Βιώνοντας το 2021 η σύσταση των σχολικών τάξεων ποικίλει. Κατά την εκπαιδευτική διαδικασία συμμετέχουν παιδιά διαφόρων «δυνάμεων». Τί εννοείται με αυτό; Ότι ο μαθητικός πληθυσμός αποτελείται από παιδιά που διαφέρουν ως προς τις μαθησιακές δυνατότητες τους, χωρίς αυτό να αξιοποιείται ορθά. Κάτι τέτοιο, επηρεάζει το δικαίωμα όλων στην ποιοτική και ισότιμη μάθηση. Σε αυτό το σημείο «έρχεται» η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία (ΔΔ).
Τί είναι η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία;
Πολλές φορές για να κατανοήσουμε τον τρόπο που ορίζεται κάτι επιλέγουμε να ξεκινάμε αντίστροφα. Δηλαδή, από το «τι δεν είναι». Το ίδιο θα συμβεί και με τη Διαφοροποιημένη Διδασκαλία. Τί δεν είναι λοιπόν; Η ΔΔ δεν αποτελεί απλώς δημιουργική διδασκαλία, δεν ταυτίζεται με την Ειδική Αγωγή και δεν περιορίζεται μόνο σε προσαρμογές του μαθήματος. Επομένως, τί είναι; Ως Διαφοροποιημένη Διδασκαλία ορίζεται η «εκ των προτέρων σχεδίαση της διδασκαλίας για να ανταποκριθεί στις μαθησιακές ανάγκες των μαθητών». Με λίγα λόγια, παρέχει ευκαιρίες σε ετερογενείς τάξεις. Προέρχεται από τη Διαφοροποίηση που αφορά τις ατομικές διαφορές και προϋποθέσεις μάθησης του μαθητικού πληθυσμού. Αυτή διαφοροποιεί τη διδασκαλία σε τρία βασικά σημεία: στο περιεχόμενο της, στο πώς αυτό θα διδαχθεί και στο πώς θα δείξουν οι μαθητές τι αποκόμισαν.
Ποιές είναι οι αρχές της Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας;
Η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία βασίζεται σε τρεις λέξεις-κλειδιά:
• Μοναδικότητα
• Ουσιαστική μάθηση
• Σκέψη.
Τί σημαίνουν αυτές; Ας τις επεξηγήσουμε μία προς μία. Η μοναδικότητα συνεπάγεται ότι κανένας άνθρωπος δεν είναι ίδιος με κάποιον άλλον. Ό,τι «δουλεύει» σε κάποιον δεν σημαίνει ότι μπορεί να «δουλέψει» το ίδιο και σε κάποιον άλλον. Άλλωστε, οι μαθητές συνήθως διαφοροποιούνται ως προς τη μαθησιακή ετοιμότητα, τα ενδιαφέρονται και το μαθησιακό προφίλ τους. Από την άλλη, η ουσιαστική μάθηση είναι αυτή που εξασφαλίζεται μέσω της αλληλεπίδρασης εντός της τάξης με τον εκπαιδευτικό και τους συμμαθητές, μέσω ομαδικών δραστηριοτήτων και πολλά άλλα. Παράλληλα, η λέξη σκέφτομαι υποδηλώνει ότι ο μαθητικός πληθυσμός είναι το ενεργητικό υποκείμενο στη διδασκαλία. Όλα αυτά φαντάζουν ουτοπικά; Πράγματι, δυστυχώς, η σχολική πραγματικότητα μας οδηγεί στη σκέψη ότι η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία δεν μπορεί να υλοποιηθεί εντός της σχολικής τάξης. Αλλά, μήπως ήρθε η στιγμή αυτή η σκέψη να παρέλθει;
Γιατί είναι απαραίτητη η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία;
Η εκπαιδευτική πραγματικότητα του 21ου αιώνα χρήζει της Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας. Οι λόγοι; Ποικίλοι. Οι μαθητές διαφέρουν μεταξύ τους σε πολλά σημεία. Η διαφοροποιήση του κάθε ατόμου από τα υπόλοιπα είναι πολυδιάστατη. Άλλος ένας παράγοντας που καθιστά τη ΔΔ απαραίτητη είναι η Παραδοσιακή διδασκαλία. Η απλή «κάλυψη» της ύλης δεν αποτελεί συνώνυμο της κατανόησης. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι η υιοθέτηση μίας μορφής διδασκαλίας αποκλείει μεγάλο αρθμό μαθητών από την ουσιαστική μάθηση και κατανόηση. Σε όλα αυτά η «απάντηση» της Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας είναι ότι οι μαθητές χρειάζονται ενεργητική μάθηση και επίλυση ζητημάτων, ενώ ταυτοχρόνως τονίζει την ανάγκη να μάθουν να σκέφτονται εποικοδομητικά.
Ποιοι είναι οι λόγοι που δεν εφαρμόζεται η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία;
Αναμφισβήτητα οι δυσκολίες είναι πολλές. Το τυπικό πρόγραμμα της εκπαίδευσης που αποβλέπει στο πέρας της ύλης και η βαθμοθηρία είναι μόνο μερικοί. Επιπλέον, η χωροταξία, η έλλειψη κατάλληλων υλικών και ο χρονοβόρος σχεδιασμός της είναι εξίσου ανασταλτικοί παράγοντες.
Συνοψίζοντας, καταλήγουμε στο ότι η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία είναι σημαντικό να υλοποιείται πριν οποιαδήποτε «αποτυχία» των μαθητών. Η Διαφοροποίηση αποτελεί οργανικό στοιχείο καθόλη τη διαδικασία της ΔΔ. Η λεπτομερής και συνεχής αξιολόγηση, η ενεργή συμμετοχή των μαθητών και η μαθητοκεντρική διδασκαλία συνιστούν βασικά γνωρίσματα της Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας. Έτσι, η ΔΔ δεν είναι εξατομικευμένη διδασκαλία και πιο εύκολες ή λίγες ασκήσεις στους μαθητές. Η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία δίνει την ευκαιρία στους μαθητές να διεκδικήσουν τη μάθηση και να «πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους». Ας μην στερείται αυτή την ευκαιρία κανένας άνθρωπος!
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Παντελιάδου, Σ. & Φιλιπάτου, Δ. (2013). Διαφοροποιημένη Διδασκαλία: Θεωρητικές προσεγγίσεις & εκπαιδευτικές πρακτικές, Αθήνα: Πεδίο.
Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), «Εισαγωγικές έννοιες στη Διαφοροποιημένη Διδασκαλία», https://www.iep.edu.gr/moodle/mod/book/view.php?id=1214&chapterid=19
