Με αφορμή την παγκόσμια μέρα κατά του AIDS, την 1η Δεκεμβρίου, ρίχνουμε μια ματιά σε μια από τις πρώτες και πιο σπουδαίες ταινίες που ασχολήθηκαν με το θέμα. Ένα θέμα ταμπού, ιδιαίτερα εκείνη την εποχή, γύρω από το οποίο περιστρέφονταν μύθοι και προκαταλήψεις που, ευτυχώς, έχουν έκτοτε εκλείψει εν μέρει. Η ταινία αυτή αποτελεί μια ρεαλιστική και αποκαλυπτική προσέγγιση, προσφέροντας ταυτόχρονα συγκίνηση και ανατροπές.
Φιλαδέλφεια (Philadelphia, 1993) – Κοινωνικό/δικαστικό δράμα, 126΄
Σκηνοθεσία: Jonathan Demme
Σενάριο: Ron Nyswaner
Πρωταγωνιστούν: Tom Hanks, Denzel Washington, Jason Robards, Antonio Banderas
Ένας νέος άνδρας απολύεται από το δικηγορικό του γραφείο μόλις διαπιστώνεται ότι πάσχει από AIDS. Αηδιασμένος, προσπαθεί να διεκδικήσει αποζημίωση έχοντας ως αντίπαλο, εκτός από το ίδιο το γραφείο, το κοινωνικό στίγμα που συνοδεύει την ασθένεια καθώς και την αργή αλλά σταθερή επιδείνωση της υγείας του.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ο ιός του HIV είχε μόλις λίγα χρόνια από την πρώτη του εμφάνιση. Ακόμα και η επιστημονική-ιατρική κοινότητα, πόσο μάλλον ο απλός κόσμος, γνώριζε ελάχιστα για τον ιό, τις μεθόδους μετάδοσης και εξάπλωσης και τις ακριβείς επιπλοκές, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας πανικός – όπως γύρω από κάθε τι συνάμα άγνωστο και επικίνδυνο. Το στίγμα για τους φορείς του ιού ήταν έντονο, καθώς θεωρούνταν δεδομένο πως ήταν ομοφυλόφιλοι (το οποίο ήταν ποινικό αδίκημα ακόμα σε αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ, και τα μέλη της κοινότητας δέχονταν πολύ μεγαλύτερη καταπίεση απ’ ό,τι σήμερα) και επιδίδονταν σε “αφύσικες” σεξουαλικές πρακτικές. Ταυτόχρονα, καθώς οι τρόποι μετάδοσης δεν είχαν διαπιστωθεί, ο κόσμος απέφευγε όσο το δυνατόν αυτά τα άτομα φοβούμενος μήπως κολλήσει τον ιό.
Σ΄ αυτό το πλαίσιο λοιπόν λαμβάνουν χώρα τα γεγονότα της ταινίας, στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, με τον κεντρικό ήρωα (Τομ Χανκς) να είναι έτοιμος για ένα μεγάλο βήμα στην καριέρα του ως δικηγόρος όταν διαπιστώνεται πως πάσχει από AIDS. Η αποκάλυψη καταστρέφει κυριολεκτικά τη ζωή του, την επαγγελματική και την προσωπική, η υγεία του προφανώς έχει ήδη καταστραφεί από την ασθένεια (οι σημερινές, αρκούντως αποτελεσματικές μέθοδοι αντιμετώπισης δεν υπήρχαν τότε), επομένως ψάχνει μια ηθική, περισσότερο από την οικονομική, αποζημίωση στο δικαστήριο, ενάντια στο γραφείο που τον απέλυσε με μια χαλκευμένη δικαιολογία.
Αντιμέτωποι με τον ήρωα, ωστόσο, δεν είναι στην πραγματικότητα οι προκατειλημμένοι και αγνώμονες συντελεστές του γραφείου του. Είναι ολόκληρη η κοινωνία, η οποία με τα στερεότυπα, τα fake news (ναι, υπήρχαν από τότε) και την παραπλάνηση που υπέστη έθετε, και ως ένα βαθμό εξακολουθεί να θέτει, αυτούς τους ανθρώπους στο περιθώριο. Η ταινία αποδίδει την κατάσταση αυτή όσο πιο προσεγμένα και αντικειμενικά μπορεί, παρουσιάζοντας όλες τις πλευρές, δείχνοντας ταυτόχρονα πως υπάρχουν και φωτεινές εξαιρέσεις. Δε διστάζει, μάλιστα, να παρουσιάσει πως το πρόβλημα δεν είναι ο ιός HIV και η ασθένεια αυτά καθαυτά, αλλά το στίγμα που τα συνοδεύει, σε μια σκηνή όπου οι παρευρισκόμενοι τείνουν αμέσως να διακρίνουν την περίπτωση μετάδοσης του ιού χωρίς – ομοφυλόφιλη – σεξουαλική επαφή – ως τελείως διαφορετική από αυτή του ήρωα.
Ο Τομ Χανκς πρωταγωνιστεί και μας προσφέρει μια ερμηνεία όπως μόνο αυτός μπορεί. Ταυτίζεσαι μαζί του απόλυτα, δε λυπάσαι τόσο αυτόν για την κατάστασή του, αλλά την κοινωνία για τη μισαλλοδοξία και τις προκαταλήψεις της. Η ερμηνεία του προσδίδει σεβασμό, ανθρωπιά και συμπόνοια για τον ήρωα που υποδύεται. Είναι ένας τυπικός ρόλος Τομ Χανκς, ο ρόλος ενός ανθρώπου που δε διστάζει να πολεμήσει τους πάντες και τα πάντα προκειμένου να εξασφαλίσει πως ο ανθρωπισμός, η δικαιοσύνη και η αλληλεγγύη θα θριαμβεύσουν, και αυτό είναι και το τελικό μήνυμα ολόκληρης της ταινίας. Πλάι στον Χανκς, εξαιρετικός είναι ο Ντένζελ Ουάσινγκτον στο ρόλο του δικηγόρου του, ενώ αξιοσημείωτες οι εμφανίσεις του Τζέισον Ρόμπαρντς και του Αντόνιο Μπαντέρας, με τον τελευταίο να υποδύεται τον σύντροφο του πρωταγωνιστή.
Γλυκόπικρη, συγκινητική, διδακτική και διαχρονική, η Φιλαδέλφεια προσεγγίζει ένα δύσκολο θέμα με ωριμότητα, ψυχραιμία και απλή λογική, αυτή που τόσο λείπει συχνά από μας τους ανθρώπους. Το υψηλών προδιαγραφών καστ, μπροστά και πίσω από τις κάμερες, εξασφάλισε την επιτυχία της σε κοινό και κριτικούς και το έργο προκάλεσε, αναμενόμενα, αίσθηση και άνοιξε το δρόμο για την πιο μαζική παραγωγή ταινιών με θέμα τόσο το HIV, συγκεκριμένα, όσο και γενικότερα την LGBT κοινότητα. Ο Χανκς, μάλιστα, κέρδισε το πρώτο του Όσκαρ Ά΄ Ανδρικού Ρόλου, σε μια μάλιστα ιδιαίτερα ανταγωνιστική χρονιά στη συγκεκριμένη κατηγορία, ενώ με χρυσό αγαλματίδιο έφυγε και ο σπουδαίος Μπρους Σπρίνγκστιν για το τραγούδι Streets of Philadelphia που συνοδεύει την ταινία. Δυόμισι και κάτι δεκαετίες μετά, τόσο ο κύριος άξονας όσο και τα παράπλευρα μηνύματα της ταινίας παραμένουν στο προσκήνιο, επίκαιρα όσο ποτέ και, σε συνδυασμό με την πολύ υψηλή της καλλιτεχνική ποιότητα, την καθιστούν ένα must-see έργο.
