Το ψέμα αποτελεί μια μορφή επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους. Ωστόσο αυτή η μορφή επικοινωνίας παρουσιάζει την πραγματικότητα σε μια αλλαγμένη μορφή και πολλές φορές χρησιμοποιείτε για ιδιοτελής σκοπούς. Οι περισσότεροι αν όχι όλοι οι άνθρωποι κάποια στιγμή χρειάστηκε να πουν ένα ψέμα σε κάποιον άλλο άνθρωπο. Μερικές φορές ένα ψέμα μπορεί να προστατέψει έναν άνθρωπο και άλλες να τον βλάψει. Όμως το να λες πάντα την αλήθεια ίσως σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να βλάψει τους άλλους ανθρώπους.
Οι 4 κατηγορίες ανθρώπων που ψεύδονται.
Υπάρχουν 4 κατηγορίες ανθρώπων που ψεύδονται οι περιστασιακοί ψεύτες, οι κατ’ εξακολούθηση ψεύτες, οι επιδέξιοι ψεύτες καθώς και οι παθολογικοί ψεύτες.
Λίστα.
Ι) Οι περιστασιακοί ψεύτες
Οι περιστασιακοί ψεύτες είναι άτομα που συνήθως δεν ψεύδονται αλλά και όταν το κάνουν είτε λόγο ενοχών ότι είπαν ψέματα, είτε λόγο ότι δεν ξέρουν πως να ψεύδονται γίνονται αντιληπτοί από τους άλλους ανθρώπους. Συνήθως σε αυτήν την κατηγορία εμπίπτουν και τα άτομα που λένε λευκά ψέμματα.
ΙΙ) Οι κατ’ εξακολούθηση ψεύτες
Οι κατ’ εξακολούθηση ψεύτες λένε πολύ συχνά ψέματα τα οποία βέβαια γίνονται εύκολα αντιληπτά. Το θέμα με αυτή την κατηγορία ψευτών είναι ότι ακόμα και αν ξέρουν ότι τα άλλα άτομα έχουν καταλάβει ότι ψεύδονται θα συνεχίσουν να το κάνουν.
ΙΙΙ) Οι επιδέξιοι ψεύτες
Οι επιδέξιοι ψεύτες σε αντίθεση με τις άλλες δύο κατηγορίες που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι πολύ επιδέξια άτομα στο να λένε ψέματα. Οι επιδέξιοι ψεύτες όχι μόνο λένε πειστικά ψέματα αλλά μέχρι και η γλώσσα σώματος τους και η φωνή τους εναρμονίζονται τόσο καλά ώστε να γίνονται δύσκολα αντιληπτοί/-ες. Τα άτομα που ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία συνηθίζουν να φεύγουν όταν τα ψέματα τους γίνονται αντιληπτά από τα άτομα που έκαναν παρέα.
IV) Οι παθολογικοί ψεύτες
Τα άτομα που ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία έχουν μια παθολογική σχέση με το ψέμα, μιας και ακόμα και όταν δεν χρειάζεται να ειπωθεί κάποιο ψέμα (για παράδειγμα στην περίπτωση των λευκών ψεμάτων μπορεί να χρειαστεί ένα άτομο να πει ψέματα για να μην στεναχωρήσει ένα άλλο) αυτά τα άτομα ψεύδονται. Συνήθως αυτά τα άτομα αναλώνουν πολλές ώρες ώστε να σκεφτούν τι ψέμα θα πουν ανάλογα την περίσταση που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν. Επιπλέον αυτά τα άτομα με τον καιρό χάνουν φιλίες και σχέσεις μιας και τα ψέματα τους τις φέρνουν σε αδιέξοδο.
Για ποιους λόγους οι άνθρωποι λένε ψέματα;
Οι λόγοι πίσω από τους οποίους οι άνθρωποι λένε ψέματα είναι διάφοροι. Μερικές φορές δεν έχουν κακή πρόθεση και άλλες έχουν μια γεύση ιδιοτέλειας πάνω τους. Παρακάτω λοιπόν παρουσιάζονται 12 διαφορετικοί λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι μπορεί να ψεύδονται.
Λύνοντας του παζλ.
1) Για να προστατεύσουν τον εαυτό τους
Μερικές φορές οι άνθρωποι λένε ψέματα προκειμένου να προστατέψουν τον εαυτό τους από τις πιθανές συνέπειες μια τιμωρίας. Για παράδειγμα τα παιδιά που θα αποκρύψουν ότι έσπασαν ένα βάζο ή ότι έκαναν μια αταξία προκειμένου να μην τιμωρηθούν από τους γονείς τους. Όμως πέρα από την διάσταση της παιδικής ηλικίας το ψέμα μπορεί να φέρει αντιμέτωπο το άτομο με δυσμενείς συνέπειες εξαρτωμένης την περιπτώσεως.
2) Για λόγους εκδίκησης
Σε αυτή την περίπτωση τα άτομα θα πουν ψέματα προκειμένου να προκαλέσουν κάποιου είδους συνέπεια σε άτομο ή άτομα που θεωρούν ότι τα έβλαψε.
3) Προκειμένου να μην απογοητεύσουν
Σε αυτή την κατηγορία τα άτομα θα προσφύγουν στην χρήση του ψέματος προκειμένου να μην απογοητεύσουν ένα σημαντικό για αυτά πρόσωπο.
4) Για χειριστικούς λόγους
Τα χειριστικά άτομα μπορεί να χρησιμοποιήσουν το ψέμα ως μέσο ελέγχου του ατόμου ή των ατόμων που θεωρούν ότι ελέγχουν. Για παράδειγμα ένας/μια σύντροφος που απατάει κατ’ εξακολούθηση την/τον σύντροφο της/του θα χρησιμοποιήσει το ψέμα προκειμένου να μην χωρίσει από τον άνθρωπο που είναι μαζί διότι μπορεί να έχει κάποιο όφελος από την αλληλεπίδραση με αυτό το άτομο.
5) Για λόγους προσοχής
Τα άτομα μπορεί να ψεύδονται επειδή θέλουν να τραβήξουν την προσοχή των άλλων ατόμων. Αυτή είναι μια προσπάθεια προκειμένου να φέρουν είτε τα φώτα της δημοσιότητας πάνω τους, είτε να κερδίσουν την προσοχή αγαπημένων ατόμων που για κάποιο λόγο μπορεί να είχε μειωθεί.
Απόσπαση.
6) Περιέργεια
Συνήθως τα άτομα που ψεύδονται από καθαρή περιέργεια θα το κάνουν για να δουν τι αντιδράσεις μπορεί να προκαλέσει το ψέμα τους. Αυτό μπορεί να συνδυαστεί και με την αιτιολογία ότι θέλουν να κερδίσουν την προσοχή των άλλων ατόμων.
7) Για λόγους ανωτερότητας
Πολλοί άνθρωποι λένε ψέματα στους ίδιους τους εαυτούς τους προκειμένου να μην έρθουν αντιμέτωποι με συνήθειες, πράξεις, πρακτικές οι οποίες όχι μόνο βλάπτουν τα ίδια τα άτομα αλλά και τους γύρω τους. Μέσω του ψέματος αισθάνονται ότι αυτοί είναι ανώτεροι/-ες από τα άλλα άτομα δίνοντας μια δικαιολογία στους/στις ίδιους/-ες για να συνεχίζουν να φέρονται με τον ίδιο τρόπο.
8) Για να καλύψουν τις ελλείψεις που θεωρούν ότι έχουν
Πολλοί άνθρωποι μπορεί να χρησιμοποιήσουν το ψέμα για να καλύψουν την έλλειψη ενός χαρακτηριστικού που δεν έχουν. Για παράδειγμα ένα παιδί μπορεί να πει στους φίλους του στο σχολείο ότι ο μπαμπάς του έχει φύγει ταξίδι και δεν τον βλέπουν, ενώ μπορεί ο πατέρας αυτού του παιδιού να μην βρίσκεται πια στην ζωή ή να γνωρίζει ποιος είναι. Άλλο ένα παράδειγμα είναι όταν λέμε ψέματα στον κοινωνικό μας κύκλο προκειμένου να φαινόμαστε ότι ζούμε σε μια ζωή που είναι πιο όμορφη. Πόσοι άνθρωποι είπαν πως βγήκαν έξω το Σαββατοκύριακο και πέρασαν όμορφα με την παρέα τους, ενώ στα αλήθεια δεν είχαν βγει και ήταν μέσα στο σπίτι. Εδώ λοιπόν το ψέμα θα χρησιμοποιηθεί για να καλύψει την μοναξιά που βιώνει ένα άτομο.
9) Για λόγους καθυστέρησης
Πολλοί άνθρωποι θα καταφύγουν στην χρήση του ψέματος προκειμένου να αποφύγουν τις συνέπειες των πράξεων τους. Ακόμα μπορεί να χρησιμοποιήσουν το ψέμα προκειμένου να γλυτώσουν από αρμοδιότητες που του έχουν ανατεθεί. Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να πει ως ψέματα στους γονείς του/της ότι δεν αισθάνεται καλά προκειμένου να μην πάει στο σχολείο και να γλυτώσει τις ασκήσεις που έχει για την επόμενη μέρα.
10) Για λόγους προστασίας
Κάποιες φορές οι άνθρωποι θα πουν ψέματα προκειμένου να προστατέψουν ένα άλλο άτομο από μια ενδεχομένως άδικη τιμωρία.
Ασφάλεια.
11) Για να δημιουργήσουν δράμα.
Σε μερικούς ανθρώπους αρέσει το να δημιουργούν δράμα προκειμένου να αποκτήσει νόημα και αξία η ζωή τους. Οπότε χρησιμοποιήσουν το ψέμα ως τεχνική για να δημιουργήσουν δράμα, ένταση και οποιοδήποτε άλλο αρνητικό συναίσθημα στους γύρω τους. Επιπλέον μπορεί να αντλούν ευχαρίστηση μόνο και μόνο βλέποντας πως τα άλλα άτομα αντιδρούν στο ψέμα που είπαν.
12) Το ψέμα έχει γίνει συνήθεια
Η χρήση ψέματος μπορεί να καταλήξει ως συνήθεια για το άτομο. Ειδικότερα όπως ειπώθηκε και παραπάνω τα άτομα μπορεί να προσπαθούν να αποφύγουν ευθύνες, να προκαλέσουν δράμα στις ζωές των άλλων ατόμων αλλά ακόμα και να θέλουν να δυο τι αντιδράσεις μπορεί να προκαλέσει η κίνηση τους να πουν ένα ψέμα.
Το ψέμα ως ψυχική ασθένεια
Στις περιπτώσεις των κατ’ εξακολούθηση ψευτών και των παθολογικών ψευτών η πράξη του να λένε ψέματα σύμφωνα με την ψυχολογία είναι πλέον παθολογικής φύσεως. Ειδικότερα οι κατ’ εξακολούθηση ψεύτες ενδέχεται να πάσχουν από μια εκ των εξής διαταραχών: διπολική διαταραχή, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητα, οριακή διαταραχή προσωπικότητας, ναρκισσιστική διαταραχή.
Ωστόσο εκτός από τις παραπάνω ψυχικές διαταραχές μπορεί τα άτομα που έγιναν κατ’ εξακολούθηση ψεύτες να έζησαν σε περιβάλλοντα όπου το ψέμα ήταν απαραίτητο προκειμένου να επιβιώσουν. Για παράδειγμα μπορεί να έζησαν σε κακοποιητικά οικογενειακά περιβάλλοντα. Εξάλλου σύμφωνα με έρευνες τα άτομα με παρελθόντα τραύματα από τις διαπροσωπικές τους σχέσεις μπορεί να χρησιμοποιήσουν το ψέμα προκειμένου να προστατευθούν από το ενδεχόμενο να πληγωθούν ξανά.
Από την άλλη όσον αφορά τα άτομα που είναι παθολογικοί ψεύτες, η συμπεριφορά αυτή συνήθως ξεκινάει κατά τα εφηβικά τους χρόνια. Επιπλέον τονίζεται ότι το παθολογικά ψέμα ως συμπεριφορά δεν προκύπτει από κάποια ανάγκη αλλά έχει καταντήσει συνήθεια των ατόμων αυτών.
Σημάδια ότι ένα άτομο λέει ψέματα
Σύγχυση.
α) Αντιφατικές ιστορίες
Όταν οι άνθρωποι κατασκευάζουν ιστορίες είναι δύσκολο να θυμούνται όλες τις λεπτομέρειες την υποθετικής αυτής ιστορίας. Έτσι καθώς μεταφέρουν την ιστορία από πρόσωπο σε πρόσωπο αυτή αρχίζει να διαφοροποιείται σταδιακά. Έτσι μπορούν να εντοπιστούν κενά στα λεγόμενα τους, κενά τα οποία δεν ταιριάζουν με την αρχική ιστορία τους.
β) Μη επαληθεύσιμες λεπτομέρειες στις ιστορίες τους
Πολλές φορές τα άτομα που κατασκευάζουν ψεύτικες ιστορίες, προσθέτουν λεπτομέρειες προκειμένου αυτές να είναι μεγάλες σε έκταση και να δείχνουν αυθεντικές. Ωστόσο αυτές οι πρόσθετες λεπτομέρειες τις περισσότερες φορές δεν μπορούν να αποδειχτούν.
Τρόποι θεραπείας
Ένα χέρι βοηθείας.
Στην περίπτωση των ατόμων που ψεύδονται παθολογικά η ψυχοθεραπεία σε συνδυασμό με την γνωσιοσυμπεριφορική θεραπεία μπορεί να βοηθήσει ώστε να ελαττωθεί αυτή τους η παθολογική συμπεριφορά. Μέσα από την ψυχοθεραπεία θα επιχειρηθεί να βρεθεί η ρίζα και ο λόγος για τον οποίο αυτά τα άτομα ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν το ψέμα ως μαθημένη συμπεριφορά. Από την άλλη πλευρά η γνωσιοσυμπεριφορική θα βοηθήσει ώστε αυτά τα άτομα να σταματήσουν αυτήν την αρνητική συνήθεια και να μάθουν σιγά σιγά να χρησιμοποιούν την αλήθεια στις περιστάσεις τις ζωής τους. Αξίζει να τονιστεί ότι το παθολογικό ψέμα ως τρόπος συμπεριφοράς δεν μπορεί να θεραπευθεί με φαρμακευτική αγωγή.
Τώρα στην περίπτωση των κατ’ εξακολούθηση ψευτών η ψυχοθεραπεία ενδέχεται να φέρει στην επιφάνεια την πιθανή ασθένεια, εφόσον υπάρχει, πίσω από την τάση τους να ψεύδονται διαρκώς. Βεβαίως και εδώ όπως και την περίπτωση των παθολογικών ψευτών η γνωσιοσυμπεριφορική μπορεί να βοηθήσει ώστε να μειωθεί αυτή η αρνητική συνήθεια και τα άτομα να αποκτήσουν μια πιο υγιή ζωή.
Μια προσωπική γνώμη
Το ψέμα σαφώς δεν πρέπει να χρησιμοποιείται. Με το να λέμε ψέματα κάνουμε κακό όχι μόνο στα άλλα άτομα αλλά και στον εαυτό μας. Ουσιαστικά το να λες την αλήθεια είναι λυτρωτικό. Δεν χρειάζεται να λέτε ψέματα για οποιοδήποτε λόγο. Η ζωή σας πραγματικά δεν θα αλλάξει με το να προσποιηθείτε ότι είστε κάποιοι/-ες άλλοι/-ες. Προτιμήστε την αλήθεια και αντιμετωπίστε την, τόσο εσείς όσο και οι άλλοι άνθρωποι. Έχω κρύψει και εγώ πράγματα από την ζωή μου και την σκέψη μου και με τον καιρό τουλάχιστον στους ανθρώπους που άξιζαν δεν ήταν όμορφο. Ένιωθα λες και δεν ήμουν αυθεντικός. Προτιμήστε να είστε αυθεντικοί, από το να σχηματίζεται ψεύτικες σχέσεις, να έχετε ψεύτικες αλληλεπιδράσεις, από το να ζείτε μια ζωή ψεύτικη και εύθραυστη. Διότι το κάθε ψέμα είναι εύθραυστο σαν ένα λεπτό κομμάτι πάγου, ο οποίος πάγος με ένα άγγιγμα θα σπάσει και θα διαλυθεί. Όμως οι σχέσεις δεν είναι ένα κομμάτι πάγου, τουλάχιστον οι σχέσεις που αξίζουν να κρατήσουμε στην ζωή μας. Χτίστε αυτές τις σχέσεις με αλήθεια και αν η αλήθεια σας δεν μπορεί να γίνει υποφερτή τότε μάλλον πρέπει να φύγετε από αυτή τη σχέση. Ζήστε αληθινά, αυτό αξίζει.
Πηγές Φωτογραφιών
Βιβλιογραφικές Αναφορές:
Compulsive lying. GoodTherapy.org Therapy Blog. (2018, August 5). Retrieved February 4, 2023, from https://www.goodtherapy.org/blog/psychpedia/compulsive-lying
Farisha, A., & Sakkeel , K. (n.d.). Psychology of lying . oaji.net. Retrieved February 4, 2023, from https://oaji.net/articles/2015/1170-1427635231.pdf
Hammond, C. (2018, March 10). 30 reasons why people lie. Psych Central. Retrieved
February 4, 2023, from https://psychcentral.com/pro/exhausted-woman/2018/03/30-reasons-why-people-lie#1
WebMD. (2021, October 25). What is pathological lying, and can it be treated? WebMD. Retrieved February 4, 2023, from https://www.webmd.com/mental-health/what-to-know-pathological-liars
WebMD. (2022, December 29). Lying: 3 signs to look for. WebMD. Retrieved February 4, 2023, from https://www.webmd.com/mental-health/signs-lying
