Ο σπουδαίος, δις βραβευμένος με Όσκαρ Τσέχος σκηνοθέτης και σεναριογράφος Μίλος Φόρμαν έφυγε από τη ζωή την περασμένη Παρασκευή, κι εμείς θυμόμαστε τη μεγαλύτερη και πιο αξιομνημόνευτη ταινία που μας χάρισε.
Στη Φωλιά του Κούκου (One Flew Over the Cuckoo’s Nest, 1975) – Δράμα, 132΄
Σκηνοθεσία: Milos Forman
Σενάριο: Lawrence Hauben & Bo Goldman
Πρωταγωνιστούν: Jack Nicholson, Louise Fletcher, William Redfield
Ένας κατά συρροήν εγκληματίας προσποιείται ψυχασθένεια για να γλιτώσει τη φυλακή και τοποθετείται σε ψυχιατρική κλινική. Εκεί θα έρθει αντιμέτωπος με τις σαδιστικές πρακτικές της διευθύντριας και θα γίνει φίλος με μια ετερόκλητη παρέα εγκλείστων.
Όταν μιλάμε για τη Φωλιά του Κούκου δε μιλάμε για μια ακόμη πολύ καλή ταινία. Ούτε καν για μια ακόμη μεγάλη ταινία. Μιλάμε για μια από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, απ΄ αυτές που βγαίνουν μια φορά κάθε δεκαετία. Σάρωσε κάθε βραβείο στο διάβα της, είναι πρακτικά άψογη σε όλα τα επίπεδα και το να βρεις ελάττωμα είναι σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες.
Ήρωας του φιλμ, το οποίο βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Ken Kesey, είναι ο δήθεν ψυχοπαθής εγκληματίας Randle McMurphy (Nicholson). Εκτός των τοιχών της κλινικής στην οποία βρίσκεται με δικαστική απόφαση δε θα τον έλεγες και ήρωα, μάλλον κάθαρμα που αξίζει να περάσει όλη του τη ζωή πίσω από τα κάγκελα θα τον έλεγες. Μέσα στο δυστοπικό μικρόκοσμο της κλινικής, ωστόσο, είναι ήρωας.
Κι επειδή όπου υπάρχει ήρωας υπάρχει και ο κακός, η νέμεση, αυτή εντοπίζεται στο πρόσωπο της διευθύντριας της κλινικής, της αρχινοσοκόμας Ratched, η οποία έχει ως στόχο ζωής να κρατά τους τρόφιμους μακριά από οτιδήποτε μπορεί να τους κάνει χαρούμενους και να επιβάλει σκληρές σωματικές ή ψυχολογικές τιμωρίες, προσαρμοσμένες στο χαρακτήρα και τις αδυναμίες του καθενός, όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως αυτή θέλει.
Πριν την έλευση του McMurphy, κανείς δεν τολμά να της φέρει αντίρρηση, ούτε καν ο σιωπηλός γίγαντας Ινδιάνος που στην πορεία γίνεται ο καλύτερος φίλος του (αντι)ήρωά μας. Ο McMurphy, ωστόσο, έρχεται αμέσως σε αντιπαράθεση με τις πρακτικές της κι εμπνέει και τους υπόλοιπους τρόφιμους να κάνουν το ίδιο και να χαρούν, όσο γίνεται, τη ζωή τους στο ίδρυμα με διάφορους τρόπους. Θα μπορούσαμε να πούμε, με μια ιδιόρρυθμη αναλογία, πως λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο με τον Ρόμπιν Γουίλιαμς στον Κύκλο των Χαμένων Ποιητών.
Ο πρόσφατα αποθανών Μίλος Φόρμαν, ήδη από τα χρόνια του στο σινεμά της πατρίδας του, Τσεχοσλοβακίας (από την οποία αναγκάστηκε να φύγει λόγω της επικείμενης Σοβιετικής εισβολής, καθώς δεν ήταν κομμουνιστικών πεποιθήσεων), ήξερε να συνδυάζει κωμικό και τραγικό με έξοχο τρόπο. Χάρη στο εκπληκτικό καστ, με μπροστάρη φυσικά το Νίκολσον και άξιους συμπαραστάτες τη Louise Fletcher, τον Will Sampson, τον άσημο τότε Ντάνι Ντε Βίτο και τους υπόλοιπους, αλλά και το πολύ δυνατό σενάριο, παίζει διαρκώς ανάμεσα στο μαύρο χιούμορ και το μαύρο… σκοτάδι, δημιουργώντας μια εκπληκτική εναλλαγή συναισθημάτων και προκαλώντας απόλυτη ταύτιση με τον πρωταγωνιστή, παρά την εγκληματική του φύση.
Ο Νίκολσον είναι απλά ανεπανάληπτος. Οι ατάκες που εκστομίζει, οι εκφράσεις του, η ενέργεια κι η διάθεση που βγάζει, γίνεται ένα με το χαρακτήρα που υποδύεται και σε κερδίζει από το πρώτο δευτερόλεπτο. Η σκηνοθεσία του Φόρμαν, λιτή κι απέριττη, όσο μελοδραματική χρειάζεται, ρεαλιστική και αποκαλυπτική. Ακόμα και τα λεγόμενα δευτερεύοντα στοιχεία της ταινίας, η μουσική (του Τζακ Νίτσε), η φωτογραφία, το μοντάζ, όλα παίρνουν άριστα.
Και στο σύνολο φυσικά το έργο παίρνει άριστα σε πολλά επίπεδα. Χιούμορ, αγωνία, συγκίνηση, πάθος, μηνύματα αισιοδοξίας αλλά και ρεαλισμού, αμείωτο ενδιαφέρον από το πρώτο μέχρι το τελευταίο λεπτό, μεγαλειώδεις ερμηνείες και σκηνοθεσία που 43 χρόνια μετά παραμένουν άφταστα. Η Φωλιά του Κούκου δεν υστερεί πουθενά, ωριμάζει σαν το παλιό καλό κρασί και, χωρίς να θέλουμε να αδικήσουμε την υπόλοιπη άκρως αξιόλογη δουλειά του αείμνηστου, πλέον, Μίλος Φόρμαν, αυτή η ταινία θα είναι πάντα ο κύριος λόγος για τον οποίο θα τον θυμόμαστε.
Βαθμολογία: 9,5/10