Μπορεί η λαϊκή ρήση να λέει «ο σκύλος είναι ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου» αλλά, από αρχαιοτάτων χρόνων, οι γάτες διεκδικούν κι αυτές με αξιώσεις την πρώτη θέση στις καρδιές μας. Αυτό πιστεύει προφανώς και η νεαρή σκηνοθέτης Ceyda Tosun, που γύρισε ένα ντοκιμαντέρ με πρωταγωνιστές μερικά από τα –αδέσποτα- χαριτωμένα αυτά μικρά αιλουροειδή (kedi = γάτα εις την τουρκικήν), τη σχέση τους με τους ανθρώπους και τον αγώνα τους για επιβίωση στην αχανή σύγχρονη Κωνσταντινούπολη.
Οι γάτες της Κωνσταντινούπολης (2016) – Ντοκιμαντέρ τουρκικής παραγωγής, 85΄
Σκηνοθεσία: Ceyda Tosun
Το ντοκιμαντέρ έχει ουσιαστικά σπονδυλωτό χαρακτήρα, με την κάμερα να περιπλανιέται στις γειτονιές της Πόλης, συνήθως κοντά στο λιμάνι, και να μας εισάγει κάθε φορά σε μια διαφορετική ιστορία με πρωταγωνιστές ανθρώπους και γάτες. Λάθος, πρωταγωνιστές είναι οι γάτες, οι άνθρωποι είναι απλά οι… μεσάζοντες. Άνθρωποι απλοί, έμποροι, μικροπωλητές, ιδιοκτήτες μικρών καταστημάτων, συνταξιούχοι. Άνθρωποι διαφορετικοί, άνδρες και γυναίκες, νέοι και γέροι, ευκατάστατοι και μικρομεσαίοι, που τους ενώνει όμως ένα πράγμα: η αγάπη για τις γάτες.
Μέσα από τις διηγήσεις των ανθρώπων αυτών, αλλά και την κάμερα που ακολουθεί τα γατιά σαν μυστικός πράκτορας, μαθαίνουμε για τους αληθινούς πρωταγωνιστές των ιστοριών. Γάτες, κι αυτές διαφορετικές μεταξύ τους, με ξεχωριστή προσωπικότητα και μεθόδους επικοινωνίας με τους ανθρώπους-ευεργέτες τους (όχι ιδιοκτήτες, θυμίζουμε, μιλάμε για αδέσποτα ζώα). Από… φιλόδοξους παμπόνηρους γάτους που παλεύουν για την κυριαρχία στη γειτονιά και ζηλιάρες γάτες που επιτίθενται σ΄ όποια τολμήσει να πλησιάσει το άλλο της μισό μέχρι ποντικο-εξολοθρευτές του λιμανιού και ανυπεράσπιστα ορφανά γατάκια. Γάτες παντού, στους δρόμους, στα καταστήματα, στα σπίτια, στα πλοία του λιμανιού, σε αποθήκες, στις λεωφόρους της τουρκικής μεγαλούπολης.
Ανεξάρτητα με το αν αγαπάτε ή όχι τις γάτες, οι ιστορίες που περιγράφει το φιλμ αμέσως κεντρίζουν το ενδιαφέρον. Άλλες συγκινητικές, άλλες πιο κωμικές, άλλες με περισσότερο… σασπένς και δράση (γατο-αψιμαχίες, συγκεκριμένα), όλες σε πλημμυρίζουν συναισθήματα. Ταυτίζεσαι με τα τετράποδα, αυτά τα τόσο κοντινά στον άνθρωπο ζώα που μπορούν να μας καταλάβουν, να μας βοηθήσουν, να μας προσφέρουν χαρά κι ελπίδα με τα καμώματά τους. Ταυτίζεσαι όμως και με τους ανθρώπους, ανθρώπους απλούς σαν εσένα και μένα, που περιγράφουν με τόση γλαφυρότητα τη σχέση τους με τις γάτες αυτές και το τι κερδίζουν καθημερινά χάρη στη σχέση αυτή.
Αφηγήσεις αληθινές και συγκινητικές, που σε πείθουν πως, για να αγαπούν τόσο τις γάτες αυτές οι αφηγητές, μάλλον αγαπούν και τους ανθρώπους, μάλλον είναι γενικότερα καλοί άνθρωποι. Γιατί, ως γνωστόν, η συμπεριφορά ενός ανθρώπου απέναντι στα ζώα μαρτυρά πολλά για το γενικότερο ποιόν του.
Στο ελληνικό κοινό, ειδικότερα, οι ομοιότητες με την Ελλάδα και τους ανθρώπους (και τις γάτες) της είναι ιδιαίτερα εμφανής. Ακόμα κι από μια ταινία μ΄ ένα τελείως άσχετο θέμα, καταλαβαίνεις τα κοινά των ανθρώπων αυτών με μας και την ηλιθιότητα της –πολιτικής, όχι ανθρώπινης- διαμάχης Ελλάδας-Τουρκίας. Καμιά φορά τα ζώα ξέρουν την αλήθεια καλύτερα από μας: μπροστά σ΄ αυτά, κι όταν είμαστε μαζί τους, είμαστε όλοι το ίδιο. Άλλωστε, η ταινία αποτελεί και μια σκιαγράφηση ενός μέρους της σύγχρονης Κωνσταντινούπολης, με τις ομορφιές και τα προβλήματά της, που αντανακλούν τα χαμόγελα και οι ανησυχίες των κατοίκων της.
Αν σας αρέσουν οι γάτες, ειδικά αν έχετε ή είχατε ποτέ ξεχωριστή σχέση με μία από αυτές (ανεξάρτητα αν την είχατε στην κατοχή σας ή όχι) η ταινία είναι must-see για σας. Κι αν όχι, όμως, μπορείτε να της ρίξετε μια ματιά. Υπόσχεται συγκίνηση, ευθυμία, νοσταλγία και όμορφες εικόνες –με ή χωρίς γατιά- και δεν απογοητεύει.