Ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου, η ταινία-σταθμός του Φράνσις Φορντ Κόπολα μόλις έγινε 45 ετών! Δε χρειαζόμαστε μεγαλύτερη αφορμή για να γράψουμε γι΄ αυτή.
Ο Νονός (1972) – Γκανγκστερικό δράμα εποχής, 177΄
Σκηνοθεσία: Francis Ford Coppola
Σενάριο: Mario Puzo & Francis Ford Coppola
Πρωταγωνιστούν: Marlon Brando, Al Pacino, James Caan, Diane Keaton, Robert Duvall, Sterling Hayden
Η οικογένεια Κορλεόνε προσπαθεί να διατηρήσει την κυρίαρχη θέση της στη μεταπολεμική ιταλοαμερικανική μαφία, τη στιγμή που ο γερασμένος πατριάρχης της αναζητεί το διάδοχό του ανάμεσα στους γιους του.
Η υπόθεση του Νονού από μόνη της δε μοιάζει εντυπωσιακή. O Vito «Don» Corleone (Brando) ηγείται μιας μεγάλης μαφιόζικης φαμίλιας έχοντας δύο αρχές: «η οικογένεια πάνω απ΄ όλα» και «ακόμη και στην παρανομία υπάρχουν όρια και κώδικες τιμής». Οι αρχές του όμως θα τον φέρουν σε αντιπαράθεση με άλλες, πιο αδίστακτες και άπληστες φαμίλιες, και τόσο η δική του ζωή όσο και των τριών γιων του, τίθενται σε άμεσο κίνδυνο. Ταυτόχρονα, ο Δον έχει μεγαλώσει πια (αν και μπορεί ακόμα να «κάνει προτάσεις στις οποίες δε μπορείς ν΄ αρνηθείς») και βλέπει στους γιους του, ιδίως στο μεγαλύτερο (James Caan) και το μικρότερο (Al Pacino) τα «συν» και τα «μείον» τους στην κατάσταση διαδοχής.
Το κύριο χαρακτηριστικό της ταινίας είναι ότι δεν πρόκειται για το τυπικό γκανγκστερικό φιλμ. Προφανώς υπάρχουν, και έχουν μείνει αξέχαστες, αρκετό… πιστολίδι και ωμή βία, χαρακτηριστικά στις απόπειρες δολοφονίας τόσο του Δον όσο και δύο από τους γιους του, στην ανεπανάληπτη σκηνή στο εστιατόριο αλλά και στο συγκλονιστικό φινάλε. Ωστόσο, η ταινία είναι κατά βάση ατμοσφαιρική, με τους βαρύγδουπους διαλόγους, τις ατάκες που άφησαν εποχή και τη νοσταλγική απεικόνιση της εποχής να υπερκαλύπτουν τη δράση.
Για το καστ τα λόγια είναι περιττά. Ένας Marlon Brando που, έχοντας κατακτήσει ως νέος ηθοποιός το Χόλιγουντ στα 50΄s έβρισκε αδιέξοδο στην καριέρα του μέχρι να παίξει, από σπόντα, τον Βίτο Κορλεόνε, δίνει μια ερμηνεία τόσο εικονική και ανεπανάληπτη που θεωρείται το απόλυτο γκανγκστερικό στάνταρ. Ο Brando, αν και τυπικά πρωταγωνιστής δε συμμετέχει ιδιαίτερα στην ταινία μετά την πρώτη ώρα περίπου, αλλά σε κάθε σκηνή στην οποία εμφανίζεται κυριαρχεί απόλυτα στην οθόνη.
Αντίστροφη πορεία ακολουθεί ο νεαρός τότε Αλ Πατσίνο, καθώς ο χαρακτήρας του εμφανίζεται αρχικά πράος και αντίθετος με τη φιλοσοφία της φαμίλιας του, αλλά στην πορεία εξελίσσεται σ΄ έναν διαφορετικό αλλά εξίσου κυρίαρχο με τον πατέρα του αρχηγό, δίνοντας τα πρώτα δείγματα για το τι θα ακολουθούσε στο δεύτερο μέρος του Νονού, δυο χρόνια μετά, αλλά και στις υπόλοιπες στιγμές μαγείας που μας χάρισε ο συγκεκριμένος ηθοποιός υποδυόμενος το μαφιόζο (βλ. Tony Montana, aka Scarface και όχι μόνο).
Ακολουθεί στο καστ μια κουστωδία παλαιών και νέων (για την εποχή) αστέρων που κάνουν τη δουλειά τους όπως πρέπει. Αναφέρουμε ενδεικτικά: James Caan, John Cazale, Diane Keaton, Sterling Hayden, Robert Duvall, όλοι τους είτε ήδη «φτιαγμένοι» αστέρες, είτε ταλέντα που αργότερα έγραψαν τη δική τους ιστορία. Ένα τέτοιο ήταν άλλωστε και ο σκηνοθέτης, Φράνσις Φορντ Κόπολα, που κατορθώνει μεταξύ άλλων να δημιουργήσει μια ταινία διάρκειας τριών ωρών στην οποία δε βαριέσαι ούτε δευτερόλεπτο.
Αναπαράσταση της σκηνής της προηγούμενης εικόνας σε… lego
Προφανώς, όμως, ο Νονός δεν έχει απλά καταπληκτικές ερμηνείες, σκηνοθεσία, σενάριο, μουσική (του Νίνο Ρότα, εμβληματικό soundtrack) και οτιδήποτε άλλο περιλαμβάνει μια ταινία. Έχει αυτό το κάτι παραπάνω, το κάτι μαγικό που ξεχωρίζει τις πολύ καλές ταινίες (όπως το δεύτερο μέρος του) από τις πραγματικά μεγάλες, αυτές που έγραψαν ιστορία.
Και η ιστορία αυτή, 45 χρόνια αργότερα, αποδεικνύεται συνεχώς με όλους τους τρόπους. Απομιμήσεις, παρωδίες, φόροι τιμής, αφίσες και κάθε είδους καλλιτεχνικό -και όχι μόνο- έργο (βλ. φωτό πάνω), ακόμη και μπλουζάκια με την αμίμητη φιγούρα του Marlon Brando έχουν κάνει την εμφάνισή τους, μετατρέποντας το Νονό σε μία από τις μετρημένες στα δάχτυλα ταινίες στην ιστορία του σινεμά που έχει μετατραπεί σε διαχρονικό πολιτιστικό φαινόμενο.
Και όσο θα συνεχίσουν οι λάτρεις της ταινίας να εκστομίζουν, ακόμη και στον καθημερινό τους λόγο, τις αμίμητες ατάκες του, οι εταιρίες να εκμεταλλεύονται εμπορικά ακόμη και το… κεφάλι αλόγου και πολλοί άνθρωποι να γνωρίζουν ολόκληρα αποσπάσματα από την ταινία χωρίς να την έχουν δει καν, το αριστούργημα του Κόπολα θα κατέχει μια από τις πιο περίοπτες θέσεις στο πάνθεον των μεγάλων ταινιών. Πανάξια.
Αξιολόγηση: 9,5/10
