Είναι ηθοποιός, σεναριογράφος και film director. Ο λόγος για την εκθαμβωτική και πιο ακριβοπληρωμένη αστέρα του Hollywood, Angelina Jolie, η οποία, δύο περίπου εβδομάδες πριν, συνέταξε ένα άρθρο μεγάλης δύναμης και ειλικρίνειας. Η μητέρα της έπασχε από καρκίνο του μαστού και πολεμούσε την ασθένεια για δέκα ολόκληρα χρόνια, μέχρι που, τελικά, νικήθηκε από το θάνατο στο πεντηκοστό έκτο έτος της ζωής της. Η Angelina συμβουλεύτηκε κατάλληλους επιστήμονες και ενημερώθηκε για την αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξει και η ίδια της μαστικό ή ωοθηκικό καρκίνο, λόγω κληρονομικότητας. Το προαναφερθέν άρθρο της, λοιπόν, δημοσιεύτηκε με στόχο να ανακοινώσει την απόφαση της όμορφης και, σε πολλούς, αρεστής ηθοποιού να υποβληθεί σε μαστεκτομή, αλλά και να περάσει ένα μήνυμα στις γυναίκες όλου του κόσμου. Η ίδια της δηλώνει σε αυτό της το άρθρο χαρακτηριστικά ότι επέλεξε να εκθέσει την ιστορία της στο φως της δημοσιότητας γνωρίζοντας ότι υπάρχουν πολλές γυναίκες που βρίσκονται στη σκιά του καρκίνου και με σκοπό να τις παροτρύνει να εξετάσουν το γονιδίωμά τους, δηλαδή το σύνολο των γονιδίων τους, κι αν χρειαστεί να γνωρίζουν ότι, όπως και αυτή, έχουν τη δυνατότητα καθοριστικών επιλογών.
Όλοι μας έχουμε ακούσει για αυτήν την τόσο τρομερή ασθένεια που ακούει στο όνομα “καρκίνος”, αλλά λίγοι από εμάς γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται. Τι είναι, λοιπόν, ο καρκίνος; Πώς προκύπτει; Είναι πράγματι άρρηκτα συνδεδεμένος με την κληρονομικότητα; Πού έγκειται η καταστροφική για τον οργανισμό δράση του και πώς αντιμετωπίζεται;
Προκειμένου να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα θα ήταν ωφέλιμο να επικεντρωθούμε στη δομική μονάδα της ζωής: το κύτταρο. Ο οργανισμός μας αποτελείται από μια αδιανόητη αριθμητικά ποσότητα κυττάρων. Το κάθε κύτταρο είναι, στην ουσία, σαν ένα αυτοτελές εργοστάσιο που επιτελεί διάφορες μεταβολικές διεργασίες ώστε να εξασφαλίσει τη δική του επιβίωση, την επιβίωση των γειτονικών του κυττάρων και, εν τέλει, την επιβίωση ολόκληρου του οργανισμού μας. Σε έναν εξελιγμένο τύπο οργανισμού, όπως είναι αυτός του ανθρώπου, οι διεργασίες που πρέπει να επιτελούνται είναι ποικίλες, πλείστες και εξαιρετικά πολύπλοκες, γεγονός που υπονοεί την ανάγκη, όχι μόνο για έναν πολύ μεγάλο αριθμό κυττάρων, αλλά και για έναν μεγάλο βαθμό διαφοροποίησης και εξειδίκευσής τους. Όλα τα κύτταρα του οργανισμού, λοιπόν, ακόμη κι αν έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ τους, διαφέρουν ανά ομάδες ως προς τις κύριες λειτουργίες που είναι υποχρεωμένα να επιτελέσουν προς όφελος του οργανισμού. Αυτό σημαίνει με απλά λόγια ότι ο τύπος των κυττάρων του ήπατος είναι διαφορετικός από αυτόν της καρδιάς ή του εγκεφάλου, κι αυτό γιατί καθένα από αυτά τα μέλη του σώματος σχετίζεται με διαφορετικές λειτουργίες (τα κύτταρα της καρδιάς οφείλουν να προκαλούν τη σύσπασή της με τη σωστή συχνότητα ώστε να επιτυγχάνεται η αιμάτωση ολόκληρου του σώματος, ενώ τα κύτταρα του εγκεφάλου σχετίζονται με τη μετάδοση μηνυμάτων ώστε να ελέγχονται όλες οι δραστηριότητες του οργανισμού).
Το κάθε κύτταρο, ως αυτοτελές σύστημα, διαθέτει το δικό του αντίγραφο γενετικού υλικού (DNA), ενώ είναι εξοπλισμένο και με τις κατάλληλες πρωτεΐνες, αυξητικούς παράγοντες (π.χ. βιταμίνες) και μηχανισμούς που είναι απαραίτητοι τόσο για τη λειτουργία του όσο και για τον αναδιπλασιασμό του. Τα κύτταρά μας, συνήθως, χαρακτηρίζονται από ένα συγκεκριμένο χρόνο ζωής ο οποίος είναι πολύ μικρότερος από αυτόν του μέσου όρου ζωής του ανθρώπινου οργανισμού (π.χ. ένα ερυθροκύτταρο του αίματος επιβιώνει κατά μέσο όρο για 120 ημέρες). Συνεπώς, είναι προφανής η ανάγκη για συνεχή αναπαραγωγή τους. Ωστόσο, τα κύτταρα χρειάζονται να γνωρίζουν πότε ο αριθμός των γειτόνων τους έχει μειωθεί αρκετά, είτε λόγω φυσικού θανάτου είτε λόγω εξωτερικής παρέμβασης (π.χ. τραυματισμός και αιμορραγία), ώστε να αρχίσουν να πολλαπλασιάζονται. Κι αυτό γιατί ο αριθμός των κυττάρων σε κάθε ανθρώπινο ιστό και όργανο οφείλει να είναι πολύ συγκεκριμένος προκειμένου να επιτυγχάνεται η σωστή λειτουργία του και οποιαδήποτε φθίνουσα ή αύξουσα απόκλιση από αυτόν τον αριθμό αντιτίθεται στην επιβίωση του οργανισμού. Έτσι, όταν δοθεί η εντολή για αναπαραγωγή από τον ιστό, το κάθε κύτταρο ενεργοποιεί ένα συγκεκριμένο γονίδιο, δηλαδή μια μικρή αλληλουχία πάνω στο DNA που διαθέτει, η οποία ονομάζεται πρωτο-ογκογονίδιο και η οποία επάγει την κυτταρική διαίρεση. Το όνομα του γονιδίου αυτού παραπέμπει σε καρκινογένεση, όμως, το πρωτο-ογκογονίδιο είναι ένα φυσιολογικό και απαραίτητο τμήμα του γενετικού υλικού και έχει ονομαστεί έτσι λόγω του ότι υπό κάποια άλλη μορφή του δύναται να οδηγήσει σε ανάπτυξη όγκων. Πιο συγκεκριμένα, αν για οποιοδήποτε λόγο η αλληλουχία του μεταβληθεί σε ένα μέρος της (μετάλλαξη) τότε μετατρέπεται σε ογκογονίδιο και, σε συνδυασμό με τη μεταβολή της αλληλουχίας ενός άλλου γονιδίου που ονομάζεται ογκοκατασταλτικό, οδηγεί στον ανεξέλεγκτο κυτταρικό πολλαπλασιασμό. Τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται με ταχύτατους ρυθμούς και αυτή η αύξηση είναι αδύνατο να σταματήσει (λόγω μετάλλαξης του ογκοκατασταλτικού γονιδίου). Σε αυτή τη φάση, λοιπόν, έχουμε ανάπτυξη όγκου και καρκινογένεση, που δεν είναι τίποτα άλλο από τον ανεξέλεγκτο κυτταρικό πολλαπλασιασμό. Στην πραγματικότητα, η διαδικασία είναι απίστευτα πολυπλοκότερη, αλλά οι ανωτέρω μηχανισμοί είναι οι βασικοί που ενέχονται στην ασθένεια.
Εφόσον, όμως, η καρκινογένεση σχετίζεται με γονίδια και δεδομένου ότι γνωρίζουμε πως τα γονίδιά μας προέρχονται από τους γονείς μας, δηλαδή υπόκεινται σε κανόνες κληρονομικότητας, δεν είναι λογικό να σκεφτούμε πως η ανάπτυξη καρκίνου σε κάποιο συγγενικό μας πρόσωπο σημαίνει ότι θα αναπτύξουμε κι εμείς κάποια στιγμή; Προς έκπληξη πολλών, η απάντηση δεν είναι καταφατική. Η αλήθεια είναι πως οι επιστήμονες δεν έχουν κατορθώσει ακόμη να εντοπίσουν την απόλυτη σύνδεση μεταξύ καρκίνου και κληρονομικότητας. Είναι σε θέση να εντοπίσουν κάποιο “ύποπτο” γονίδιο στον οργανισμό μας που σχετίζεται με ογκογένεση, αλλά αδυνατούν να γνωρίζουν αν όντως το γονίδιο αυτό θα εκφραστεί –ή κοινώς θα ενεργοποιηθεί. Σε ορισμένες περιπτώσεις γονιδίων, η έκφρασή τους, δηλαδή η ενεργοποίησή τους προκειμένου να μεταφράσουν την πληροφορία που φέρουν σε χαρακτηριστικά (π.χ. χαμηλό ύψος, ανάπτυξη διαβητικής ασθένειας κλπ), εξαρτάται πάρα πολύ από εξωγενείς παράγοντες όπως είναι η διατροφή και η άσκηση. Με άλλα λόγια, είναι δυνατόν κάποιος που φέρει το γονίδιο για καρκινογένεση να μην αναπτύξει ποτέ καρκίνο στη ζωή του. Δυστυχώς, όμως, υπάρχει πάντα η πιθανότητα και να αναπτύξει και, μάλιστα, υπάρχουν συγκεκριμένοι τύποι όγκων για τους οποίους οι επιστήμονες παραθέτουν υψηλές πιθανότητες ανάπτυξης όταν υπάρχει ανάλογο οικογενειακό ιστορικό.
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η πασίγνωστη ηθοποιός αποφάσισε να πάρει την κατάσταση στα χέρια της. Η αντιμετώπιση του καρκίνου επιτυγχάνεται μερικώς με χημειοθεραπείες και ακτινοθεραπείες, όμως, η ισχυρότερη αντιμετώπιση ενάντια σε αυτήν την ασθένεια είναι η πρόληψη. Υποβάλλοντας τον εαυτό της σε μαστεκτομή, δηλαδή αφαίρεση του στήθους της, η Angelina κατόρθωσε να μηδενίσει τις πιθανότητες να αναπτύξει τον καρκίνο του μαστού, έναν τύπο καρκίνου που πλήττει σχεδόν αποκλειστικά τις γυναίκες λόγω της αυξημένης διάπλασης του στήθους τους σε σχέση με τους άντρες.
Δυστυχώς η λήψη μιας τέτοιας απόφασης είναι μια πάρα πολύ δύσκολη και επίπονη διαδικασία λόγω, τόσο κοινωνικών όσο και προσωπικών παραγόντων. Οι γυναίκες, συχνά, διστάζουν να αφαιρέσουν το στήθος τους ακόμη κι αν γνωρίζουν ότι οι πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού είναι αυξημένες, λόγω του ότι αισθάνονται ότι έτσι οδηγούνται σε απώλεια ενός βασικού χαρακτηριστικού της θηλυκότητάς τους. Η θηλυκότητα, όμως, πηγάζει από τελείως διαφορετικά πράγματα που σχετίζονται με την προσωπικότητα της κάθε γυναίκας και ο όρος δεν είναι εγκλωβισμένος στο μέγεθος του στήθους ούτε στα ψηλοτάκουνα παπούτσια. Η ίδια η Angelina αναφέρει χαρακτηριστικά στο άρθρο της: “Προσωπικά, δε νιώθω λιγότερο γυναίκα. Νιώθω δυνατή που κατόρθωσα να κάνω μια τόσο καθοριστική επιλογή, η οποία δε μειώνει, υπό καμία έννοια, τη θηλυκότητά μου”.
Συμπερασματικά, θηλυκότητα δε σημαίνει αδυναμία και η χρήση του όρου “ασθενές φύλο” έχει περιοριστεί κατά πολύ τα τελευταία χρόνια. Η μυϊκή δύναμη είναι ασήμαντη μπροστά στην εσωτερική η οποία πηγάζει από το μυαλό και την καρδιά μας και είναι ανεξάρτητη του φύλου. Όπως, λοιπόν, παροτρύνει και η Angelina Jolie, είναι αναγκαίο να εξετάζονται όλες οι γυναίκες, και ειδικά αν έχουν οικογενειακό ιστορικό, για πιθανά γονίδια ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, που είναι μια από τις πιο συχνές μορφές καρκίνου οι οποίες πλήττουν την ανθρωπότητα. Ο εντοπισμός ενός τέτοιου γονιδίου στον οργανισμό σας δεν είναι όλεθρος. Είναι ένα ισχυρό όπλο στα χέρια σας που λέγεται γνώση και σας δίνει το πλεονέκτημα να κάνετε τη σωστή επιλογή και να προλάβετε την εκδήλωση της ασθένειας με σίγουρο τρόπο. Ο κάθε άνθρωπος έχει τους δικούς του λόγους για τους οποίους θέλει να ζήσει. Τον εαυτό του, την καριέρα του, την οικογένειά του, τους φίλους του ή το σύντροφό του. Η Angelina αναφέρει ως κύριο λόγο τα παιδιά της. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, το δικαίωμα στη ζωή σας ανήκει και έχετε τη δυνατότητα να το διατηρήσετε ανέγγιχτο. Μην περιμένετε να σας χτυπήσει την πόρτα το πρόβλημα για να το αντιμετωπίσετε. Κάντε τη δυνατή επιλογή να το χτυπήσετε στη ρίζα του πριν ακόμη εκδηλωθεί… live strong!
Αφιερώνω αυτό το άρθρο σε όλες τις γυναίκες, στις φίλες μου και στη γυναίκα που αγαπώ περισσότερο από οποιαδήποτε στον κόσμο: τη μητέρα μου. Πάρτε την κατάσταση στα χέρια σας, η πρόληψη σώζει!