Τα τελευταία χρόνια τα ζόμπι έχουν κυριαρχήσει στις ταινίες τρόμου, αλλά και σε βιβλία, κόμικς και βιντεοπαιχνίδια, ξεπερνώντας σε δημοτικότητα μυθικά πλάσματα, όπως τα βαμπίρ και τους λυκάνθρωπους, που παραδοσιακά κέντριζαν το ενδιαφέρον των οπαδών του τρόμου. Χαρακτηριστική είναι η επιτυχία του The Walking Dead, της αμερικανικής δραματικής σειράς τρόμου που πρόσφατα σημείωσε την υψηλότερη τηλεθέαση στην ιστορία της καλωδιακής τηλεόρασης (16.1 εκατομμύρια τηλεθεατές παρακολούθησαν το πρώτο επεισόδιο του τέταρτου κύκλου της σειράς που προβλήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2013). Τι είναι όμως τα ζόμπι, από πού προέρχονται και πως κατάφεραν να κυριαρχήσουν;
Μύθοι για ζωντανούς νεκρούς συναντώνται σε διάφορους πολιτισμούς, ωστόσο η λέξη ζόμπι (zombi) προέρχεται από τη λαϊκή παράδοση της Αϊτής και την τοπική θρησκεία, βουντού. Σύμφωνα με τον μύθο, πρόκειται για νεκρό που επαναφέρεται στη ζωή μέσω της μαγείας. Στις δεκαετίες 1920 και 1930, όταν τα ταξιδιωτικά αφηγήματα που περιέγραφαν τη ζωή στις αποικίες έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή στη Δύση, εμφανίστηκαν βιβλία, κυρίως στις ΗΠΑ, που πραγματεύονταν τη μυθολογία του Αϊτινού ζόμπι, όπως το The Magic Island του William Seabrook και το Tell my horse της Zora Neale Hurston. Σταδιακά το ζόμπι ενσωματώθηκε στη δυτική κουλτούρα και δεν άργησε να κάνει την εμφάνισή του στη μεγάλη οθόνη. Οι πρώτες ταινίες τρόμου με ζόμπι, όπως White Zombie (1932) και I Walked with a Zombie (1943), βασίστηκαν σε αυτούς τους μύθους. Επρόκειτο για νεκρούς που αναστήθηκαν από κάποιον μάγο και μετατράπηκαν σε άβουλους σκλάβους του και όχι για ανθρωποφάγα πλάσματα, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα.
Η εικόνα που έχουμε σήμερα για τα ζόμπι οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στον σκηνοθέτη George Romero και την ταινία Night of the Living Dead του 1968, για την οποία βασίστηκε εν μέρει στο μυθιστόρημα τρόμου I am Legend (1954) του Richard Matheson. Ο Romero απεικόνισε τα ζόμπι ως πλάσματα εχθρικά, πεινασμένα για ζωντανή ανθρώπινη σάρκα, που αυξάνονταν με ρυθμούς πανδημίας και μπορούσαν να εξολοθρευτούν μόνο με την καταστροφή του εγκεφάλου. Αυτό το νέο είδος ζόμπι ήταν αποτέλεσμα της επιστήμης και όχι της μαγείας. Στην ταινία αναφέρεται, ότι αιτία ήταν η ραδιενεργός μόλυνση που προκλήθηκε από την έκρηξη ενός δορυφόρου κατά την επιστροφή του από την Αφροδίτη, ωστόσο σύμφωνα με τους δημιουργούς της ταινίας η πραγματική αιτία δεν προσδιορίστηκε ποτέ. Επιπλέον, τα πλάσματα αυτά αποκαλούνταν γκουλς και όχι ζόμπι. Ο Romero μέσα από την ταινία ασκούσε κριτική στη δυτική κοινωνία της εποχής και τον πόλεμο του Βιετνάμ. Έκτοτε, τα ζόμπι θα συνδεθούν με την κατάρρευση της σύγχρονης κοινωνίας και θα προβάλλονται ως μία πανδημία που παίρνει διαστάσεις αποκάλυψης και απειλεί να εξαλείψει την ανθρωπότητα.
Το Night of the Living Dead σημείωσε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία και, παρά τις αρχικές αντιδράσεις για τη βία που απεικόνιζε, απέσπασε πολύ καλές κριτικές. Τα επόμενα χρόνια ο Romero θα σκηνοθετήσει κι άλλες σχετικές ταινίες με πρώτη και πιο σημαντική το Dawn of the Dead (1978). Οι ταινίες του ενέπνευσαν πολλούς σκηνοθέτες, εντός και εκτός των ΗΠΑ, να ασχοληθούν με τα ζόμπι, κι έτσι, στις επόμενες δύο δεκαετίες δημιουργήθηκαν πολλές κλασσικές ταινίες του είδους, όπως Zombi II (1979), The Evil Dead (1981), Day of the Dead (1985), The Return of the Living Dead (1985), Re–Animator (1985), Evil Dead II (1987), Braindead (1992), πολλές από τις οποίες προσέγγιζαν τα ζόμπι με χιουμοριστική διάθεση. Ωστόσο, επρόκειτο για ταινίες χαμηλού προϋπολογισμού, που μπορεί να συγκέντρωναν πιστούς οπαδούς, δε σημείωσαν όμως μεγάλη επιτυχία.
Η καθιέρωση των ζόμπι στις ταινίες τρόμου ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας 2000. Η αρχή έγινε με την ταινία Resident Evil (2002), βασισμένη στο ομώνυμο και ιδιαίτερα δημοφιλές βιντεοπαιχνίδι, το 28 Days Later (2002) του Βρετανού σκηνοθέτη Danny Boyle, το remake της ταινίας Dawn of the Dead (2004) και τη βρετανική κωμωδία Shaun of the Dead (2004), οι οποίες σημείωσαν πρωτόγνωρη επιτυχία και αναγνώριση. Οι ταινίες αυτές συνδύασαν με μοναδικό τρόπο τον τρόμο με τη δράση και έδωσαν νέα διάσταση στο είδος. Τα ζόμπι έγιναν πιο έξυπνα και πιο γρήγορα από ποτέ και, κατά συνέπεια, ακόμη πιο τρομακτικά και επικίνδυνα. Ο προϋπολογισμός των ταινιών αυτών αυξήθηκε σημαντικά, όπως και το κοινό τους. Μία δεκαετία μετά η δημοτικότητα των ζόμπι στις ταινίες τρόμου συνεχίζει να ανεβαίνει και φαίνεται πως θα συνεχίσει για αρκετά χρόνια ακόμη.
Που οφείλεται, λοιπόν, η δημοτικότητα των ζόμπι; Όσοι μελετούν το είδος υποστηρίζουν, ότι οι ταινίες αυτές προβάλλοντας έναν κόσμο στα όρια της ολοκληρωτικής καταστροφής αντανακλούν την ανησυχία που έχουν προκαλέσει παγκοσμίως τα τραγικά γεγονότα που σημάδεψαν τον κόσμο κατά την τελευταία δεκαετία, όπως η τρομοκρατία, οι πόλεμοι, οι ιογενείς επιδημίες και οι φυσικές καταστροφές. Σύμφωνα με τον συγγραφέα και σεναριογράφο ταινιών τρόμου, Max Brooks, οι ταινίες αυτές προσφέρουν διέξοδο στην ανησυχία των ανθρώπων σχετικά με μία επερχόμενη καταστροφή, καθώς έχουν τη δυνατότητα να την παρακολουθήσουν από απόσταση ασφαλείας, χωρίς να την αντιμετωπίζουν άμεσα.
