Ο Κρίστοφερ Νόλαν αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους κινηματογραφικούς δημιουργούς των τελευταίων ετών, αν όχι όλων των εποχών. Οι ταινίες του (Memento, The Prestige, Ο Σκοτεινός Ιππότης, Inception, Interstellar κ.α.) συνδυάζουν μεγάλη φαντασία, επιστημονική και μη, φαντασμαγορικά εφέ, τεχνικές καινοτομίες και καστ γεμάτο αστέρες. Τώρα, ωστόσο, ο Βρετανός σκηνοθέτης επιχείρησε κάτι τελείως διαφορετικό: μια απόλυτα ρεαλιστική συγκλονιστική περιγραφή ενός ιστορικού γεγονότος. Και δικαιώθηκε.
Δουνκέρκη (2017) – Πολεμικό δράμα, 106΄
Σενάριο – Σκηνοθεσία: Christopher Nolan
Πρωταγωνιστούν: Fionn Whitehead, Cillian Murphy, Mark Rylance, Tom Hardy, Kenneth Branagh, Tom Glynn-Carney
Ας ξεκινήσουμε λέγοντας δύο λόγια για την ιστορία. Την πραγματική ιστορία. Καλοκαίρι του 1940, και ο πόλεμος στη Γαλλία δεν πηγαίνει καλά για τους Συμμάχους, Βρετανούς και Γάλλους. Αποτέλεσμα, 400.000 στρατιώτες από τις δύο χώρες εγκλωβισμένοι σ΄ ένα μικρό κομμάτι γης στη Δουνκέρκη, στα γαλλοβελγικά σύνορα, στη θάλασσα της Μάγχης. Όλη η υπόλοιπη Γαλλία υπό γερμανική κατοχή, ο χρόνος πιέζει, ο αριθμός των στρατιωτών υπερβολικά μεγάλος για να επιτραπεί η απώλειά τους. Έτσι, ξεκινά μια κολοσσιαία επιχείρηση διάσωσης (Operation Dynamo) από ξηράς, θάλασσας και αέρος, με σκοπό να μεταφερθούν σώοι στη Γηραιά Αλβιώνα όσοι περισσότεροι γίνεται. Σύμφωνα με τους περισσότερους ιστορικούς, πιθανή αποτυχία της επιχείρησης θα είχε ανυπολόγιστες συνέπειες στην εξέλιξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς εκτός από την απώλεια τόσων ανδρών θα ήταν κι ένα γερό χτύπημα στο ηθικό των Συμμάχων, που ήδη βρίσκονταν σε δύσκολη θέση.
Και έγραψα από ξηράς, θάλασσας και αέρος γιατί έτσι δημιουργούνται οι τρεις παράλληλες ιστορίες της ταινίας, που προβάλλονται ταυτόχρονα εναλλάξ και στο τέλος συναντιούνται. Στην ξηρά, ή μάλλον στην παραλία της Δουνκέρκης, οι στρατιώτες περιμένουν για μέρες τα πλοία που θα τους μεταφέρουν στην πατρίδα αλλά αυτά συναντούν μεγάλες δυσκολίες καθώς τα γερμανικά υποβρύχια και αεροπλάνα τους βομβαρδίζουν συνεχώς, με τρομακτικές απώλειες. Στη θάλασσα, ένας θαλασσοπόρος μαζί με το γιο του σαλπάρουν από την Αγγλία με προορισμό τη Δουνκέρκη προκειμένου να βοηθήσουν όπως μπορούν την επιχείρηση, μαζί με πολλά άλλα μικρά πλοία που προορίζονται για επιπλέον μεταφορά στρατιωτών. Και στον αέρα, τρία αεροπλάνα Spitfire της RAF πετούν πάνω από τη Μάγχη προσπαθώντας να εξολοθρεύσουν τον εναέριο γερμανικό κίνδυνο και να συμβάλουν στην ασφάλεια της επιχείρησης.
Για τη σκηνοθεσία του Νόλαν πραγματικά δεν υπάρχουν λόγια. Από την εναρκτήρια σκηνή στην παραλία, που θυμίζει έντονα τη Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν μέχρι τις αερομαχίες, τις σκηνές πανικού στα πλοία και τους χιλιάδες στρατιώτες που προσπαθούν μέχρι και κολυμπώντας να φτάσουν στην Αγγλία τα πλάνα είναι άρτια σκηνοθετημένα και τόσο αληθινά, λες και προέρχονται από ντοκιμαντέρ. Για το σκοπό αυτό, άλλωστε, ο Νόλαν γύρισε την ταινία με όσο το δυνατόν λιγότερα ψηφιακά μέσα –αντίθετα με ό,τι μας έχει συνηθίσει στην καριέρα του- και κατόρθωσε να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που ελάχιστοι έχουν μιμηθεί στην ιστορία του σινεμά.
Το πραγματικό κατόρθωμα του Νόλαν, ωστόσο είναι πως σου προκαλεί συναισθήματα όπως δέος, συγκίνηση, αγωνία, ταύτιση με τους χαρακτήρες χωρίς τίποτα περιττό, χωρίς καν να σου παρουσιάσει τους τελευταίους. Οι ήρωες της ταινίας δεν έχουν κάνει τίποτα για να τους συμπαθήσεις, ούτε σου παρουσιάζονται ποτέ ιστορίες από το παρελθόν, όνειρα ή φιλοδοξίες για τη ζωή μετά τον πόλεμο ώστε να τους αισθανθείς κοντά σου. Είναι απλοί στρατιώτες που παλεύουν αγωνιωδώς για την επιβίωση, δεν ξέρεις τίποτα άλλο γι΄ αυτούς και δε χρειάζεται να μάθεις: το γεγονός πως βάζεις χωρίς να το καταλάβεις τον εαυτό σου στη θέση τους φτάνει και περισσεύει.
Αυτό το στιλ ανάπτυξης της ταινίας δεν αφήνει περιθώρια για πρωταγωνιστικούς ρόλους και ερμηνείες που αφήνουν εποχή (γι΄ αυτό ο Νόλαν δεν επέλεξε μεγάλα ονόματα παρά μόνο σε δευτερεύοντες ρόλους). Οι περισσότεροι πρωταγωνιστές, με προεξέχοντα τον Fionn Whitehead, είναι μικρού διαμετρήματος –για μια τέτοια ταινία- ηθοποιοί, αλλά ο Νόλαν ξέρει πως, με τον τρόπο που έχει στήσει την ταινία είναι πολύ πιο εύκολο να ταυτιστείς μ΄ αυτούς απ΄ ότι, για παράδειγμα, με τον Μπραντ Πιτ ή το Λεονάρντο Ντι Κάπριο.
Κάπως έτσι, η ταινία φαίνεται να τα έχει όλα, και μάλιστα συμπυκνωμένα. Εμβληματική, ρεαλιστική και ταυτόχρονα άψογη τεχνικά σκηνοθεσία, ηθοποιούς εμποτισμένους στη φιλοσοφία της, που ξέρουν απόλυτα τι πρέπει να κάνουν, δράση, σασπένς, συγκίνηση και σκηνές που κόβουν την ανάσα. Διάλογοι μόνο όταν είναι απαραίτητοι και για να δώσουν έμφαση σ΄ αυτά που θέλει να περάσει ο Νόλαν, κατά τ΄ άλλα η εικόνα –και ο ήχος, καθώς η μουσική υπόκρουση του σπουδαίου Hans Zimmer κλέβει την παράσταση- μιλάει από μόνη της.
Αυτή είναι λοιπόν η Δουνκέρκη, ίσως η καλύτερη ταινία στη μεγάλη καριέρα του Κρίστοφερ Νόλαν (αν και η σύγκριση είναι δύσκολη, καθώς είναι πολύ διαφορετική ταινία από οτιδήποτε είχε γυρίσει μέχρι τώρα) και μια από τις καλύτερες πολεμικές ταινίες όλων των εποχών, που περνά το αντιπολεμικό της μήνυμα χωρίς ιδιαίτερους συναισθηματισμούς, δείχνοντας τη φρίκη του πολέμου όπως θα έκανε ένα καλογυρισμένο ντοκιμαντέρ.
Αν και η χρονιά δεν έχει τελειώσει, ο Νόλαν προβάλλει ως πολύ δυνατή επιλογή για το Όσκαρ Σκηνοθεσίας, ένα βραβείο που μάλλον άδικα ως τώρα λείπει από τη συλλογή του. Αν και δεν είμαι πολύ καλός στις προβλέψεις, πιστεύω πως σύντομα το έργο θα φιγουράρει στις πρώτες θέσεις στις λίστες με τις καλύτερες πολεμικές ταινίες όλων των εποχών, πλάι σε ταινίες-θρύλους του παγκόσμιου κινηματογράφου.
Βαθμολογία: 9/10