Τη στιγμή που οι σχέσεις της Ρωσίας με τις μεγάλες δυνάμεις της Δύσης (ΗΠΑ, Γαλλία, Μ. Βρετανία) βρίσκονται στο χειρότερο σημείο τους από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, ο Σκοτσέζος δημιουργός Armando Ianucci, γνωστός για το αιχμηρό, πολιτικά μη ορθό χιούμορ του, έφτιαξε μια πολιτικο-ιστορική σάτιρα που διακωμωδεί με ξεκαρδιστικό πλην ελαφρώς προσβλητικό τρόπο πρόσωπα και θεσμούς της Σοβιετικής Ένωσης, και γι΄ αυτό απαγορεύτηκε στη Ρωσία και άλλες πρώην Σοβιετικές δημοκρατίες.
Ο Θάνατος του Στάλιν (2017) – Πολιτική μαύρη κωμωδία εποχής, 106΄
Σκηνοθεσία: Armando Iannucci
Σενάριο: Armando Iannucci, David Schneider, Ian Martin & Peter Fellows
Πρωταγωνιστούν: Steve Buscemi, Simon Russell Beale, Jeffrey Tambor, Michael Palin, Olga Kurylenko
Με τον απόλυτο άρχοντα της Σοβιετικής Ένωσης, τον Ιωσήφ Στάλιν, να είναι στα τελευταία του, τα διάφορα ανώτερα στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος κάνουν ό,τι είναι δυνατόν ώστε να κερδίσουν την εύνοιά του, αν επιζήσει, και την επίπονη και γεμάτη ίντριγκα κούρσα διαδοχής, όταν αυτός τελικά πεθάνει.
Κατ΄αρχήν, ας ξεκαθαρίσουμε πως το φιλμ του Ianucci βασίζεται σ΄ένα γαλλικό graphic novel και αποτελεί τόσο ακριβή ιστορική πηγή για το Στάλιν και την ΕΣΣΔ όσο οι 300 για το Λεωνίδα και τη Μάχη των Θερμοπυλών. Το περιεχόμενο της ταινίας, αν και προφανώς εμπεριέχει έμμεσα καυστικά σχόλια για την πραγματική ιστορία, δεν πρέπει με τίποτα να ληφθεί ως απόπειρα ρεαλιστικής απεικόνισης των όσων συνέβησαν στη Μόσχα το 1953.
Ας πάμε το διά ταύτα. Ο υπέρτατος Σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν (Adrian McLaughlin), μετά από επεισόδιο εγκεφαλικής αιμορραγίας –στο οποίο έβαλε έμμεσα το χεράκι της μια διάσημη πιανίστρια- πέφτει σε κώμα και κανείς δεν ξέρει αν θα συνέλθει ή εάν, μετά από τρεις δεκαετίες στην εξουσία, επήλθε το φινάλε. Τα σημαντικότερα στελέχη του κρατικού μηχανισμού, όπως ο αρχηγός της μυστικής αστυνομίας Lavrentiy Beria (Beale), ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας Georgy Malenkov (Tambor), ο σταλινικός υπουργός εξωτερικός Molotov (Michael Palin) και ο πιο yolo απ΄ όλους αλλά τελικός νικητής Nikita Khrushchev (Buscemi), αρχικά δείχνουν να τα έχουν χαμένα μπροστά στο ενδεχόμενο του θανάτου του μεγάλου ηγέτη της χώρας (άσχετα αν οι περισσότεροι απ΄ αυτούς εύχονταν να έχει πεθάνει για πολύ καιρό).
Σύντομα, ωστόσο, θα ανασυνταχθούν και θ΄ αρχίσει ένας παλαβός αγώνας διαδοχής μεταξύ τους, στον οποίο δεν υπάρχουν όρια και κανόνες. Ο καθένας με τον τρόπο και το στιλ του θα προσπαθήσει να κερδίσει την επιρροή, μεταξύ άλλων, των παιδιών του Στάλιν, του λαού της Μόσχας και της κεντρικής επιτροπής του κόμματος.
Όλη αυτή η παράνοια ξεδιπλώνεται μέσα από αλλεπάλληλα αστεία, γκαγκ και παράλογες καταστάσεις, με τους ανθρώπους, τους θεσμούς και τα ήθη της Σοβιετικής Ένωσης της εποχής, από την προσωπολατρία στον Στάλιν μέχρι την καταδίωξη εκατομμυρίων «αντιφρονούντων» να βρίσκονται στο στόχαστρο του σκηνοθέτη. Οι υποψήφιοι διάδοχοι του Στάλιν παρουσιάζονται ως υποκριτές, ματαιόδοξοι, αδίστακτοι και ασόβαροι με μοναδικό στόχο την εξουσία, ενώ τα υπόλοιπα στελέχη, μεταξύ των οποίων ο ήρωας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στρατάρχης Ζούκοφ (του οποίου η σατιρική απεικόνιση υπήρξε από τους κυριότερους λόγους που η ταινία απαγορεύτηκε στη Ρωσία) και ο ανισόρροπος γιος του Στάλιν παρουσιάζονται ως απλά πιόνια στη «σκακιέρα» της διαδοχής.
Το μεγάλο ατού και ταυτόχρονα το πρόβλημα της ταινίας είναι το χιούμορ της. Από τη μία, είναι ενίοτε ξεκαρδιστικό, έξυπνο και παρανοϊκό, με την παρουσία ηθοποιών όπως ο Buscemi και ο Palin (μέλος των Monty Python) να ανεβάζουν το επίπεδο. Από την άλλη, είναι συχνά επαναλαμβανόμενο, υπερβολικά αιχμηρό και, κυρίως, πολύ εξειδικευμένο. Για να αντιληφθείς ένα μεγάλο ποσοστό των χιουμοριστικών στιγμών της ταινίας πρέπει να ξέρεις όλο το context και το background της αληθινής ιστορίας, η οποία δεν είναι και τόσο διαδεδομένη εκτός πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Το ίδιο το σενάριο μας τροφοδοτεί με κάποιες πληροφορίες για τα βασικά πρόσωπα και την κατάσταση που υπήρχε, αλλά δεν αρκούν για να κατανοήσει κανείς τα όσα βλέπει.
Ο Θάνατος του Στάλιν, επομένως, αποτελεί μια πολιτική σάτιρα έξυπνη και καλογυρισμένη μεν, για λίγους κι εκλεκτούς δε, μια κωμωδία που θα σε κάνει να γελάσεις, και πολύ, αλλά μόνο αν ταυτόχρονα ενδιαφέρεσαι για την ιστορία που περιγράφει και αρέσκεσαι στο καυστικό, αιχμηρό, συχνά κάφρικο, πολιτικό χιούμορ. Αν διαθέτετε αυτά τα χαρακτηριστικά, δώστε της μια ευκαιρία και θα σας αποζημιώσει. Σε διαφορετική περίπτωση, δεν αξίζει.
Βαθμολογία: 7/10