Πριν από λίγες ημέρες (29/4 για την ακρίβεια) συμπληρώθηκαν 36 χρόνια από το θάνατο του ανθρώπου που ουσιαστικά διαμόρφωσε το κινηματογραφικό θρίλερ. Πρόκειται φυσικά για το μοναδικό Άλφρεντ Χίτσκοκ, τον δημιουργό που με ελάχιστα (συγκριτικά με τα σημερινά) μέσα και μικρή ελευθερία κινήσεων κατόρθωσε να δημιουργήσει τα καλύτερα ψυχολογικά θρίλερ όλων των εποχών και να αποτελέσει «πυξίδα» για όλους τους μετέπειτα δημιουργούς του είδους.
Ο Χίτσκοκ γεννήθηκε στη Μεγάλη Βρετανία το 1899 και έκανε σε αρκετά νεαρή ηλικία τα πρώτα του βήματα στον κινηματογράφο. Ξεκίνησε να σκηνοθετεί το 1921, αλλά η πρώτη του επιτυχία ήταν το χωρίς ήχο θρίλερ The Lodger (1927), με θέμα την ιστορία του Τζακ του Αντεροβγάλτη. Δυο χρόνια μετά πέρασε στον ομιλούντα κινηματογράφο και μέχρι το 1939 γύρισε πάνω από 10 ταινίες στο νησί, όλες στο είδος του ψυχολογικού θρίλερ, με καλύτερες τα 39 Σκαλοπάτια (1935) και Η Κυρία Εξαφανίστηκε (1938). Οι επιτυχίες του στην Αγγλία τράβηξαν το ενδιαφέρον του Χόλιγουντ, με αποτέλεσμα ο ευφυής εύσωμος σκηνοθέτης να μετακομίσει εκεί το 1940 και να γυρίσει άλλες 30 περίπου ταινίες μέχρι το 1976, κάποιες εκ των οποίων θεωρούνται από τα καλύτερα θρίλερ όλων των εποχών.
Παρ΄ ότι με ελάχιστες εξαιρέσεις οι ταινίες του ανήκουν όλες στο ίδιο είδος (θρίλερ), ο Χίτσκοκ είχε τρομερή φαντασία με αποτέλεσμα, παρά τα κοινά τους στοιχεία, τα μεγαλύτερα έργα του να αποτελούν τελείως ξεχωριστά αριστουργήματα με μοναδικές εμπνεύσεις. Μανιώδης θαυμαστής της τελειότητας, του φαγητού, του ποτού και αρκετών πρωταγωνιστριών του, ο Χίτσκοκ άφησε εποχή με τα επιτεύγματά του πίσω από την κάμερα, αλλά και με την εικόνα που πρόβαλε μέσα από τις ελάχιστης διάρκειας εμφανίσεις του στις ταινίες που σκηνοθετούσε, τη διάσημη τηλεοπτική σειρά Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ Παρουσιάζει και τις πολυάριθμες εμφανίσεις του σε διαφημίσεις και φεστιβάλ. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, πως η λέξη «χιτσκοκικός» (“hitchcockian” αγγλιστί) έχει περάσει σε καθημερινή χρήση για να περιγράψει μια αγωνιώδη, δραματική κατάσταση.
Οι ταινίες για τις οποίες έγραψα στις σειρές που ακολουθούν είναι 5 έργα-ορόσημα στη ζωή και την καριέρα του Βρετανού σκηνοθέτη, αν και για να καλυφθεί πλήρως το έργο του απαιτείται ολόκληρη εγκυκλοπαίδεια. Ας πάρουμε μια γεύση, τουλάχιστον…
Η πρώτη του ταινία στην Αμερική
Ρεβέκκα (1940)
Με τους: Laurence Olivier, Joan Fontaine, Judith Anderson
Με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο ταλαντούχος δημιουργός μετακόμισε στο Χόλιγουντ, και με την πρώτη του απόπειρα εκεί γνώρισε και τις δυο πλευρές του ξεχωριστού αυτού κινηματογραφικού κόσμου. Από τη μία, ο παραγωγός David O. Selznick βρισκόταν διαρκώς… πάνω απ΄ το κεφάλι του, στερώντας του τη δυνατότητα να δημιουργήσει όπως θέλει και μετατρέποντας τη Ρεβέκκα από ένα gothic θρίλερ, όπως το ήθελε ο Χίτσκοκ, σ΄ ένα ρομαντικό μελόδραμα μυστηρίου. Από την άλλη, όμως, τον προμήθευσε με ένα μεγαλειώδες καστ κι ένα τεράστιο μπάτζετ που δε θα μπορούσε με τίποτα να βρει στη Βρετανία. Έτσι, η ταινία, αν και αποτελεί ένα από τα λιγότερο αντιπροσωπευτικά έργα του Χίτσκοκ, είναι ένα έξοχο μελόδραμα με απολαυστικές ερμηνείες και σκηνοθεσία, και παγίωσε τη θέση του Βρετανού σκηνοθέτη στο Χόλιγουντ.
Η μοναδική (αποτυχημένη) απόπειρα στην κωμωδία
Mr. and Mrs. Smith (1941)
Με τους: Carole Lombard, Robert Montgomery, Gene Raymond
Ο Χίτσκοκ γύρισε περίπου 50 ταινίες, αλλά μόνο μία από αυτές δεν είχε καθόλου το στοιχείο του θρίλερ. Ήταν αυτή η ευφάνταστη screwball ρομαντική κομεντί με θέμα ένα ζευγάρι που τσακώνεται και τα ξαναβρίσκει καθ΄ όλη τη διάρκεια του φιλμ. Αν και το συγκεκριμένο είδος ήταν αρκετά δημοφιλές την εποχή, η αδυναμία του Χίτσκοκ να δημιουργήσει αγαπητούς, αστείους χαρακτήρες και η ανέμπνευστη ερμηνεία του Montgomery κατέστησε την ταινία αποτυχία. Αν και όλες σχεδόν οι ταινίες του Χίτσκοκ ήταν ποτισμένες με χιούμορ, στο έργο αυτό αποδείχτηκε πως είναι τελείως άλλο πράγμα το χιούμορ να είναι απλώς μέσο σε μια ταινία και άλλο να αποτελεί αυτοσκοπό. Πήρε το μάθημά του, πάντως, και παρέμεινε πιστός στο θρίλερ μέχρι το τέλος της καριέρας του.
Η πιο προσωπική ταινία του
Vertigo (1958)
Με τους: James Stewart, Kim Novak, Barbara Bel Geddes
Ο Χίτσκοκ είχε μια απαράμιλλη… τρέλα μέσα του ως δημιουργός και άνθρωπος (εφάμιλλη ίσως με αυτή του Κιούμπρικ) αλλά, σε αντίθεση με τον τελευταίο, είχε να αντιμετωπίσει πίεση εκ των άνω και την αυστηρή λογοκρισία της εποχής. Κατά συνέπεια, δεν κατάφερε παρά να μας δώσει ψήγματα της τρέλας αυτής στις ταινίες του. Στο Vertigo, όμως, χάνεται κάθε λογική. Η ιστορία ενός ντετέκτιβ (Stewart) που η εμμονή με μια πελάτισσά του (Novak) και ο φόβος του για τα ύψη τον οδηγεί στην καταστροφή είναι μια από τις πιο διάσημες ταινίες του Χίτσκοκ και αναμφίβολα αυτή που φέρει περισσότερο την προσωπική σφραγίδα του. Ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Stewart θυμίζει σε ορισμένα σημεία τον ίδιο το Χίτσκοκ και, παρότι προσωπικά ο χαοτικός και παράλογος τρόπος με τον οποίο ξετυλίγεται το φιλμ με αποτρέπει απ΄ το να το θεωρήσω αριστούργημα, το Vertigo παραμένει μια ταινία που επηρέασε όσο λίγες το είδος.
https://www.youtube.com/watch?v=QgVI4wS7ZVw
Το αριστούργημα
Psycho (1960)
Με τους: Anthony Perkins, Janet Leigh, Vera Miles
Δυο χρόνια μετά το Vertigo, ο Χίτσκοκ γύρισε (ασπρόμαυρη) την πιο φοβερή και τρομερή ταινία του. Υπό αντίξοες συνθήκες (όπως φαίνεται και από τη βιογραφική ταινία Χίτσκοκ του 2012), χωρίς ιδιαίτερα μεγάλα ονόματα και μ΄ ένα σενάριο που κανείς δεν πίστευε πως είχε προοπτικές, ο Χίτσκοκ παρέδωσε μαθήματα σκηνοθεσίας και έδειξε στους απανταχού δημιουργούς θρίλερ ένα νέο προσοδοφόρο δρόμο. Σκηνές τρόμου (χωρίς σταγόνα αίμα, χωρίς τέρατα και εξωγήινους, χωρίς ειδικά εφέ) που σου παγώνουν το αίμα μισό και πλέον αιώνα μετά, αριστουργηματική μουσική και ένας μύθος που ο ίδιος ο Χίτσκοκ έχτισε με προσοχή γύρω από το έργο, η Ψυχώ αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα ορόσημα στην ιστορία του σινεμά. Ψηφίστηκε από το AFI ως το καλύτερο θρίλερ όλων των εποχών, και αδιαμφισβήτητα είναι. Η ταινία που ανέδειξε πλήρως το μεγαλείο του Χίτσκοκ.
Το Κύκνειο Άσμα
Family Plot (1976)
Με τους: Bruce Dern, Karen Black, Barbara Harris
Αν και με εμφανώς μικρότερη συχνότητα, ο μεγάλος Χίτσκοκ συνέχισε να σκηνοθετεί μέχρι και το 77ο έτος της ηλικίας του. Η τελευταία του ταινία αποτελεί μια μίξη του κλασικού χιτσκοκικού θρίλερ και της μαύρης κωμωδίας, και ακολουθεί την παράλληλη πορεία δυο ζευγαριών εγκληματιών, που έρχονται σε επαφή ψάχνοντας ένα μυστηριώδες πρόσωπο που θεωρούνταν νεκρό. Τη μουσική συνοδεύει ο σχετικά άσημος τότε Τζον Γουίλιαμς, που έγραψε αργότερα ιστορία επενδύοντας ταινίες όπως ο Πόλεμος των Άστρων και ο Ε.Τ. Ο Εξωγήινος. Αν και ασφαλώς δεν αποτελεί αριστούργημα, το Family Plot σηματοδότησε μια αξιοπρεπή έξοδο του Χίτσκοκ απ΄ τη σκηνή κι έδειξε ένα μικρό δείγμα απ΄ το τι μπορούσε να κάνει αυτός στις καινούριες κινηματογραφικές συνθήκες αν ήταν νεότερος. Μια τελευταία όμορφη πινελιά στο πορτρέτο του «βασιλιά του σασπένς».