4 Ιουλίου. Για μας, ακόμα μια καλοκαιρινή μέρα, ιδιαίτερα ζεστή φέτος. Άντε και η επέτειος του Euro 2004. Για τους Αμερικάνους, όμως, είναι η ημέρα της Ανεξαρτησίας. Παρελάσεις, εκδηλώσεις, πάσης φύσεως εορτασμοί ανήκουν στην ημερήσια διάταξη. Το Χόλιγουντ φυσικά έχει ασχοληθεί ουκ ολίγες φορές, άμεσα ή έμμεσα, με την ημέρα αυτή. Στο άρθρο αυτό γράφω για ίσως τη σπουδαιότερη και πιο γνωστή από τις ταινίες αυτές, μια πολυβραβευμένη ταινία που δείχνει το διαφορετικό πρόσωπο της 4ης Ιουλίου και όσων πρεσβεύει.
Γεννημένος την 4η Ιουλίου (Born on the Fourth of July, 1989) – Βιογραφικό δράμα, 142΄
Σκηνοθεσία: Oliver Stone
Σενάριο: Oliver Stone & Ron Kovic
Πρωταγωνιστούν: Tom Cruise, Kyra Sedgwick, Raymond J. Barry, Willem Dafoe
Η ιστορία του Ρον Κόβικ, ενός στρατιώτη από τη Νέα Υόρκη που πολέμησε κι έμεινε παράλυτος στο Βιετνάμ, για να γίνει τελικά από τους κεντρικούς ακτιβιστές στον αγώνα εναντίον του πολέμου.
Για να το ξεκαθαρίσουμε από την αρχή: η συντριβή στο Βιετνάμ υπήρξε η πρώτη και μεγαλύτερη ήττα των Αμερικανών. Όχι μόνο σε στρατιωτικό επίπεδο, αλλά και σε πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό, ανθρωπιστικό. Μπορεί να ακολούθησαν κι άλλα στραπάτσα, εσχάτως στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, αλλά το Βιετνάμ ήταν και είναι μια εθνική τραγωδία.
Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, πως ο αμφιλεγόμενος, αντιδραστικός αλλά ικανότατος Όλιβερ Στόουν είχε ήδη γυρίσει ακόμα μια ταινία με θέμα τον εν λόγω πόλεμο, το Platoon (1986), κερδίζοντας το πρώτο του Όσκαρ Σκηνοθεσίας . Εκεί όμως ασχολήθηκε με τον πόλεμο αυτόν καθαυτόν. Τις μάχες, τις επιθέσεις, την ψυχοσύνθεση των στρατιωτών, τα πτώματα και τα βομβαρδισμένα χωριά.
Τρία χρόνια μετά, ο Γεννημένος την 4η Ιουλίου ήρθε να μας δείξει και το άλλο, εξίσου καταστροφικό πρόσωπου αυτού του πολέμου: την κληρονομιά που άφησε σε όσους ήταν αρκετά «τυχεροί» να επιστρέψουν ζωντανοί. Μετατραυματικό σοκ, αδυναμία επανένταξης στη –διχασμένη και γεμάτη αλλαγές- αμερικανική κοινωνία, συχνότατα δε, όπως και στην περίπτωση του ήρωα της ταινίας, σωματική αναπηρία. Οι άνθρωποι αυτοί γύρισαν από την κόλαση του Βιετνάμ χωρίς να έχουν καμία διέξοδο για το μέλλον τους, και με τη δικαιολογημένη αίσθηση πως, σε αντίθεση με άλλους πολέμους όπως ο Α΄ και ο Β΄ Παγκόσμιος, αυτή τη φορά πολέμησαν τελείως μάταια. Όχι γιατί έχασαν, αλλά γιατί ο εχθρός υπήρχε μόνο στο μυαλό τους.
Ο Στόουν χρησιμοποιεί την εορταστική ημέρα της 4ης Ιουλίου –κατά σύμπτωση, ημερομηνία γέννησης του ήρωα – με διφορούμενο τρόπο, τονίζοντας τις αντιθέσεις μεταξύ επιδιώξεων και πραγματικότητας, λόγων και πράξεων, θεωρίας και εφαρμογής. Ο Κόβικ, ο οποίος συμμετείχε στη συγγραφή του σεναρίου και βρίσκεται ακόμα εν ζωή, παρουσιάζεται ως ο τραγικός αντιήρωας που βλέπει τη ζωή του να καταστρέφεται χωρίς να έχει κάνει κάτι τόσο κακό για να δικαιολογεί αυτή την εξέλιξη, εκτός φυσικά από το ότι επέλεξε να καταταγεί στο στρατό και να πολεμήσει, έχοντας έναν κόσμο στο μυαλό του τελείως διαφορετικό από την πραγματικότητα.
Η ταινία σκιαγραφεί επίσης την πολύπλευρη, διχασμένη κοινωνία των 60’s, μια κοινωνία που άλλαζε και αποτελούνταν από ομάδες που περνούσαν διαφορετικά και συχνά ασυμβίβαστα μεταξύ τους μηνύματα. Ο ήρωας, μετά την επιστροφή του από το Βιετνάμ, αμφιταλαντεύεται συνεχώς και δεν ξέρει ποιον ν΄ακολουθήσει. Η πορεία του θυμίζει κάτι από αρχαιοελληνική τραγωδία, εμποτισμένη με μαύρο χιούμορ και αρκετά επίκαιρη.
Ευφυής σκηνοθεσία, εξαιρετική ερμηνεία από τον Τομ Κρουζ (ίσως η καλύτερη της καριέρας του) και άμεσο, επίκαιρο αντιπολεμικό μήνυμα χωρίς να δείχνει σχεδόν καθόλου πόλεμο, το επικό δράμα του Στόουν συγκινεί και διδάσκει τώρα ακριβώς όπως και την εποχή που κυκλοφόρησε. Ελαφρώς ειρωνικό ως προς τον τίτλο και τη σημερινή ημέρα, την ημέρα ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών, παραμένει μία από τις καλύτερες ταινίες τόσο για τον πόλεμο του Βιετνάμ, όσο και για την πολυτάραχη περίοδο στα πλαίσια της οποίας αυτός πραγματοποιήθηκε, κι όλα αυτά χωρίς να έχει κανένα εμφανές ψεγάδι.
Βαθμολογία: 8/10
