Η επιστροφή του μεγάλου Martin Scorsese, τρία χρόνια μετά το Λύκο της Wall Street, είναι ένα μεγάλης διάρκειας δράμα εποχής που πέρασε μάλλον απαρατήρητο στα μεγάλα βραβεία ενώ απέτυχε παταγωδώς από εμπορικής πλευράς. Όπως θα δούμε στο άρθρο αυτό, η αποτυχία αυτή είναι, κατά τη γνώμη μου, άδικη, αλλά όχι αδικαιολόγητη, καθώς πρόκειται για μια ταινία που αν καταφέρει να σου κερδίσει την προσοχή, μπορεί να σε γοητεύσει.
Silence (2016) – Επικό δράμα εποχής, 155΄
Σκηνοθεσία: Martin Scorsese
Σενάριο: Jay Cocks & Martin Scorsese
Πρωταγωνιστούν: Andriew Garfield, Adam Driver, Issey Ogata, Liam Neeson
Δυο νεαροί καθολικοί ιερείς ταξιδεύουν στην Ιαπωνία του 17ου αιώνα για να εντοπίσουν το δάσκαλό τους που έχει εξαφανιστεί εκεί μετά τις διώξεις των τοπικών αρχών κατά του χριστιανισμού, με φήμες να ισχυρίζονται πως αναγκάστηκε να αλλαξοπιστήσει.
Μπορεί ο Σκορτσέζε να μας έχει συνηθίσει στις ταινίες (πολύ) μεγάλης διάρκειας (Οι Συμμορίες της Νέας Υόρκης, Ο Πληροφοριοδότης, Καζίνο, Ο Λύκος της Wall Street), αλλά εδώ ξεφεύγει τελείως από την πεπατημένη του και προσδίδει θρησκευτικό χαρακτήρα, ίσως για πρώτη φορά στην καριέρα του, σε μια ταινία του. Κεντρικός ήρωας είναι ένας Πορτογάλος καθολικός ιερέας (Garfield) που ταξιδεύει στην ανεξερεύνητη για τους Δυτικούς Ιαπωνία μαζί μ΄ ένα συνάδελφό του κι έναν τελείως ανάξιο εμπιστοσύνης ντόπιο οδηγό. Η χώρα των σαμουράι και του ανατέλλοντος ηλίου όμως είναι αφιλόξενη προς τη Δύση και ιδίως το χριστιανισμό, σε σημείο που οι διωγμοί που υφίστανται οι πιστοί και ιδιαίτερα οι ιερείς μπορούν να συγκριθούν μονάχα με αυτούς της Ρωμαϊκής εποχής.
Ο Σκορτσέζε αφιερώνει τουλάχιστον μία ώρα στην αρχή για να αποτυπώσει την εικόνα της Ιαπωνίας της εποχής, την αντίθεσή της με τον «πολιτισμένο» δυτικό κόσμο, καθώς και τους διωγμούς των χριστιανών στη χώρα της Άπω Ανατολής τον καιρό εκείνο, γεγονός που λίγοι μάλλον γνωρίζουν σήμερα. Αν είστε λάτρεις του κλασικού, αργού ιαπωνικού κινηματογράφου και των jidaigeki ταινιών του Ακίρα Κουροσάβα αυτή η πρώτη ώρα αξίζει για σας, διαφορετικά δείτε το σαν εισαγωγή για το… κυρίως πιάτο που ακολουθεί.
Εκεί βλέπουμε το φοβερό και τρομερό Inoue Masashige (Ogata), ένα γέρο σαμουράι που θεωρεί προσωπική αλλά και εθνική υπόθεση να ξεριζώσει το χριστιανισμό από την Ιαπωνία. Αν και η κυνική φιλοσοφία του έρχεται αμέσως σε αντίθεση με τους ιερείς, στόχος του δεν είναι παρά η προφύλαξη της χώρας του και πεποίθησή του –ίσως όχι αδικαιολόγητα- πως ο ερχομός του χριστιανισμού εκεί θα αποτελούσε το ανάχωμα για τους Ευρωπαίους να εισβάλλουν και να μετατρέψουν την Ιαπωνία σε αποικία τους, και οι ντόπιοι να έχουν την τύχη των Ινδιάνων, των νέγρων και των Αβορίγινων.
Όλα αυτά τα βλέπουμε μέσα από την καθηλωτική σκηνοθεσία του Σκορτσέζε, τις ποιοτικότατες ερμηνείες των πρωταγωνιστών σε απαιτητικούς ρόλους, ένα φόρο τιμής για τις ιαπωνικές ταινίες εποχής κι ένα θρησκευτικό μυστικισμό που ειλικρινά δεν περιμέναμε από το συγκεκριμένο σκηνοθέτη. Η ταινία συνολικά είναι ένα έπος δυόμιση ωρών, το οποίο άπαξ και κατορθώσει να σε «βάλει στο κλίμα» σε καθηλώνει στη θέση σου μέχρι το συγκλονιστικό φινάλε.
Γιατί λοιπόν να αποτύχει ένα τέτοιο έργο; Γιατί πολύ απλά, το να μπεις στο κλίμα δεν είναι τόσο εύκολο. Ο θεατής του 2017, με τις σύγχρονες συνήθειες, τα προβλήματα και τις κινηματογραφικές του προτιμήσεις, δεν έχει λόγο να συγκινηθεί με το δράμα των καθολικών ιερέων και των Ιαπώνων χριστιανών του 1700, ένα ζήτημα που πιθανότατα δεν τον απασχόλησε ποτέ. Η εποχή που τέτοιου είδους ταινίες βρίσκονταν ψηλά στις προτιμήσεις του κοινού και διεκδικούσαν βραβεία (Χορεύοντας με τους Λύκους, Braveheart, Μονομάχος, Apocalypto κ.α.) έχουν περάσει, ο κόσμος πια ψάχνει κάτι είτε πιο ανάλαφρο είτε πιο επίκαιρο. Ένα «βαρύ» ιστορικό δράμα που δε φαίνεται να λέει τίποτα για το σήμερα απλούστατα δε μπορεί να τον αγγίξει, όση ποιότητα κι αν προσφέρει.
Κακό timing, λοιπόν, για τον Σκορτσέζε και το Silence, λογικό μάλλον αν αναλογιστούμε πως ο σκηνοθέτης προγραμμάτιζε από τις αρχές των 90΄s το συγκεκριμένο πρότζεκτ, και προφανώς είχε στο μυαλό του μια κινηματογραφική εποχή που η μπογιά των ταινιών αυτού του είδους περνούσε πολύ περισσότερο. Η προώθηση της ταινίας υπήρξε επίσης ελάχιστη για τα ονόματα που συμμετέχουν, κατά συνέπεια αναμενόμενο το γεγονός ότι απέτυχε να τραβήξει την προσοχή.
Προσωπική μου άποψη, ωστόσο, είναι πως η ταινία θα δικαιωθεί… κατόπιν εορτής. Όπως πολλές άλλες πολύ αξιόλογες ταινίες που σήμερα θαυμάζουμε, θα περάσει κι αυτή στην ιστορία ως μια ταινία που οι σύγχρονοί της δεν εκτίμησαν, αλλά η αξία της αναγνωρίστηκε με το πέρασμα του χρόνου. Μπορεί να κάνω και λάθος βέβαια, και το Silence να χαθεί τελείως μέσα στην πλούσια συλλογή αριστουργημάτων του δημιουργού του…