Ταινίες για τα Χριστούγεννα υπάρχουν άπειρες, αλλά ελάχιστες μάλλον έχουν να κάνουν με σκηνικά πολέμου, βόμβες, πυροβόλα όπλα, αντίπαλους στρατούς και απάνθρωπα χαρακώματα. Επειδή όμως η ζωή πάντα προλαβαίνει την τέχνη, το πνεύμα των γιορτών κάποτε συνδυάστηκε όντως με μια από τις πιο μαύρες στιγμές στην ιστορία της ανθρωπότητας, και η έβδομη τέχνη δε χρειάστηκε να κάνει τίποτα παρά να το μεταφέρει στα μέτρα της.
Joyeux Noël, 2005) – Πολεμικό δράμα, 114΄
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Christian Carion
Πρωταγωνιστούν: Benno Fürmann, Diane Kruger, Guillaume Canet, Daniel Brühl, Gary Lewis
Στα χαρακώματα του Βελγίου, στις αρχές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, Βρετανοί, Γάλλοι και Γερμανοί στρατιώτες αφήνουν για λίγο στην άκρη τις αιματηρές εχθροπραξίες τους για να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα.
Έμπνευση της ταινίας, όπως ήδη ανέφερα, μια αληθινή ιστορία. Πράγματι, τα Χριστούγεννα του 1914, με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο να μαίνεται, οι εχθροπραξίες σταμάτησαν σε αρκετά διάσπαρτα σημεία του δυτικού μετώπου στο Βέλγιο. Βρετανοί, Γάλλοι και Γερμανοί γιόρτασαν μαζί την ημέρα των Χριστουγέννων, έπαιξαν ποδόσφαιρο, ξέχασαν για λίγο τις διαφορές τους και έθαψαν τους εκατοντάδες νεκρούς τους (όσους πρόλαβαν, τουλάχιστον). Οι ίδιοι άνθρωποι, την επόμενη κιόλας μέρα, άρχισαν ξανά να αλληλοσφάζονται –όπως άλλωστε έκαναν και την προηγουμένη- σ΄ έναν από τους πιο αιματηρούς πολέμους στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Μια δραματοποιημένη αφήγηση του συγκλονιστικού, σχεδόν σουρεαλιστικού αυτού γεγονότος προσφέρει η ταινία του Γάλλου σκηνοθέτη Christian Carion, μια διεθνής συμπαραγωγή που προσπαθεί να διεισδύσει στην ψυχολογία των εμπλεκομένων στην περίεργη αυτή στιγμή. Προφανώς οι χαρακτήρες που εισάγονται στην ταινία, ως επί το πλείστον στρατιώτες και από τις δύο πλευρές (Βρετανοί και Γάλλοι ήταν σύμμαχοι κατά των Γερμανών, αν και πολεμούσαν συχνά ανεξάρτητα οι μεν από τους δε), είναι φανταστικά πρόσωπα, δημιουργήματα του σεναρίου, αλλά δεν είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς πως η πλειοψηφία των στρατιωτών που αλληλοσφάχτηκαν επί μια τετραετία στα χαρακώματα ήταν σαν αυτούς.
Απλοί άνθρωποι δηλαδή, άλλοι παραπλανημένοι από την εθνικιστική προπαγάνδα των κυβερνήσεών τους και τις υποσχέσεις για ένα γρήγορο τέλος στον πόλεμο που «θα τελείωνε όλους τους πολέμους», όπως ισχυρίζονταν οι υπεύθυνοι, άλλοι πατριώτες που αισθάνθηκαν το καθήκον να πολεμήσουν, άλλοι μάλλον αδιάφοροι που βρέθηκαν χωρίς να το θέλουν στα χαρακώματα.
Κεντρικό πρόσωπο ένας Γερμανός τενόρος (Fürmann), ο οποίος παίρνει προσωρινή άδεια για να τραγουδήσει μαζί με τη σύζυγό του (Kruger) προς τιμήν του διαδόχου του Γερμανικού θρόνου και αργότερα επιστρέφει μαζί της στα χαρακώματα για να δώσει, χωρίς καν να το πολυσκεφτεί, το έναυσμα για την ανακωχή μεταξύ των αντιπάλων στρατευμάτων και τον από κοινού εορτασμό της ημέρας των Χριστουγέννων.
Στην προσπάθειά του να παρουσιάσει μια δραματοποιημένη, γεμάτη συναίσθημα, νοσταλγία και ρομαντισμό, ταινία, ο σκηνοθέτης απλουστεύει τα πραγματικά γεγονότα και προσθέτει στοιχεία προφανώς αδιανόητα ακόμα και για το συγκλονιστικό αυτό γεγονός (για παράδειγμα, γυναίκα μέσα στα χαρακώματα δεν υπήρξε ποτέ, ούτε η συγκεκριμένη ούτε καμία άλλη). Μερικές φορές ίσως το παρακάνει, σε σημείο που αναρωτιέσαι αν είναι απαραίτητος τόσο μελοδραματισμός για μια έτσι κι αλλιώς έντονα φορτισμένη περίσταση, κι αν θα έπρεπε να είναι πιο ρεαλιστική και πιστή στα γεγονότα η αφήγηση.
Στο σύνολο, ωστόσο, το έργο σε κερδίζει, καθώς δέχεσαι πως οι υπερβολές και οι διαστρεβλώσεις των γεγονότων αποτελούν «ποιητική αδεία» (ή μάλλον κινηματογραφική), καθώς προσδίδουν ομορφιά και ζωντάνια στο σενάριο, χωρίς να αλλοιώνουν το νόημα των όσων συνέβησαν την παράξενη εκείνη μέρα των Χριστουγέννων του 1914. Η μοναδικότητα του γεγονότος και η παράνοια του πολέμου αναδεικνύονται από τη σκληρή αντιμετώπιση που έλαβαν οι πρωτεργάτες της ανακοχής από τους ανωτέρους τους, καθώς και από το γεγονός ότι τα επόμενα χρόνια του πολέμου δε συνέβη ποτέ ξανά κάτι παρόμοιο, τόσο από το φόβο σκληρότερης τιμωρίας όσο και γιατί, μετά από τόσα θύματα που μέτρησαν οι δύο πλευρές δεν υπήρχε ιδιαίτερη διάθεση για αδελφοποίηση.
Παρότι απέτυχε εμπορικά, και συχνά κρίνεται αυστηρά για το μελοδραματισμό της, η ταινία κινείται σε υψηλά επίπεδα, συνδυάζοντας μεστές ερμηνείες, έξυπνες εναλλαγές μεταξύ της φρίκης του πολέμου και της ομορφιάς των Χριστουγέννων, ικανοποιητική σκιαγράφηση των βασικών χαρακτήρων και, φυσικά, τη συγκλονιστική αληθινή ιστορία από την οποία εμπνεύστηκε. Κατά τη γνώμη μου, αποτελεί μια από τις καλύτερες χριστουγεννιάτικες ταινίες, έχοντας συν τοις άλλοις το πλεονέκτημα πως διαφέρει σημαντικά από το συνηθισμένο κόνσεπτ των ταινιών του είδους, με τα λαμπερά φώτα και τους Αγιοβασίληδες, και θα έπρεπε να μνημονεύεται περισσότερο.
