Ο όρος οργάνωση αναφέρεται στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου, χωρίς να μεταφράζεται από τα ελληνικά (organization, organisation) και προέρχεται από το ρήμα οργανώνω, που σημαίνει ταξινομώ, τακτοποιώ, βάζω σε μία σειρά. Είναι σημαντική η οργάνωση σε οποιαδήποτε διαδικασία, αφού μέσω αυτής θέτουμε σε κατάλληλη διάταξη τα διάφορα τμήματα ενός οργανικού συνόλου, προσώπων και πραγμάτων σε σχέση με κάποιο επιδιωκόμενο σκοπό, ώστε ο συγκεκριμένος οργανισμός ή η επιχείρηση να λειτουργήσει αποτελεσματικά και εποικοδομητικά.
Αρχικά, η λέξη οργάνωση καθορίζει άλλοτε μια κατάσταση και άλλοτε μια ενέργεια. Μιλώντας για κατάσταση εννοούμε τον τρόπο ύπαρξης, δηλαδή τη συναρμογή των διαφόρων στοιχείων ενός συγκεκριμένου σώματος, ενώ αναφερόμενοι στον όρο ενέργεια εννοούμε το σύνολο των ενεργειών, οι οποίες καθιστούν τα στοιχεία αυτά ικανά να εκτελέσουν τις λειτουργίες τους. Όπως όλες οι διαδικασίες για να λειτουργήσει εύρυθμα, έτσι και η εκπαίδευση απαιτεί την οργάνωση των στοιχείων που εμπλέκονται σε αυτήν.
Η οργάνωση των Επιχειρήσεων είναι επιστήμη αλλά ταυτόχρονα και μια τέχνη. Το ίδιο συμβαίνει και στην χώρο της εκπαίδευσης. Η μέθοδος συγκρότησης της δομής, της λειτουργίας και της διοίκησης μιας επιχείρησης, δηλαδή η οργάνωση της επιχείρησης πρέπει να ρυθμίζεται σε συνάρτηση με τους επιδιωκόμενους στόχους, με το είδος του τομέα δραστηριότητας και με τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Οι στόχοι είναι αυτοί που κινούν και δίνουν ώθηση στα διάφορα στοιχεία της εκπαίδευσης να λειτουργήσουν ομαλά.
Ποια είναι όμως τα στοιχεία που εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία; Και πώς η οργάνωση μπορεί να οδηγήσει σε μια καρποφόρα εκπαίδευση; Η ίδια ακόμη έννοια του εκπαιδευτικού συστήματος, παρατηρούμε ότι εμπεριέχει και προαπαιτεί την οργάνωση. Εκπαιδευτικό σύστημα είναι το σύνολο των επιμέρους στοιχείων και υποσυστημάτων που βρίσκονται σε συνεχής αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση μεταξύ τους καθώς και με το περιβάλλον (του συστήματος), προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός της ύπαρξης του που είναι η παροχή
- συστηματικής και
- ελεγχόμενης παιδείας από το κράτος προς τους πολίτες του.
Σύστημα και πάλι σύστημα, όρος που ακούγεται και αυτός συχνά ειδικά το τελευταίο χρονικό διάστημα. Όλα αλληλεπιδρούν και αλληλεξαρτώνται προς την επίτευξη του σκοπού και των στόχων, σχηματίζοντας έναν κύκλο. Ήδη, στις μέρες μας κυριαρχεί η διεπιστημονικότητα και η αλληλεξάρτηση των επιστημών, η αλληλεξάρτηση των εκπαιδευτικών, των εκπαιδευτικών με τους γονείς, των γονιών μεταξύ τους ώστε να ολοκληρωθεί ένας κύκλος σχέσεων, ικανές να ανταποκριθούν στις ανάγκες της εκπαιδευτικής πραγματικότητας.
Το εκπαιδευτικό σύστημα με την ευρεία του έννοια θα μπορούσε να προσδιοριστεί ως ένα σύστημα που αποτελείται από τρία υποσυστήματα, τα οποία βρίσκονται σε δυναμική αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση. Τα τρία αυτά υποσυστήματα είναι:
Το πρώτο υποσύστημα έχει άμεση σχέση με την εξέλιξη του επιπέδουπαιδείας της κοινωνίας και των διαφόρων επιπέδων εκπαίδευσης (Πρωτοβάθμια-Δευτεροβάθμια-Τριτοβάθμια). Σε πρώτη φάση, προσδιορίζονται οι εκπαιδευτικές ανάγκες ώστε να οδηγηθούν στη ζήτηση των κατάλληλων εκπαιδευτικών υπηρεσιών.
Το δεύτερο υποσύστημα αφορά την παραγωγή εκπαιδευτικών αγαθών, το σύνολο των σχολικών μονάδων και ιδρυμάτων που βρίσκονται και πρέπει να βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση . Το υποσύστημα αυτό επηρεάζεται από τους γενικότερους οικονομικο-τεχνικούς παράγοντες που προσδιορίζουν την παραγωγική διαδικασία.
Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό για την ομαλή λειτουργία και εξέλιξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας, το τρίτο υποσύστημα, αναφέρεται στους μηχανισμούς κάλυψης των δαπανών, που απαιτούνται για την εύρυθμη λειτουργία της εκπαίδευσης. Τα τρία υποσυστήματα βρίσκονται σε άμεση αλληλεπίδραση. Όταν βελτιώνεται το πρώτο, το δεύτερο μειώνει τα παραγόμενα προϊόντα ή τα βελτιώνει και το τρίτο όταν λειτουργεί σωστά, επιδρά ώστε να λειτουργούν καλά και τα άλλα δύο.
Ακολουθούν δύο βασικές αρχές που διέπουν την οργάνωση:
1. Συνέργεια – Συνένωση Δυνάμεων
Η οργάνωση σημαίνει συνένωση “δυνάμεων” περισσότερων ανθρώπων, πράγμα που οδηγεί στη δημιουργία συνέργιας. Συνέργεια σημαίνει ότι η ολότητα είναι μεγαλύτερη από το άθροισμα των μερών της (“εν τη ενώσει η ισχύς”). Η εκπαίδευση είναι μια πολυδιάστατη και πολυσήμαντη διαδικασία, που επηρεάζει και επηρεάζεται από όλους τους τομείς και επίπεδα της κοινωνίας.
2. Ικανοποίηση Αναγκών
Οι άνθρωποι, εκτός από τις βασικές – βιολογικές ανάγκες, έχουν αρκετές μη υλικές ανάγκες, όπως την ανάγκη να αισθάνονται ασφαλείς, κοινωνικές ανάγκες (π.χ. φιλία, σχέσεις), εγωιστικές ανάγκες (π.χ. αναγνώριση, επιτυχία, κύρος, εκτίμηση, σεβασμός, αυτοσεβασμός), καθώς και ανάγκες ολοκλήρωσης. Πολλές από αυτές τις ανάγκες, που δεν είναι μόνο υλικές αλλά και πνευματικές, είναι στόχοι και πρέπει να ικανοποιούνται κατά την εκπαιδευτική διαδικασία.
Τέλος, η οργάνωση βρίσκεται παντού, στην εκπαίδευση, στην εργασία ακόμη και στη καθημερινότητα μας. Οργανώνοντας τη ζωή μας γινόμαστε εμείς υπεύθυνοι και ρυθμιστές της. Ρυθμίζοντας και σχεδιάζοντας απ την αρχή κάθε διαδικασία, βάζοντας στόχους και εξετάζοντας τα διάφορα στοιχεία βρισκόμαστε όλο και πιο κοντά σε αυτό που επιθυμούμε. Το ίδιο συμβαίνει και στο χώρο της εκπαίδευσης. Σωστή οργάνωση και μεθοδικότητα οδηγεί αποτελεσματικά στην επιτυχή μάθηση.
