Ένας από τους στόχους μου για το νέο έτος είναι να διαβάσω περισσότερη σύγχρονη λογοτεχνία. Με αυτό, λοιπόν, το στόχο στο μυαλό, κινήθηκα προς τη βιβλιοθήκη μου και περιεργάστηκα τα βιβλία που βρίσκονται για χρόνια στα ράφια μου χωρίς να τους έχω δώσει την ευκαιρία και τον χρόνο να κάνουν τη δουλειά τους, να με ταξιδέψουν σε έναν άλλο κόσμο. Δεν χρειάστηκε πολλή ώρα και σκέψη μέχρι να πιάσω Tο Λουλούδι της Κριμαίας της Julia Gregson και μεταφράστρια την Φωτεινή Πίπη από τις εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ και να αρχίσω την ανάγνωση. Και πράγματι, μεταφέρθηκα σε μια παλιότερη εποχή και επαναστάτησα εναντίον των κοινωνικών συμβάσεων μέσα από την κεντρική ηρωίδα.
Η Κάθριν ζει σε μια συντηρητική κοινωνία στην Ουαλία γύρω στο 1845. Τα όνειρά της έρχονται σε σύγκρουση με τις προσδοκίες της οικογένειά της αλλά και ολόκληρου του περίγυρού της που επιδιώκουν αποκλειστικά στην εξέλιξή της σε ένα αξιοσέβαστο μέλος της κοινωνίας και να βρει έναν αριστοκράτη σύζυγο. Με τη βοήθεια του Ντέιο, του παιδικού της φίλου αλλά συνάμα και του απαγορευμένου λόγω της ταξικής τους διαφοράς έρωτα, καταφέρνει να ξεφύγει από τις συμβάσεις της εποχής και πραγματοποιεί τους στόχους της πηγαίνοντας στο Λονδίνο για να εκπαιδευτεί ως νοσοκόμα και ύστερα στον πόλεμο στην Κριμαία, για να εφαρμόσει όσα έχει μάθει. Πόσο θα αλλάξουν όλα αυτά τα ταξίδια και όλες αυτές οι πολεμικές εμπειρίες την νεαρή κοπέλα;
Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη: το πρώτο είναι πριν πάει η Κάθριν στον πόλεμο στην Κριμαία και το δεύτερο στη διάρκεια του πολέμου. Το πρώτο μέρος είναι περίτεχνα γραμμένο με εικόνες γεμάτες νόημα, όπως όταν «η Κάθριν έφαγε την παγωμένη λεπτή φέτα μπέικον που είχε αφήσει στο πιάτο του ο πατέρας της και αμέσως ένιωσε να της έρχεται εμετός» (47) λόγω της απόστασης και της πικρίας στα όρια μίσους που άρχισε να τρέφει για τον πατέρα της, και σύμβολα σαν τις άσχημες στολές που έπρεπε να φορούν οι νοσοκόμες, το μήνυμα πίσω από τις οποίες αποκαλύπτεται προς το τέλος του βιβλίου. Αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι στο δεύτερο μέρος έχουμε ωμές περιγραφές του τι συνέβη στον πόλεμο και τι σκέψεις και συναισθήματα κυριεύουν τους χαρακτήρες, καθώς κύριος στόχος της αφήγησης είναι πλέον ο ρεαλισμός. Και μάλιστα η μυθοπλασία μπλέκεται με αληθινά γεγονότα και πληροφορίες για τον Κριμαϊκό πόλεμο και πραγματικά πρόσωπα, όπως η καταστροφική για τους Βρετανούς «Επέλαση της Ελαφράς Ταξιαρχίας», τα τραγούδια που εμψύχωναν τους Βρετανούς στρατιώτες και την παρουσία και την αμφιλεγόμενη συνεισφορά της Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ για τους τραυματίες. Η μόνη παρατήρηση που έχω όσον αφορά την γραφή είναι ότι οι δύο ερωτικές σκηνές που περιγράφονται είναι εξαιρετικά σύντομες μπερδεύοντας τον αναγνώστη, αφού αποτυπώνουν ελάχιστα από τα συναισθήματα των εμπλεκομένων.
Όπως ανέφερα και στον πρόλογο, διάβασα το μεταφρασμένο κείμενο και θα ήθελα να κάνω μερικά σχόλια και για αυτό. Δεν υπήρχε σημείωμα του μεταφραστή, αλλά είναι εμφανές ότι η Φωτεινή Πίπη ήθελε να μείνει πιστή στο πρωτότυπο κείμενο, αφού διατήρησε κάποιες ουαλικές λέξεις, όπως το «χίραϊθ» (184), τοπωνύμια σαν το Αμπέρ-Ντάρον και το Αμπέρ-Σοχ, αλλά και πολιτιστικές αναφορές, για παράδειγμα τα μυθικά πλάσματα «Κέλπι» (13) και το «Μαύρο Φεντί» (113). Το μόνο αρνητικό που έχω να προσάψω στην μετάφραση -χωρίς βέβαια να γνωρίζω την επιλογή της συγγραφέως- είναι μια σύγχυση στην έκφραση των σκέψεων των χαρακτήρων, καθώς ορισμένες φορές αποτυπώνονται με πλάγια γράμματα ενώ άλλες με αυτάκια.
Ας περάσουμε και στους χαρακτήρες. Δύο είναι οι χαρακτήρες που με ενθουσίασαν. Καταρχάς, έχουμε την ηρωίδα μας, την Κάθριν Καρέγκ. Αυτό που την κάνει να ξεχωρίζει είναι το πείσμα της να πραγματοποιήσει τα όνειρά της απαξιώνοντας τους επιφανειακούς καθωσπρεπισμούς της εποχής της. Κάνει λάθη και αμφισβητεί τις επιλογές της θυμίζοντας έναν αληθινό άτομο με τον οποίο πολλοί αναγνώστες μπορούν να ταυτιστούν. Χάρη σε όλες τις -κατά κύριο λόγο- άσχημες περιπέτειες αντιλαμβάνεται πώς λειτουργεί ο κόσμος και ωριμάζει. Σύντροφος και στήριγμα της Κάθριν σε όλο αυτό το ταξίδι είναι η Λίζι. Η Λίζι μαθαίνει στην Κάθριν βασικές πρακτικές νοσηλευτικής, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι με την ειλικρίνεια, την πάντοτε ευχάριστη διάθεση και τις συμβουλές της ενθαρρύνει την φίλη της να ξεπεράσει τις στενόμυαλες συμβάσεις αλλά και να συνεχίζει να αγωνίζεται για τα θέλω της. Πρόκειται για μια δυνατή γυναικεία φιλία, καθώς βοηθούν η μία την άλλη να εξελιχθούν και να στηριχθούν στις δικές τους δυνάμεις.
Τέλος, θα ήθελα να αναλύσουμε δύο σημαντικά θέματα του βιβλίου. Ο έρωτας ανάμεσα στην Κάθριν και τον Ντέιο αποτελεί κεντρικό άξονα της ιστορίας. Το αρνητικό στην ανάπτυξη αυτού του έρωτα είναι ότι δεν καταφέρνουν ποτέ να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Οι μόνες σκηνές που περνούν ποιοτικό χρόνο μαζί χωρίς καβγάδες είναι όταν ήταν παιδιά. Παρόλα αυτά, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η προσέγγιση της σπουδαιότητας του να πλάσεις ή να ανακαλύψεις την προσωπικότητά σου προτού αφεθείς στον έρωτα ώστε να μην μπορεί ο σύντροφός σου να σε χειραγωγήσει.
Όσο για το δεύτερο θέμα, έχει να κάνει με τον πόλεμο. Προσωπικά, όσα βιβλία σχετικά με πολέμους έχω διαβάσει πηγάζουν από τις περιπέτειες των στρατιωτών. Αντιθέτως, Το Λουλούδι της Κριμαίας παρουσιάζει πώς κατά βάση οι νοσοκόμοι και οι γιατροί επηρεάζονται από τις δυσχερείς συνθήκες του πολέμου. Αυτό μεταφέρει το σπουδαίο μήνυμα του πώς ένας πόλεμος προκαλεί ασύλληπτα οδυνηρές συνέπειες όχι μόνο σε όσους βρίσκονται στα πεδία μάχης αλλά σε όλους τους ανθρώπους.
Συμπερασματικά, η ιστορία ενηλικίωσης της Κάθριν έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον τόσο για τις περιγραφές των συνθηκών διαβίωσης σε μια παλιότερη εποχή, ειδικά σε καιρό πολέμου -που καθιστά, όπως είναι λογικό, αρκετά σημεία της ιστορίας καταθλιπτικά- όσο και για την σημασία του να κυνηγάς τα όνειρά σου, να παλεύεις να αναπτύξεις την ταυτότητά σου και να μην αφήνεις τις κακοτυχίες, τις κακουχίες και τα λάθη να σε αποσπούν από αυτό που φαντάζει ευτυχία για εσένα.