Τώρα το καλοκαίρι, με τους θερινούς κινηματογράφους να έχουν την τιμητική τους και τις μεγάλες νέες κυκλοφορίες να σπανίζουν, είναι της μόδας οι λεγόμενες «επανακυκλοφορίες». Πρόκειται για παλιές, συχνά πολύ παλιές ταινίες, οι οποίες ξαναβγαίνουν στους θερινούς κυρίως κινηματογράφους για τους λάτρεις του κλασικού, αυτούς που θέλουν να συνδυάσουν ένα δροσερό καλοκαιρινό βραδάκι με μια ταινία που σε ταξιδεύει σε άλλη εποχή. Μια ταινία που επανακυκλοφορεί στη χώρα μας το φετινό Αύγουστο είναι η Έβδομη Σφραγίδα, το εκκεντρικό αυτό αριστούργημα του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν το οποίο, αν και δε διακατέχεται από καλοκαιρινή διάθεση, παραμένει άφθαρτο και διαχρονικό για πολλούς λόγους.
Η Έβδομη Σφραγίδα (Det sjunde inseglet, 1957) – Δράμα εποχής/φαντασίας, 96΄
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Ingmar Bergman
Πρωταγωνιστούν: Max von Sydow. Gunnar Björnstrand, Bibi Andersson, Bengt Ekerot
Στη Σουηδία την εποχή του Μαύρου Θανάτου, στα τέλη του Μεσαίωνα, ένας ιππότης παίζει μια παρτίδα σκάκι με το Θάνατο και στην πορεία μπλέκει σε διάφορες περιπέτειες με κάθε λογής ανθρώπους της εποχής.
Μια ταινία-ορόσημο στην ιστορία του παγκόσμιου σινεμά, η Έβδομη Σφραγίδα περιστρέφεται γύρω από τα μεγαλύτερα άλυτα ερωτήματα για τη ζωή και το θάνατο μ΄ ένα σουρεαλιστικό, μηδενιστικό, γλυκόπικρο τρόπο.
Χωροχρονικά η ταινία τοποθετείται στη μεσαιωνική Σουηδία, στα χρόνια του Μαύρου Θανάτου, της πιο καταστροφικής επιδημίας πανώλης που γνώρισε η ανθρωπότητα και κόστισε τη ζωή περίπου στη μισή Ευρώπη. Παρ΄όλα αυτά, η ταινία δεν ανταποκρίνεται απόλυτα στο φυσικό κόσμο, της τότε εποχής έστω, αλλά ακροβατεί μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, φυσικού και μεταφυσικού, ζωής και θανάτου.
Διάφοροι χαρακτήρες εμφανίζονται, με κυριότερους τον ιππότη που προσπαθεί να κερδίσει χρόνο παίζοντας σκάκι με το Θάνατο και τον κυνικό μηδενιστή ιπποκόμο του. Καλλιτέχνες, τεχνίτες, πολεμιστές, «μάγισσες», άνθρωποι της εκκλησίας, ολόκληρη η ευρωπαϊκή κοινωνία του Μεσαίωνα έχει την τιμητική της. Ωστόσο οι παραλληλισμοί και οι αλληγορίες με το σήμερα (για την ταινία το σήμερα ήταν το 1957, αλλά τα χρόνια που μεσολάβησαν δεν επηρεάζουν ιδιαίτερα το αποτέλεσμα) είναι εμφανείς, σε βαθμό που αναρωτιέσαι αν αυτοί οι χαρακτήρες ανήκουν όντως στο 14ο αιώνα ή ταξίδεψαν με χρονομηχανή από την εποχή μας.
Μέσα απ΄ την ασπρόμαυρη, ατμοσφαιρική, απόκοσμη ματιά του Μπέργκμαν, το σενάριο δεν ξετυλίγει παρά τις προαιώνιες και διαχρονικές αρχές της ζωής, τα ένστικτα, τις επιθυμίες, τα πάθη και τη ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Βαθιά φιλοσοφική, με αποφθέγματα για τον άνθρωπο, τη ζωή και το θάνατο σε κάθε ευκαρία, η ταινία δεν επιχειρεί να περάσει κάποιο συγκεκριμένο μήνυμα αλλά σκιαγραφεί τον άνθρωπο ως οντότητα στο χωροχρόνο, από την αρχή μέχρι το τέλος της ύπαρξης. Ο προσωποποιημένος Θάνατος αποτελεί τον αυστηρό αλλά αμερόληπτο κριτή της ύπαρξης αυτής, καθώς και τον τελευταίο αναπόφευκτο σταθμό της.
Το στιλ και οι πινελιές του Μπέργκμαν κυριαρχούν σε όλα τα επίπεδα, από το σενάριο και τις ερμηνείες μέχρι το μάλλον αλλόκοτο μοντάζ, την επιβλητική μουσική, τα μάλλον μακάβρια σκηνικά. Ο Μπέργκμαν κατορθώνει να είναι σουρεαλιστής και φιλόσοφος χωρίς να είναι περίπλοκος ή ακατανόητος. Χρησιμοποιεί έναν εκλεπτυσμένο, δαιδαλώδη δρόμο για να αποδώσει τις πιο απλές αλήθειες και νοήματα. Στα πλαίσια αυτά χώρος για ισχυρές προσωπικές ερμηνείες από την πλευρά των ηθοποιών δεν υπάρχουν. Πλήρως εμποτισμένοι στην ιδιαίτερη φιλοσοφία του δημιουργού της ταινίας, οι τελευταίοι απλώς κάνουν τη δουλειά τους ικανοποιητικά αποδίδοντας σαν καλοκουρδισμένη μηχανή.
Ίσως η Έβδομη Σφραγίδα δεν ακούγεται η ιδανική ταινία να δει κανείς στην ύπαιθρο ένα καλοκαιρινό βράδυ, κάτω από το μαγευτικό έναστρο ουρανό. Δεν είναι αισιόδοξη – αν και ούτε απόλυτα μηδενιστική, όπως θεωρούν κάποιοι – ούτε εύκολη στην παρακολούθηση. Ωστόσο πρόκειται για ένα αριστούργημα του παγκόσμιου κινηματογράφου, ένα έργο από αυτά που γυρίζονται μια φορά στα δέκα χρόνια – και αν. Ίσως η ψυχρή, απόκοσμη, νεφελώδης ματιά της να δημιουργεί μια όμορφη αντίθεση με τις ζεστές, απολαυστικές μέρες του Αυγούστου που διανύουμε. Σε κάθε περίπτωση, χειμώνα ή καλοκαίρι, κάθε σινεφίλ που σέβεται τον εαυτό του οφείλει να την έχει παρακολουθήσει.
Βαθμολογία: 8.5/10
