Πίνοντας καφέ στο Skype

Ξενιτιά. Μια λέξη που συνοδεύεται από απέραντη θλίψη και στενοχώρια για εμάς τους Έλληνες. Κι επειδή γινόμαστε ιδιαίτερα συναισθηματικοί, δεν θέλουμε και πολύ για να συγκινηθούμε και να δημιουργήσουμε το δικό μας σενάριο δράματος στο οποίο είμαστε πρωταγωνιστές. Η ίδια η επιννόηση της λέξης περιλαμβάνει τη λέξη “ξένος”. Αντκαθίσταται η λέξη “μετανάστευση” με τη λέξη “ξενιτιά”, ώστε να εκφράσει συνοπτικά όλα εκείνα τα στενάχωρα συναισθήματα. Άλλωστε, ό,τι δεν είναι πατρίδα, είναι ξένο. Αν το εκλογικεύσει κανείς, δεν είναι κάτι το φοβερό όταν γίνεται από επιλογή του μετανάστη. Αλλά πώς να το εξηγήσεις στους γονείς, που το παιδί τους φεύγει στο εξωτερικό είτε για σπουδές είτε για εύρεση εργασίας. Το δράμα έχει ήδη στηθεί από την ανακοίνωση της απόφασης για αναχώρηση του “βλασταριού”. Αρχίζουν οι αϋπνίες, αρχίζουν οι αναστεναγμοί λύπης, αρχίζει η παρέλαση συγγενών και φίλων από το σπίτι, καθώς ο μελλοντικός μετανάστης δίνει περιορισμένες παραστάσεις αποχαιρετισμού και γενικότερα αρχίζει η μη λεκική έκφραση συναισθημάτων στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον. Είναι μια διαδικασία αποδοχής ή μια προσπάθεια αποτροπής του εν δυνάμει ξενιτεμένου να το ξανασκεφτεί “πριν πάει να κάνει την τρέλα” (sic).

Έχοντας βρεθεί τον προηγούμενο χρόνο πολλάκις στη θέση αυτού που βλέπει συγγενείς και φίλους να ξενιτεύονται, έχω να πω ότι προσωπικά, ενώ λυπάμαι που δεν θα τους έχω τόσο κοντά μου όσο παλιά, χαίρομαι με την απόφασή τους, εφόσον θεωρούν ότι είναι για το καλύτερο. Η καθημερινότητα και των δύο πλευρών αλλάζει. Αποχαιρετώντας προσωρινά στο αεροδρόμιο μια μέρα την κολλητή μου και εν συνεχεία μια άλλη μέρα τον αδερφό μου, οι οποίοι έφυγαν για την Ολλανδία και την Γερμανία, αντίστοιχα, συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να αλλάξω την καθημερινότητα μου κι αυτοί τη δική τους. Ωστόσο, για αυτούς που φεύγουν, η διαδικασία προσαρμογής είναι πιο σίγουρα δύσκολη. Στο κάτω κάτω αυτοί που μένουν, είναι ακόμη σπίτι τους. Αυτοί που φεύγουν πρέπει να δημιουργήσουν ένα “σπίτι τους” από το μηδέν. Και χρειάζονται όλη την υποστήριξη- από συγγενείς και φίλους- που μπορούν να έχουν. Όσον αφορά την καθημερινότητα αυτών που μένουν, αναπροσαρμόζουν τις ανάγκες τους για επικοινωνία. Είναι μια εσωτερική διαδικασία που διαρκεί για ένα μεγάλο διάστημα. Κυρίως, έχει τη μορφή του προσωρινού. Και η συνειδητοποίηση του προσωρινού αποχωρισμού σε οδηγεί ώστε να μην τα παίρνεις όλα κατάκαρδα. Τα πάντα ρει. Και αυτό γίνεται μια βιωματική καθημερινότητα. Άλλωστε, σε μια χώρα όπου δεν υπάρχει ουσιαστική ασφάλεια δικαίου και η αγορά εργασίας έχει πληγεί σχεδόν ανεπανόρθωτα, η αντίληψη του προσωρινού μόνο ελπίδα μπορεί να γεννήσει. Ώσπου να κλείσει ο φαύλος κύκλος της κρίσης, οπότε θα μπορούμε και πάλι να βουτήξουμε στα αγαθά του φιλελεύθερου καπιταλισμού που τόσο πιστά λατρεύουμε.

Θα παρατηρήσετε ότι έχουν γραφτεί χιλιάδες ποιήματα, κείμενα και τραγούδια για την ξενιτιά. Αυτό καταδεικνύει την ψυχολογία μιας ολόκληρης χώρας. Ενώ παλαιώτερα τα μέσα επικοινωνίας ήταν περιορισμένα, στη σημερινή εποχή η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει διευκολύνει και ενταντικοποιήσει την εξ αποστάσεως επικοινωνία. Και έχει λύσει τα χέρια σε πολλούς. Ακόμη και η γιαγιά και ο παππούς στο πιο απομονωμένο χωριό μαθαίνουν, από ανάγκη επικοινωνίας με τους ξενιτεμένους συγγενείς, να χειρίζονται με θαυμαστή ευχέρεια ένα tablet, ένα laptop, ένα smartphone, λες και είναι έτοιμοι να ανοίξουν εταιρία λογισμικού στη Silicon Valley. Τα συναισθήματά μας εκφράζονται πλέον μέσω emoticon, εφόσον η φυσική παρουσία δεν είναι δυνατή. Δεν σημαίνει ότι καθίσταται υποδεέστερη η επικοινωνία σε σχέση με την tête-à-tête επικοινωνία, απλώς είναι διαφορετική. Θα έλεγα ότι, ενώ η κρίση μάς απομάκρυνε γεωγραφικά από δικούς μας ανθρώπους, μας έμαθε να δίνουμε έμφαση στα ουσιώδη και μετέτρεψε την επικοινωνία από τυπική σε ουσιαστική. Μας έμαθε να εκτιμούμαι ό,τι αφελώς θεωρούσαμε ως δεδομένο. Και αυτό είναι ίσως το μόνο καλό που έφερε η οικονομική ύφεση.