Πως πέρναγε την ζωή του ένα αγόρι στην αρχαία Αθήνα και ποιες οι δραστηριότητες του; Ο αρχαιολόγος Ερρίκος Σουλολλάρι δίνει τις απαντήσεις στο newsfilter.gr
Ήταν ευρύτατα γνωστό πως στην αρχαία Αθήνα, αν στη θύρα ενός σπιτιού αντίκριζες μικρά στεφάνια από κλαδιά ελιάς, οι περαστικοί έλεγαν συνήθως πως «στο σπίτι αυτό ήρθε η ευτυχία, εδώ γεννήθηκε ένα αγόρι». Σε αντίθεση που το παιδί ήταν κορίτσι ειδικά στις φτωχικές οικογένειες, το ελάμβαναν ως συμφορά. Έτσι σε αυτές τις περιπτώσεις το παιδί το έβαζαν σε πήλινο αγγείο και το άφηναν στη πύλη ενός ναού ή δημόσιου χώρου. Αυτή πρακτική λεγόταν αγγειοθέτηση!
Τα νεογέννητα αγόρια τα έπλεναν με νερό και λάδι και έπειτα το τύλιγαν με τις φασκίες και το βάζανε στη πλεχτή κούνια. Συνήθως μετά από δέκα μέρες γινόντουσαν τα αμφιδρόμια, δηλαδή η τελετή βαφτίσματος. Ο πατέρας μόλις έπαιρνε το βρέφος έδινε ένα όνομα και με την ευκαιρία αυτή συνήθως του κρεμούσαν κάθε λογής φυλαχτά. Κατά κανόνα, το πρώτο αγόρι συνήθιζε να παίρνει το όνομα του παππού από την πλευρά του πατέρα.
‘Έπειτα οι γονείς κατέγραφαν το παιδί τους στους καταλόγους της φατρίας για να εξασφαλίσουν την νομιμότητα του παιδιού. Το αγόρι μέχρι τα εφτά του χρόνια δε διδασκόταν τίποτα και σπάνια αποχωριζόταν την μητέρα του. Μάλιστα σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η καταλληλότερη τροφή για το παιδί ήταν το γάλα και ο αρχαίος φιλόσοφος συνιστούσε τα παιδιά από την πιο τρυφερή ηλικία να συνηθίζουν στο κρύο.
Η παραμάνα του αγοριού
Αν η οικογένεια του παιδιού ήταν πλούσια, η μάνα μοιραζόταν την φροντίδα με την παραμάνα. Μάλιστα τον 5ο αιώνα ήταν περιζήτητες κυρίως οι Λακεδαιμόνιες παραμάνες, καθώς αυτές έδιναν στα παιδιά την σκληρή σπαρτιάτικη αγωγή. Επί της ουσίας, οι Λακεδαιμόνιες παραμάνες δεν τα φασκιώνανε τα παιδιά αλλά τα μάθαιναν να μην κάνουν νάζια στο φαγητό, να μην φοβούνται στην μοναξιά και στο σκοτάδι και πρωτίστως να μην κλαίνε. Όταν το παιδί μεγάλωνε η παραμάνα συνήθιζε να μένει στο σπίτι για πάντα. Έτσι και στην Οδύσσεια η γριά παραμάνα Ευρύκλεια κατάφερε να γνωρίσει τον Οδυσσέα έπειτα από 20 χρόνια απουσίας. Συνεπώς η παραμάνα ή αλλιώς τρόφος, κουνάει το παιδί, το τρέφει με μέλι, το μαθαίνει να βαδίζει, του διηγείται θρύλους και το αγαπάει σαν μητέρα του, για αυτό και η παραμάνα πολλές φορές ενταφιαζόταν σε οικογενειακούς τάφους. Έτσι λοιπόν το παιδί έως τα εφτά του χρόνια μεγάλωνε δίπλα σε γυναίκες.
Τα παιχνίδια ενός αγοριού
Τα αγόρια είχαν ως παιχνίδια κουβουνίστρες, βέργες, σβούρες και σύμφωνα με τον Πλάτωνα το παιδί έως τα έξι χρόνια θα πρέπει να διασκεδάζει με παιχνίδια τα οποία θα σχετίζονται με την μελλοντική του απασχόληση. Εν παραδείγματι, να χτίζει ο αυριανός γεωργός για να μάθει τις δουλείες του χωραφιού και να ιππεύει ο αυριανός στρατιώτης. Από την άλλη ο Αριστοτέλης συμβούλευε στους γονείς να βρίσκουν πρωτότυπα παιχνίδια στα παιδιά τους για να μην χαλάσουν πολλά χρήσιμα αντικείμενα του σπιτιού.
Συνήθως το αγαπημένο παιχνίδι ενός παιδιού στην αρχαία Αθήνα ήταν οι αστράγαλοι (κότσια). Το παιχνίδι δηλαδή με τους οστέινους αστραγάλους αμνών, εριφίων και ελαφιών. Οι παίχτες ρίχνοντας διαδοχικά τους αστραγάλους, καθεμία πλευρά των οποίων έχει συγκεκριμένη αξία, συγκέντρωναν ανάλογους πόντους. Τέσσερα τουλάχιστον οστάρια αστραγάλων (κότσια) ήταν απαραίτητα για το παιχνίδι, ενώ για τη φύλαξη και τη μεταφορά τους οι παίχτες χρησιμοποιούσαν σακουλάκια από δέρμα ή ύφασμα (φορμίσκοι).
Στο αγόρι τίποτε δεν του περιόριζε την ελευθερία του, για αυτό και πολλές φορές γύριζε στο σπίτι γυμνό και ξυπόλητο. Το μοναδικό του ένδυμα ήταν συνήθως ένας χιτώνας, κοντός χωρίς σχοινί ενώ το μαλλί του συνήθιζε να είναι πολύ κοντό. Σε ότι αφορά τα παιδιά των φτωχών αυτά παίζανε στους δρόμους και κανένας δεν τους διάλεγε για φίλους.
Μετά την 7η ηλικία το παιδί έφευγε από τα γυναικεία χέρια και πήγαινε στον παιδαγωγό του, ο οποίος σύμφωνα με τις αγγειογραφίες είχε ένα ραβδί στο χέρι του και παρουσιαζόταν με πυκνή γενειάδα. Ο παιδαγωγός του παιδιού ήταν κάτι σαν ένα είδος ανδρικής παραμάνας. Συντρόφευε παντού το νεαρό αγόρι (σχολείο-παλέστρα) και συνήθως βάδιζε πίσω του κρατώντας τα βιβλία του και τα μουσικά του όργανα. Στο σπίτι ο παιδαγωγός του μάθαινε καλούς τρόπους, όπως ένα παιδί δεν επιτρεπόταν να μιλάει με τους μεγάλους, να χαζογελάει και να κάθεται με σταυρωμένα τα πόδια. Ο παιδαγωγός ήταν αυστηρός και η βέργα ήταν βασική μέθοδος αγωγής του. Ο Παιδαγωγός οφείλει να επιβλέπει την ηθική διαμόρφωση του χαρακτήρα του παιδιού έως την εφηβεία. Από την άλλη ο παιδαγωγός για την οικογένεια ήταν συνήθως δούλος και μάλιστα ακατάλληλος για άλλη εργασία για αυτό και συνήθως οι παιδαγωγοί ήταν γέροι ή νάνοι.
Σκοπός της αρχαίας Αθηναϊκής αγωγής ήταν η πρόοδος του κράτους και έτσι τα παιδιά έπρεπε να μάθουν αυτά που μπορούσαν να ωφελήσουν την πόλη. Μάλιστα, ο Πλάτωνας δήλωνε ανοιχτά πως τα παιδιά ανήκουν περισσότερο στο κράτος πάρα στους γονείς και πως οι γονείς δεν είχαν την δυνατότητα να αποφασίσουν εάν τα παιδιά θα πάνε σχολείο. Ενώ σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η αγωγή του παιδιού πήγαινε με την μορφή της διακυβέρνησης. Αν εν παραδείγματι υπήρχε ολιγαρχία, η αγωγή θα ήταν ολιγαρχική.
Το παιδί στο σχολείο είχε συνήθως παπύρους και ένα κοντύλη καλαμένιο και αν τα πήγαινε καλά έπαιρνε ως αμοιβή 80 κότσια της καλής ποιότητας. Επίσης το παιδί είχε σχεδόν πάνω του έναν χάρακα σε σχήμα σταυρό για να χαράζει τα φύλλα κάθετα και οριζόντια. Το παιδί μετά την γραφή μάθαινε αριθμητική με την βοήθεια μήλων, των δακτύλων και άλλων οπτικών μέσων. Ωστόσο, μεγάλο βοήθημα στην αριθμητική ήταν ο άβακας , μια πλακίτσα ξύλινη με κάτι λακουβίτσες που χώριζαν τις μονάδες από τις δεκάδες και τις εκατοντάδες.
Τα παιδιά στην αρχαία Αθήνα έτρωγαν αρκετό «ξύλο» στο σπίτι και στο σχολείο. Ωστόσο, τα παιδιά στην Αθήνα ήταν πιο ευτυχισμένα από αυτά της Σπάρτης που είχαν αυστηρή πειθαρχία. Όσο περνούσαν τα χρόνια τα παιδιά μάθαιναν τις τέχνες όπως η μουσική και η ποίηση. Ειδικά στην μουσική οι Αθηναίοι απέδιδαν μεγάλη σημασία. Εν παραδείγματι, ο Σωκράτης έμαθε μουσική στα γεράματα καθώς πίστευε πως δεν μπορεί να είναι πραγματικός άνθρωπος αν δεν ήξερε μουσική.
Τέλος το παιδί αφού είχε αναπτύξει το μυαλό ξεκινούσε τα μαθήματα γυμναστικής καθώς στην αρχαία Ελλάδα πίστευαν πως η ηθική και η πνευματική προετοιμασία προχωρεί καλύτερα σε ένα γερό κορμί, έτσι ώστε το άτομο να φτάσει σε μια αρμονική τελείωση του σώματος και της ψυχής. Η γυμναστική ως γνωστών γινόταν στις παλαίστρες που ανήκαν συνήθως σε ιδιώτες και προοριζόταν αποκλειστικά για τους έφηβους. Οι κυρίες σωματικές τους ασκήσεις ήταν η πάλη, ο δρόμος, το άλμα, ο δίσκος και το ακόντιο.