοητικός, ταλαντούχος και είχε ένα εξειδικευμένο ύφος στην κιθάρα. Τι άλλο θέλεις;
Mothers of Invention
Ξεκίνησαν σαν Soul Giants στα 1964 και μετονομάστηκαν σε Mothers κάνοντας ντεμπούτο με το Freak Out!, σαν backing band του Zappa. Η δισκογραφική εταιρία θέλησε να αλλάξει το σκέτο Mothers, επειδή στη slang παραπέμπει στο “motherfuckers” και πρότεινε το Mothers Auxiliary, αλλά ο Zappa πρότεινε το Mothers of Invention. Αντιμετώπισαν και αυτοί ένα σωρό “φύγε ’συ, έλα ’συ” στο line up τους αριθμώντας 34 συνολικά μέλη να έχουν περάσει από τη μπάντα. Σήμερα, οι 8 απ’ αυτούς έχουν πάρει μεταγραφή για τη Μπάντα του Ουρανού.
Ευχαριστώ για την ανάγνωση!
Γιώργος Μπιλικάς,
Storyteller.