Κάθε κινηματογραφική χρονιά που σέβεται τον εαυτό της έχει τουλάχιστον μια υψηλού προφίλ ταινία με θέμα το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τη χρονιά που μας πέρασε, η ταινία αυτή έρχεται με φόρα από το Φεστιβάλ του Τορόντο, έχει αναμφίβολα πρωτότυπο τίτλο και προσπαθεί να πρωτοτυπήσει και στο περιεχόμενο, παρουσιάζοντας μια πιο ελαφριά και σατιρική εκδοχή του Ναζιστικού καθεστώτος. Γεγονός που, όπως ήταν φυσικό, δίχασε κοινό και κριτικούς, για τους λόγους που θα αναλύσουμε.
Jojo Rabbit (2019) – Μαύρη κωμωδία εποχής, 105΄
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Taika Waititi
Πρωταγωνιστούν: Roman Griffin Davis, Thomasin McKenzie, Scarlett Johansson, Sam Rockwell
Στην υπό κατάρρευση Ναζιστική Γερμανία του 1945, ένα 10χρονο αγόρι, ένθερμο μέλος της Χιτλερικής Νεολαίας, ανακαλύπτει μια έφηβη Εβραία στο σπίτι του και προσπαθεί να διαχειριστεί την κατάσταση με τη βοήθεια του φανταστικού φίλου του Αδόλφου Χίτλερ.
Ταινίες με θέμα τους Ναζί, την ιδεολογία τους, τις απερίγραπτες θηριωδίες τους και το αιματοκύλισμα που προκάλεσαν βλέπουμε να βγαίνουν… κάθε μέρα. Ακριβώς, ωστόσο, λόγω της σοβαρότητας του θέματος, σπάνια βλέπουμε μια απόπειρα διακωμώδησης και σάτιρας με τους μεγαλύτερους εγκληματίες στην ιστορία της ανθρωπότητας στο στόχαστρο. Το επιχείρησε όμως ο Νεοζηλανδός (με εβραϊκή καταγωγή) Taika Waititi, γνωρίζοντας φυσικά πως η ταινία του θα προκαλούσει αντιδράσεις πάσης φύσεως.
Το σενάριο από μόνο του δεν είναι ιδιαίτερα περίπλοκο ούτε πρωτότυπο. Στις τελευταίες μέρες του πολέμου, με τους Συμμάχους στα περίχωρα του Βερολίνου, μια καλόκαρδη μητέρα (Johansson) που έχει χάσει το σύζυγο και την κόρη της, κρύβει στο σπίτι της μια νεαρή Εβραία (McKenzie) προστατεύοντάς την έτσι από τις διώξεις των Ναζί. Ο 10χρονος γιος της, όμως, ο οποίος συμμετέχει στη χιτλερική νεολαία και είναι φανατικός οπαδός του Φύρερ, χωρίς φυσικά να γνωρίζει ή να αντιλαμβάνεται τι πρεσβεύει ο άνθρωπος που θαυμάζει, ανακαλύπτει το μυστικό ξεκινώντας έτσι μια δύσκολη αλλά ιδιαίτερη συμβίωση.
Είναι ένα κόνσεπτ που έχουμε δει σε αρκετές ταινίες με παρόμοια θεματολογία. Η ταινία έχει ως κεντρικό χαρακτήρα ένα παιδί, ένα δυνατό σεναριακό χαρτί για τέτοιες ιστορίες καθώς η παιδική αθωότητα αντιπαραβάλλεται με τη φρίκη του πολέμου και της ιδεολογίας του Γ΄ Ράιχ (Η Ζωή είναι Ωραία, The Boy in the Striped Pyjamas, Η Κλέφτρα των Βιβλίων). Η διαφοροποίηση είναι η παρουσίαση των Ναζί, οι οποίοι εμφανίζονται λιγότερο ως αιμοσταγείς δολοφόνοι και περισσότερο ως ανόητες, παρανοϊκές καρικατούρες με πλήρως παράλογη σκέψη και αδυναμία κατανόησης ακόμη και των βασικότερων.
Κάποιοι κατηγόρησαν το σκηνοθέτη πως με την απεικόνιση αυτή, σε συνδυασμό και με το γεγονός πως σε ορισμένους χαρακτήρες αποδίδονται θετικά στοιχεία παρά τη ναζιστική τους ιδεολογία, ο δημιουργός του φιλμ “ξεπλένει” τη χειρότερη ιδεολογία που γέννησε ποτέ ανθρώπινο μυαλό. Ως υπεράσπιση, ωστόσο, ο Waititi μπορεί, και όχι αβάσιμα, να υποστηρίξει πως το μίσος, τα ένστικτα γενοκτονίας και η έλλειψη οποιουδήποτε συναισθήματος από την πλευρά των Ναζί δε θα μπορούσαν ποτέ να υπάρξουν αν δε συνοδεύονταν από απλοϊκή, παρανοϊκή σκέψη και έλλειψη λογικής και κριτικής σκέψης. Ο σκηνοθέτης δεν ισχυρίζεται πως οι Ναζί δεν ήταν φονικές μηχανές, αλλά ότι εκτός από αυτό ήταν και στενόμυαλοι και παράλογοι, και αυτό προφανώς είναι αλήθεια. Επίσης, η απόδοση θετικών στοιχείων σε ορισμένους (ουσιαστικά σε έναν) από αυτούς δεν ξεπλένει τους υπόλοιπους, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς πως η ταινία διαδραματίζεται στις τελευταίες μέρες του πολέμου, όταν αρκετοί πάλαι ποτέ φανατικοί του καθεστώτος είχαν αντιληφθεί ως ένα βαθμό – πολύ αργά, είναι η αλήθεια – το ολέθριο σφάλμα που διέπραξαν, τώρα που η καταστροφή στην οποία συνέβαλαν επέστρεψε στα σπίτια τους.
Η ταινία είναι γλυκόπικρη, διασκεδαστική όταν έχει τα περιθώρια, σοβαρή όταν δεν τα έχει, ισορροπεί σωστά ανάμεσα στα δύο και γενικά το πρόσημο είναι θετικό. Οι αντιθέσεις γενικά αποδίδουν, οι ερμηνείες, τόσο από τους νεότερους πρωταγωνιστές όσο και από το πιο ώριμο supporting cast (με προεξέχοντα την υποψήφια για Όσκαρ Σκάρλετ Γιόχανσον) παίρνουν άριστα και το χιούμορ, αν και αιχμηρό και άκρως politically incorrect, διατηρείται καθ΄όλη τη διάρκεια σε υψηλά επίπεδα και αναδεικνύει την παράνοια και τη βλακεία των Ναζί και της ιδεολογίας τους.
Πριν από τον Taika Waititi, χιουμοριστικές απεικονίσεις του Χίτλερ έχουν ερμηνεύσει, μεταξύ άλλων, οι Τσάρλι Τσάπλιν και Μπρούνο Γκαντζ
Το μοιραίο ελάττωμά της, ωστόσο, είναι πως όταν τα πράγματα σοβαρεύουν και το χιούμορ μειώνεται, το σενάριο καταλήγει απόλυτα προβλέψιμο για κάποιον που έχει δει αντίστοιχες ταινίες. Τη θέση της κωμωδίας παίρνει η συγκίνηση και ενίοτε η αγωνία, ωστόσο, με μία εξαίρεση στο φινάλε, ανατροπές δεν υπάρχουν και στο τέλος η αίσθηση που μένει είναι ότι οι στόχοι της ταινίας έμειναν στη μέση. Η έμπνευση, επίσης, του σκηνοθέτη να προσθέσει ως χαρακτήρα ένα φανταστικό Αδόλφο Χίτλερ (τον οποίο υποδύεται ο ίδιος) στο ρόλο του φανταστικού φίλου του μικρού ήρωα αποδίδει μόνο στην αρχή και σταδιακά ξεφτίζει και εγκαταλείπεται.
Το Jojo Rabbit δεν αξιοποιεί πλήρως τις δυνατότητες που είχε χάρη στην πρωτότυπη ιδέα του, ακροβατεί επικίνδυνα με τη χαλαρή και ελαφριά απόδοση των ανθρώπων που αιματοκύλισαν τον πλανήτη ενώ το χιούμορ του αναμφίβολα δεν είναι για όλους. Ωστόσο, παραμένει μια πανέξυπνη ταινία, καλογυρισμένη, αστεία, συγκινητική, με υψηλής ποιότητας σκηνοθεσία και ερμηνείες, κοντολογίς, μια ταινία που σίγουρα αξίζει να δείτε. Κι όταν τη δείτε, ανεξάρτητα αν σας αρέσει ή όχι, θα δυσκολευτείτε να την ξεχάσετε.
Βαθμολογία: 7,5/10
