Φτάνοντας στη Καλαμάτα, πρέπει οπωσδήποτε να κάνεις μια στάση στη πλατεία 23ης Μαρτίου. Εκεί θα δεις να δεσπόζει επιβλητικό το μνημείο πεσόντων φιλοτεχνημένο από το γλύπτη Χρήστο Ριγανά, αλλά και το εκκλησάκι τον Αγίων Αποστόλων. Τώρα θα αναρωτιέστε γιατί πρέπει να πάω εκεί. Και έχετε δίκιο, αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Η πλατεία πήρε το όνομα της από τα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στις 23ης Μαρτίου 1821. Σε αυτή την πλατεία και στο εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων διαδραματίστηκε η αρχή του τέλους, των 400 χρόνων σκλαβιάς των Ελλήνων από τους Τούρκους.
Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, από τις αρχές του Μαρτίου 1821 επικρατούσε μεγάλος αναβρασμός στη Μάνη, και σε αυτό συνετέλεσε η άφιξη του Παπαφλέσσα, του Αναγνωσταρά καθώς και του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στη Καρδαμύλη. Στα μέσα του Μαρτίου φτάνει στο λιμάνι Κιτριές ένα πλοίο γεμάτο πολεμοφόδια. Όμως αυτό επειδή κίνησε τη περιέργεια των οθωμανικών αρχών και ιδιαίτερα του διοικητή της Καλαμάτας Σουλεϊμάν Αγά Αρναούτογλου, μιας και το φορτίο το συνόδευαν ένοπλοι άντρες. Τους καθησυχάζουν λέγοντας τους πως το φορτίο περιλαμβάνει λάδι και φοβούνται για τους ληστές της περιοχής. Το φορτίο αναλαμβάνουν να το μεταφέρουν ο Νικηταράς και ο Αναγνωσταράς.
Ο Αγάς φοβούμενος και θορυβημένος καλεί τους πρόκριτους της περιοχής, οι οποίοι και καταφέρουν να τον πείσουν ότι οι 150 Τούρκοι φρουροί δεν είναι αρκετοί για την ασφάλεια της πόλης, και έτσι τον πείθουν να ενισχύσει την φρουρά με 150 Μανιάτες με αρχηγό τον γιό του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, Ηλία Μαυρομιχάλη.
Ο Ηλίας Μαυρομιχάλης με πρόσχημα ότι πρόκειται να εισβάλουν κλέφτες, οι οποίοι θα λεηλατήσουν τη πόλη (Καλαμάτα), συμβουλεύει τον Αγά να ζητήσει και άλλες ενισχύσεις από τον Πετρόμπεη. Ο Αγάς, ο οποίος ακόμα δεν αντιλαμβάνεται τη παγίδα, ζητάει από το Πετρόμπεη να σταλούν και άλλοι Μανιάτες στη πόλη. Αυτό ήταν και το καθοριστικό εναρκτήριο σύνθημα, το οποίο περίμεναν οι οπλαρχηγοί, οι οποίοι ήταν συγκεντρωμένοι στις Κιτριές.
Από το απόγευμα της 22ρας Μαρτίου μέχρι και τα ξημερώματα της 23ης Μαρτίου, συγκεντρώθηκαν 2000 οπλισμένοι Μανιάτες με το Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, τους Μουρτζινούς, τους Καπετανάκηδες, τους Κουμουντουράκηδες, τους Κυβέλους, τους Χρηστέηδες, το Παναγιώτη Βενετσενάκο και το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και κατέλαβαν τους λόφους γύρω από την πόλη.
Όσο γινόντουσαν αυτά ο Παπαφλέσσας, ο Αναγνωσταράς, ο Νικηταράς, ο Κεφάλας, ο Παπατσώνη, οι Αμπλακιώτες, οι Ποσινοχωρίτες, οι Σαμπαζώτες και ο Μητροπέτροβας πλησιάζουν από την άλλη πλευρά και κυκλώνουν τη πόλη.
Όταν πλέον ο Αγάς αντιλαμβάνεται το τι έχει συμβεί είναι πλέον αργά, οι επαναστάτες έχουν πλέον μπει στη πόλη (πρωί της 23ης Μαρτίου). Εκεί ο Ηλίας Μαυρομιχάλης ζητά από τον Αγά να παραδοθεί και αυτός παραδίδεται χωρίς να προβάλει καμία αντίσταση, επίσης παραδίδει την πόλη και τον τούρκικο οπλισμό.
Το μεσημέρι της ίδιας μέρας, όλη οι οπλαρχηγοί, οι επαναστάτες και οι απελευθερωμένοι Έλληνες μαζεύονται στους Αγίους Αποστόλους και δίνουν όρκο για πίστη στην επανάσταση. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές έγινε και η πρώτη λειτουργία της απελευθερωμένης Καλαμάτας. Την ίδια μέρα μετά την δοξολογία ακολούθησε σύσκεψη, όπου και ιδρύθηκε η Μεσσηνιακή Γερουσία ή αλλιώς Σύγκλητος για τον καλύτερο συντονισμό του αγώνα. Την ίδια μέρα εστάλει από τη Μεσσηνιακή Γερουσία η Προκήρυξη ῾῾Προειδοποίησης εις τας Ευρωπαικάς Αυλάς όπου και γνωστοποιήθηκε η απόφαση της απελευθέρωσης από το Τούρκικο ζυγό και ζητήθηκε η βοήθεια τους.
Κάθε χρόνο στις 23 Μαρτίου γίνεται η αναπαράσταση του τι έγινε εκείνη την ημέρα, επίσης γίνεται κατάθεση στεφάνων και λειτουργία στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων. Υπάρχει μεγάλη κοσμοσυρροή από πλήθος κόσμου που θέλουν να αναβιώσουν μαζί με τους τοπικούς συλλόγους την επανάσταση του 1821. Καταφθάνουν με άρματα και παραδοσιακές στολές άνθρωποι απλοί που εκείνη την ημέρα γίνονται καπετάνιοι και οπλαρχηγοί. Αν και εσείς θέλετε να παρακολουθήσετε όλη αυτή τη μαγεία που εκτυλίσσεται εκείνη την ώρα δεν έχετε παρά να έρθετε εκείνη τη μέρα και να το παρακολουθήσετε ζωντανά.
Ο ιερός ναός των Αγίων Αποστόλων χτίστηκε περίπου το 12ο αιώνα, γύρο στο 1050μΧ – 1150μΧ, και είναι πλινθοπερίκλειστο. Οι τοιχογραφίες που κοσμούν το ναό πιθανολογούνται μεταξύ 16ου και 17ου αιώνα. Παρατηρώντας κανείς το τρούλο του ναού θα μπορέσει μετά από τόσους αιώνες να δει το Παντοκράτορα, ενώ στις κάμαρες θα δει την Ανάληψη, τη Δευτέρα Παρουσία και σκηνές από τον Ακάθιστο Ύμνο. Δυστυχώς είναι από τις ελάχιστες τοιχογραφίες που έχουν σωθεί μιας και ο ναός έχει καταστραφεί αρκετές φορές στο παρελθόν. Κομμάτι του καμπαναριού καταστράφηκε στο μεγάλο σεισμό του 1887, οι Βυζαντινές τοιχογραφίες καταστράφηκαν το 1892 αφού καλύφθηκαν με ασβέστη και τέλος ο τρούλος και μέρος της θολοδομίας από τον καταστροφικό σεισμό του 1986. Βέβαια μέσα σε λίγα χρόνια μετά από τον τελευταίο σεισμό ξανά χτίστηκε ο ναός, αλλά χάθηκαν μεγάλα ιστορικά κομμάτια. Σύμφωνα με τον Καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Κωνσταντίνο Καλοκύρη, όταν χτίστηκε ο ναός ήταν μια μικρή εκκλησία που επεκτάθηκε γύρο στο 1685 με 1715μΧ. Γι’ αυτό κανείς μπορεί να πει πως μοιάζει σαν δύο συγκολλημένες εκκλησίες με απόσταση κατασκευής μεταξύ τους γύρω στους 5 αιώνες, και έτσι φαίνονται δύο τρούλοι.
Η πλατεία 23ης Μαρτίου ή αλλιώς το Ιστορικό κέντρο, σφύζει από ζωή. Μικροί και μεγάλοι περνάνε από εκεί κάθε μέρα μιας και ήταν η πρώτη αγορά της πόλης και ακόμα και τώρα έχει πολλά μαγαζιά για να κάνετε τις αγορές σας. Μια καλή στάση είναι και στα παπουτσάδικα, όπου ακόμα και τώρα υπάρχουν μαγαζιά που φτιάχνουν χειροποίητα σανδάλια. Τελειώνοντας τη βόλτα σας θα ευχαριστηθείτε με το να καθίσετε μέσα στα στενά σοκάκια και να πιείτε τον καφέ σας ή ακόμα και να φάτε από τα παραδοσιακά εδέσματα της πόλης. Αν πάτε και βράδυ θα δείτε τα μικρά μπαράκια που έχουν νέοι άνθρωποι γεμάτοι ζωντάνια, και οι νέοι της πόλης προτιμούν για τη νυχτερινή τους διασκέδαση.