Μια από τις πιο πολυαναμενόμενες ταινίες της χρονιάς. Ο Κρίστοφερ Νόλαν, δημιουργός, μεταξύ άλλων, του Σκοτεινού Ιππότη, του Inception και του Interstellar, σκηνοθετεί τον Cillian Murphy (Peaky Blinders) στο ρόλο μιας από τις πιο σύνθετης και αμφιλεγόμενης προσωπικότητας του 20ού αιώνα: του εφευρέτη της ατομικής βόμβας, Ρόμπερτ Οπενχάιμερ. Τρίωρο έπος για το οποίο μπορεί κανείς να γράψει βιβλίο ολόκληρο.
Oppenheimer (2023) – Βιογραφία, 180΄
Σκηνοθεσία: Christopher Nolan
Σενάριο: Christopher Nolan
Πρωταγωνιστούν: Cillian Murphy, Emily Blunt, Matt Damon, Robert Downey Jr.
Η ιστορία του Αμερικανού πυρηνικού φυσικού Τζ. Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, από το ξεκίνημα της καριέρας του μέχρι την εφεύρεση της ατομικής βόμβας, την πολυτάραχη προσωπική ζωή του και τα προβλήματα που αντιμετώπισε μεταπολεμικά, όταν κατηγορήθηκε ως κομμουνιστής
Ο Τζ. Ρόμπερτ Οπενχάιμερ είχε μια εκπληκτικά “γεμάτη” ζωή, σε προσωπικό, επαγγελματικό και πολιτικό επίπεδο, και το διαβόητο Μανχάταν πρότζεκτ, του οποίου ηγήθηκε, άλλαξε για πάντα τη ροή της ιστορίας. Στα χέρια οποιουδήποτε σκηνοθέτη, η σύνθεση του παζλ μιας τόσο ιδιαίτερης προσωπικότητας και το ξετύλιγμα των πιο καθοριστικών στιγμών της ζωής του θα ήταν μια πρόκληση, με πολλές υποσχέσεις αλλά και δυσκολίες. Ωστόσο, εδώ έχουμε να κάνουμε με έναν ικανότατο δημιουργό με τη δική του ξεχωριστή ματιά, τον Κρίστοφερ Νόλαν. Όπως και ο άνθρωπος τη ζωή του οποίου εμφανίζει στην οθόνη, ο Νόλαν προσπαθεί να πετύχει κάτι θεωρητικά ακατόρθωτο. Να συνδυάσει ιστορία, ρεαλισμό, συναίσθημα και ατμόσφαιρα εποχής με τη δική του αφηγηματική τεχνική, την υπερβατική του πραγματικότητα, τα εντυπωσιακά εφέ και τα παιχνίδια του με το χρόνο, τα χρώματα, τους διαλόγους.
Η ταινία αφηγείται, με συνεχή flashbacks και χωρίς χρονολογική σειρά, τη ζωή του Οπενχάιμερ, εστιάζοντας σε τρία διαφορετικά γεγονότα, εκ των οποίων στο τρίτο δε συμμετέχει καν ο ίδιος ο “εφευρέτης της βόμβας”: το Μανχάταν πρότζεκτ, το απόρρητο και υπεράνθρωπο σχέδιο για την εφεύρεση της ατομικής βόμβας κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το “κυνήγι μαγισσών” εναντίον του Οπενχάιμερ, μεταπολεμικά, εξαιτίας (και) των πολιτικών του πεποιθήσεων, και την ακρόαση της αμερικανικής Γερουσίας με επίκεντρο τον Λιούις Στρος (Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ), έναν άνθρωπο που φαίνεται να διαδραμάτισε σκοτεινό και μυστηριώδη ρόλο στη μεταπολεμική πτώση του Οπενχάιμερ.
Καθώς οι δύο τελευταίες διαδικασίες περιλαμβάνουν καταθέσεις του Οπνεχάιμερ, του Στρος και πολλών ανθρώπων που συνάντησαν ή/και συνεργάστηκαν με τον πρώτο, βλέπουμε μέσω flashbacks πολλά γεγονότα της πολυδιάστατης ζωής του: πώς δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε η αγάπη του για την ατομική φυσική, που τότε βρισκόταν στα πρώτα της βήματα, πώς ήρθε σε επαφή με τις ιδέες του κομμουνισμού, πώς έγινε διευθυντής στο πρότζεκτ για την κατασκευή της βόμβας, πώς ξεπέρασε τους ηθικούς του φραγμούς, καθώς και γεγονότα της άστατης προσωπικής του ζωής.
Φυσικά δεν υπήρχε περίπτωση να τα δούμε όλα αυτά να ξετυλίγονται με απλό και συνηθισμένο τρόπο. Όχι σε ταινία του Νόλαν. Η σκηνοθεσία αποτελεί το δυνατό σημείο. Σκηνικά, κοστούμια, μουσική, ατμόσφαιρα, εφέ, το timing και η εναλλαγή σκηνών και πλάνων, παρελθόντος και παρόντος, ασπρόμαυρου και έγχρωμου, όλα είναι προσεγμένα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Με αυτό τον τρόπο η ταινία καθηλώνει και κρατά το θεατή σε εγρήγορση, μας κάνει μέρος της ιστορίας, ακόμα κι αν είναι πολύ δύσκολο να ταυτιστούμε με τον κεντρικό χαρακτήρα (ή οποιονδήποτε άλλο χαρακτήρα, για την ακρίβεια), ζούμε τα γεγονότα, άλλες φορές από την οπτική του, άλλες τριτοπρόσωπα, σαν να παρακολουθούμε από μια γωνία όσο η ιστορία της ανθρωπότητας αλλάζει μια για πάντα.
Όλα αυτά, φυσικά, δε θα ήταν εφικτά χωρίς την οσκαρικών προδιαγραφών του Κίλιαν Μέρφι. Ο 47χρονος Ιρλανδός ενσαρκώνει τον “πατέρα της ατομικής βόμβας” με τον ιδανικότερο τρόπο: είναι ταυτόχρονα μοναδικός και απρόσμενα γήινος, άγγελος και διάβολος, μεγαλοφυής και στενόμυαλος, ένας ανεπανάληπτος χαρακτήρας σε μια ανεπανάληπτη εποχή, ο οποίος ωστόσο ήταν σε πολλά ένας απλός άνθρωπος. Ο Μέρφι είναι ένας Οπενχάιμερ ανθρώπινος, χωρίς αυτό να αναιρεί το μεγαλείο του, αποφασισμένος, χωρίς αυτό να αναιρεί το χάος που επικρατούσε στο μυαλό του. Κάθε φορά που μιλάει είναι απολαυστικός, κάθε φορά που εμφανίζεται με την κλασική πια ενδυμασία του ξέρεις ότι κάτι καινούριο, απρόβλεπτο, τεράστιας σημασίας γεγονός πρόκειται να συμβεί.
Ο Μέρφι, ωστόσο, όπως και ο Οπενχάιμερ όταν κατασκεύασε τη βόμβα, δεν είναι μόνος του. Πλαισιώνεται από ένα καστ που μοιάζει με παρέλαση αστέρων, οι οποίοι παρά το προσωπικό μεγαλείο του καθενός και της καθεμιάς ως ηθοποιοί, μοιάζουν με τα ιδανικά κομμάτια στη σκακιέρα του Νόλαν, εκεί όπου βασιλιάς είναι ο Μέρφι ως Οπενχάιμερ. Ενδεικτικά θα αναφέρω τον Matt Damon, πανταχού παρόντα σε ταινίες με πάσης φύσεως καταστροφής, τον αγνώριστο εμφανισιακά Robert Downey Jr, τους πρόσφατα οσκαρικούς Rami Malek (2019) και Casey Affleck (2017) , την παλιά καραβάνα που ακούει στο όνομα Κένεθ Μπράνα και, last but not least, τις δύο σημαντικότερες γυναίκες στη ζωή του Οπενχάιμερ: τον πρώτο του παθιασμένο έρωτα (Florence Pugh), και τη δυναμική σύζυγό του (Emily Blunt), η οποία στα ψηλά και τα χαμηλά στάθηκε στον πλευρό του χωρίς να χάσει το δικό της έντονο χαρακτήρα.
Ας περάσουμε τώρα στα (ουκ ολίγα) σημεία για τα οποία η ταινία δέχεται κριτική. Είναι πολύ μεγάλη η τρίωρη διάρκεια; Θα μπορούσε να είναι το πολύ 20-30 λεπτά μικρότερη, αν έλειπαν κάποιες μάλλον υπερβολικές ή/και επαναλαμβανόμενες σκηνές, πράγματι, αλλά δεν κουράζει, ούτε έχει “νεκρά” διαστήματα. Είναι υπερβολικά χαοτική για να την ακολουθήσεις; Δέχομαι ότι ο λαβύρινθος της πλοκής που χτίζει ο Νόλαν απαιτεί εγρήγορση από το θεατή, ειδικά αν δε γνωρίζει λεπτομέρειες της ιστορίας του Οπενχάιμερ, αλλά η ίδια η ταινία φροντίζει ακριβώς για την εγρήγορση αυτή με τον τρόπο που αφηγείται την ιστορία. Είναι μια ταινία από λευκούς προνομιούχους άντρες, για λευκούς προνομιούχους άντρες; Ξεκάθαρα, και αναμφίβολα μείον, αλλά αυτός ήταν πάντα ο Νόλαν, και δυστυχώς οι περισσότερες σπουδαίες ταινίες έχουν αυτή την οπτική. Είναι βαρετή; Για κάποιον που δεν τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα το θέμα ή δεν ψήνεται ιδιαίτερα για βαριές, πολύπλοκες ιστορίες εποχής, με μπόλικη πολιτική και επιστήμη στο ενδιάμεσο, σίγουρα. Προσωπικά πιστεύω, ωστόσο, πως η ιστορία είναι από μόνη της ενδιαφέρουσα, και τα στοιχεία που ανέφερα στις προηγούμενες παραγράφους την απογειώνουν.
Τι είναι τελικά το Οπενχάιμερ; Είναι σίγουρα μια πολύ επιτυχημένη ταινία, η οποία έχει αποσπάσει πολύ θετικές κριτικές και αποτελεί τη μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία όλων των εποχών για ταινία με θέμα το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο “ανταγωνισμός” με την επίσης πρόσφατη και πολύ επιτυχημένη Μπάρμπι και το τεραστίων διαστάσεων μάρκετινγκ που προκάλεσε η ταυτόχρονη κυκλοφορία τους, σίγουρα έβαλε ένα ακόμα λιθαράκι στην προσπάθεια αυτή. Θέτει επίσης σοβαρή υποψηφιότητα στη λίστα με τις καλύτερες ταινίες του Νόλαν, αν και ο ανταγωνισμός είναι κάτι παραπάνω από υψηλός. Δεν είναι αριστούργημα, αν και έχει στοιχεία που θα την ανέβαζαν σε αυτή την κατηγορία, ωστόσο είναι μια εξαιρετική, προσεγμένη, καθηλωτική τρίωρη εμπειρία την οποία δεν πρέπει να χάσετε.
Βαθμολογία: 8.5/10