Με αφορμή τις επιθέσεις που έχουν γίνει κατά καιρούς σε διάφορα σημεία του πλανήτη από ακραίους ισλαμιστές με απολογισμό υλικές καταστροφές και ανθρώπινες ζωές, καθώς και για τον ολοένα και αυξανόμενο φόβο που γεννάται στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες λόγω των επιθέσεων των τζιχαντιστών θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε παρακάτω τις κοινωνικές επιπτώσεις της επιθετικότητας, την οποία θεωρεί ο Steven Hawking το μεγαλύτερο ελάττωμα της ανθρωπότητας. Ποια θα μπορούσε να είναι άραγε η λύση ώστε να μετριαστούν και εντέλει να εξοβελιστούν τέτοιες επιθετικές ενέργειες εκατέρωθεν?
Αναφορικά με την επίθεση στα γραφεία του σατυρικού γαλλικού περιοδικού Charlie Hebdo και του Σουηδού σκιτσογράφου Lars Vilks από ακραίους ισλαμιστές, θα ασχοληθούμε όχι τόσο με τις διαμαρτυρίες και το κίνημα συμπαράστασης-που πολύ σωστά εξέφρασε η κοινή γνώμη ως ένα διεθνές αντανακλαστικό των πολιτών απέναντι σε μια, το λιγότερο άδικη, επίθεση από ακραία ισλαμικά στοιχεία- αλλά περισσότερο με τις κοινωνικές προεκτάσεις και ρίζες της αντιπαλότητας του ζητήματος.
Οι επιθέσεις ισλαμιστών
Στις αρχές του χρόνου και συγκεκριμένα στις 7 Ιανουαρίου δυο ισλαμιστές, οι Cherif Kouachi και Said Kouachi, εισέβαλαν στα γραφεία του γαλλικού σατυρικού περιοδικού Charlie Hebdo στο Παρίσι και σκότωσαν πυροβολώντας 12 ανθρώπους, εργαζόμενους στο περιοδικό. Αφορμή στάθηκε για τους δολοφόνους η σάτιρα των σκιτσογράφων με απεικονίσεις του προφήτη Μωάμεθ.
Ωστόσο, δεν είναι η πρώτη φορά που δημοσιογράφοι και σκιτσογράφοι, ακόμη και καλλιτέχνες δέχονται επίθεση λόγω των έργων τους. Χαρακτηριστική παραμένει η περίπτωση του Σουηδού σκιτσογράφου Lars Vilks που το 2007 σχεδίασε μεταξύ άλλων ένα σκίτσο του Μωάμεθ όπου απεικονιζόταν το κεφάλι του προφήτη σε σώμα σκύλου. Παρότι το σκίτσο αρχικά απορρίφθηκε από διάφορες εκθέσεις για να μην προκληθούν επεισόδια, πολλές εφημερίδες της Σουηδίας δημοσίευσαν το σκίτσο εντέλει, σε μια προσπάθεια να υποστηρίξουν το δικαίωμα κατά της λογοκρισίας στην ελεύθερη έκφραση. Όπως ήταν αναμενόμενο το σκίτσο προκάλεσε την έντονη αντίδραση των ακραίων ισλαμικών στοιχείων εντός κι εκτός της χώρας και σύντομα ο καλλιτέχνης άρχισε να δέχεται απειλές και επιθέσεις κατά της ζωής του τόσο από μέλη της Al-Kaida όσο και από άλλες ακραίες οργανώσεις. Μάλιστα μέχρι και τις μέρες μας απειλείται καθημερινώς η ζωή του. Μάλιστα πρόσφατα έγινε μια ένοπλη επίθεση στην Κοπεγχάγη, όπου λάμβανε χώρα ένα συνέδριο σχετικά με τον ισλαμισμό, τη βλασφημία και την ελεύθερη έκφραση. Παρόν ήταν πολυάριθμοι οι παρευρισκόμενοι, θεωρείται ότι ο Vilks ήταν ο κύριος στόχος.
Συνεπώς, ακόμη και αν ενοχληθεί κάποιο άτομο ή μια ομάδα ανθρώπων σχετικά με την ελεύθερη έκφραση κάποιου, δεν θα έπρεπε να προσπαθήσει να περιορίσει αυτό το δικαίωμα κατηγορώντας τον εκφραστή μιας άποψης για εσφαλμένη θέση ή κατάχρηση του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης. Διότι όταν αρχίσει η προσπάθεια περιορισμού αυτού του βασικού δικαιώματος της δημοκρατίας και ελευθερίας από οποιονδήποτε ενδογενή ή εξωγενή παράγοντα είτε με νομοθεσία είτε με εκβιασμούς και τρομοκρατία, τότε πλέον οδηγούμαστε στον εκφυλισμό του ίδιου του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Λίγες μέρες μετά την επίθεση στα γραφεία του Charlie Hebdo, ακολούθησε η ομηρία, που κατέληξε σε μακελειό, σε ένα εβραϊκό παντοπωλείο του Παρισιού με επικεφαλής τον ισλαμιστή Amedy Koulibaly, ο οποίος είχε δηλώσει στο κανάλι BFMTV, λίγο πριν πέσει νεκρός από τα πυρά αστυνομικών, ότι επιτέθηκε στο παντοπωλείο, ώστε να πλήξει τους Ισραηλινούς προς υπεράσπιση της Παλαιστίνης. Το θέμα των ισλαμικών επιθέσεων στο δυτικό κόσμο πήρε τεράστιες διαστάσεις για πρώτη φορά ήδη από το 2001 με την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους στη Νέα Υόρκη από μέλη της Al-Kaida.
Στον αντίποδα των επιθέσεων
Έκτοτε, οι Η.Π.Α. και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις έχουν θέσει βάσει νόμου μέτρα πρόληψης και καταστολής έναντι των τρομοκρατικών επιθέσεων με αυστηρότερους ελέγχους σε αεροδρόμια και δημόσιους χώρους. Μάλιστα, οι Η.Π.Α. διαθέτουν και ειδικές φυλακές για τους ύποπτους για τρομοκρατικές ενέργειες με πιο γνωστά τα κρατητήρια του Γκουαντάναμο, όπου επικρατούν πολύ σκληρές συνθήκες διαβίωσης. Η αμερικανική ηγεσία με εφαλτήριο τα τραγικά γεγονότα του 2001 εξαπέλυσε, μαζί με τα συμμαχικά κράτη της Ευρώπης, τον πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία (sic). Ακολούθησαν μαζικές συλλήψεις πολιτών που ήταν αραβικής καταγωγής ή προσομοίαζαν λόγω χρώματος(!) σε Άραβα με αποτέλεσμα χιλιάδες πολίτες να ταλαιπωρούνται από τις αρχές χωρίς επαρκή στοιχεία. Ένα άλλο αξιοσημείωτο στοιχείο αποτελεί και η αντιπαλότητα μεταξύ Ισραήλ (με σύμμαχο τις Η.Π.Α.) και Παλαιστίνης (με την αλληλεγγύη των αραβικών κρατών) τα τελευταία 60 χρόνια με αποτέλεσμα να συμβολοποιείται η σύγκρουση του φιλοδυτικού Ισραήλ με την αραβική Παλαιστίνη με όποιες προεκτάσεις εξυφαίνονται.
Στερεότυπα
Μπορεί από τα παραπάνω κανείς σε πρώτη φάση να βγάλει ένα συμπέρασμα για την πηγή της σύγκρουσης ανάμεσα στο δίπολο Δύση-Ανατολή και τις κοινωνικές προεκτάσεις, που εγκαθιστούν το φόβο και την προκατάληψη τόσο στις δυτικές όσο και στις αραβικές κοινωνίες. Η αντιπαλότητα Δύσης και Μέσης Ανατολής εκφράζεται πιο έντονα τα τελευταία χρόνια μετά την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου. Ωστόσο, το χάσμα (τεχνητό, άραγε?) Ανατολής και Δύσης προϋπήρχε τόσο σε πολιτισμικό όσο και σε κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο. Ένα είναι σίγουρο.Οι επιθέσεις και τα αντίποινα από όποια πλευρά και να προέρχονται δεν οδηγούν ούτε κατά διάνοια σε μια λύση.
Προφανώς το στερεότυπο του Άραβα τρομοκράτη διαχέει την δυτική κοινωνία και γεννά φόβο και εχθρότητα. Δεν είναι δίκαιο για κανέναν να θεωρούνται όλοι οι Άραβες στο σύνολό τους τρομοκράτες εξαιτίας μιας ομάδας φανατικών που αποφάσισαν να μακελέψουν όποιον θεωρούν εχθρό. Από την άλλη το στερεότυπο του κακού Αμερικανού και των συμμάχων του μέσω του ΝΑΤΟ φαντάζει στα μάτια των ακραίων εθνικιστικών στοιχείων στην αραβική επικράτεια ως ο εχθρός και η τροχοπέδη για την ουσιαστική ανάπτυξή τους. Αλλά και πάλι οι απόψεις και πράξεις μιας χούφτας εγκληματιών εθνικιστών δεν εκφράζει σίγουρα τις απόψεις των υπόλοιπων αραβικών πληθυσμών και σίγουρα οι λανθασμένες αποφάσεις και δράσεις των δυτικών κυβερνήσεων δεν εκφράζουν de facto τα θέλω των λαών, τους οποίους κυβερνούν.
Όλα συγχωρούνται?
Το να βρεθεί μια λύση στο πρόβλημα θα απαιτούσε σοβαρή και επίμονη προσπάθεια και κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο, αλλά ούτε και ακατόρθωτο. Το χάσμα θα μπορούσε σε βάθος χρόνου να γεφυρωθεί τόσο μέσω της εκπαίδευσης όσο και μέσω της ισότιμων οικονομικών και εμπορικών σχέσεων. Σίγουρα έχουν γίνει πολλά θανάσιμα λάθη και από τις δύο πλευρές (εάν απλοποιήσουμε το σχήμα), ωστόσο, όπως προ λίγων μηνών εξήγγειλαν οι επιζώντες εργαζόμενοι του Charlie Hebdo, “Όλα συγχωρούνται”. Αρκεί να υπάρχει καλή θέληση και υποχώρηση εκατέρωθεν, ώστε επιτέλους να επουλωθούν οι πληγές.