Το όνομα του ρόδου: ένα μυθιστόρημα γραμμένο από έναν από τους πιο βαθυστόχαστους σύγχρονους φιλοσόφους και επιστήμονες, ο οποίος αποφάσισε να αναδείξει με μοναδικό τρόπο το πως η τέχνη μπορεί να αποτελέσει πεδίο ανάδειξης φιλοσοφικών προβληματισμών χωρίς να χάσει την αισθητική της αξία και τον αυτόνομο χαρακτήρα της.
Πρόκειται για ένα έργο που μπορεί να αναγνωστεί σε πολλά επίπεδα. Από τη μία πλευρά, μπορεί να διαβαστεί ως ένα συγκλονιστικό αστυνομικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται σε ένα μυστηριακό, μεσαιωνικό περιβάλλον και εκπλήσσει πραγματικά τον αναγνώστη με το ανατρεπτικό και παράδοξο τέλος του. Από την άλλη, μπορεί να αναγνωστεί ως ένα βαθιά φιλοσοφικό έργο, με σημαντικές ιστορικές αναφορές. Ενδεικτικά, αναφέρεται ο Ρογήρος Βάκων, ο Θωμάς Ακινάτης και ο Φραγκίσκος της Ασίζης.
Ο τίτλος του έργου έχει προκαλέσει κατά καιρούς ιδιαίτερους προβληματισμούς σε αναγνώστες και ερμηνευτές που προσπαθούν να ερμηνεύσουν και να αποκωδικοποιήσουν τη σημασία του ρόδου και τη σχέση του συγκεκριμένου συμβόλου με το μυθιστόρημα. Ο ίδιος ο Ουμπέρτο Έκο υποστήριξε πως το ρόδο αποτελεί ένα ουδέτερο σύμβολο, καθώς του έχουν δοθεί τόσες ερμηνείες και συμβολισμοί ανά τους αιώνες ώστε πλέον προσεγγίζει την ουδετερότητα. Συνεπώς, στην προσπάθεια του να επιλέξει έναν ουδέτερο τίτλο αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τον σύμβολο του ρόδου. Φυσικά, ο κάθε αναγνώστης μπορεί να ερμηνεύσει τον συμβολισμό με τον τρόπο του δίνοντας μία άλλη, πιο υποκειμενική αλλά εξίσου μαγευτική διάσταση στο κείμενο.
Ακόμα περισσότερες σκέψεις και προβληματισμούς, καθώς και ένα υπέροχο ταξίδι στο Μεσαίωνα επιτρέπει το περιεχόμενο του, πλούσιο σε φιλοσοφικές αναφορές και φυσικά ικανό να κρατήσει τον αναγνώστη ξάγρυπνο από την αγωνία, χάρις στην αινιγματική πλοκή του. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, οτι Το όνομα του Ρόδου συγκαταλέγεται, σύμφωνα με τη Le Monde στα εκατό καλύτερα βιβλία του 20ου αιώνα. Ανεξάρτητα πάντως από την τεράστια αναγνώριση και την επιτυχία του, μία ανάγνωση του έργου οδηγεί τον αναγνώστη στο να το συμπεριλάβει άμεσα στη λίστα των αγαπημένων του.
Περισσότερα λόγια σχετικά με την πλοκή του έργου μάλλον θα στερούσαν από τον αναγνώστη την ευκαιρία να το απολαύσει σε όλο το μεγαλείο του. Ωστόσο, ένα μικρό απόσπασμα κλειδί για τη λύση του μυστηρίου μπορεί να του δώσει μία γεύση και έναν παραπάνω λόγο να το αναζητήσει:
“Η σωφροσύνη των πατέρων μας έχει κάνει την επιλογή της: αν το γέλιο είναι η τέρψη του όχλου, η ακολασία του όχλου αναχαιτίζεται, ταπεινώνεται και πειθαναγκάζεται με τη σοβαρότητα. Και ο όχλος δεν έχει τα εφόδια για να εξευγενίσει το γέλιο του, έτσι που να το κάνει όπλο κατά της σοβαρότητας των ποιμένων, που οφείλουν να τον οδηγήσουν στην αιώνια ζωή και να τον απομακρύνουν από τους πειρασμούς της κοιλιάς, των γεννητικών οργάνων, της τροφής, των πρόστυχων του επιθυμιών. Αν όμως μια μέρα κάποιος, ανακινώντας τα λόγια του Φιλοσόφου, και μιλώντας επομένως σαν φιλόσοφος, αναγάγει την τέχνη του γέλιου σε επιδέξιο όπλο, αν η ρητορική της πειθούς αντικατασταθεί από τη ρητορική του χλευασμού, αν η ρητορεία, που σκοπεύει σε υπομονετική και σωτήρια δημιουργία εικόνων λύτρωσης, αντικατασταθεί από την ρητορεία της ανυπόμονης καταστροφής και της παραμόρφωσης των πιο ιερών και σεβαστών εικόνων –ω! την ημέρα εκείνη ακόμα κι εσύ και όλη η σοφία σου Γουλιέλμο, θα έχετε ανατραπεί!”
2 Comments
Μιχάλης Παπανδρέου
Εξαιρετικό βιβλίο! Είναι από τα αγαπημένα μου!
Μαρίνα Γάτου
Πολύ ενδιαφέρον άρθο