Πρόσφατα έπεσα πάνω σε μια ταινία του 2009 με το όνομα «The invention of lying» με πρωταγωνιστή τον Ricky Dene Gervais. Η ταινία αυτή με έβαλε σε σκέψεις σχετικά με το γιατί οι άνθρωποι λέμε ψέματα ή γιατί νιώθουμε την ανάγκη να λέμε ψέματα;
Ας πούμε αρχικά δυο λόγια για την ταινία. Σε αυτήν πρωταγωνιστεί ο Ricky (στην ταινία ονομάζεται Mark) ο οποίος είναι ο πρώτος άνθρωπος που λέει ψέματα σ’ έναν κόσμο που όλοι λένε την αλήθεια. Ο Mark, αφού έχει απολυθεί από την δουλειά του κι αφού ο ιδιοκτήτης του σπιτιού του του ζητάει τα χρήματα του ενοικίου, μη έχοντας άλλη λύση ανακαλύπτει πως μπορεί να πει ψέματα σε μια επίσκεψη του στην τράπεζα. Από κει και στο εξής ξεκινάει μια περιπέτεια στην ζωή του όσον αφορά τα ερωτικά, τα επαγγελματικά και τα οικονομικά του. Ο Mark μέσω του ψέματος καταφέρνει να γίνει διάσημος, να τα φτιάξει με την γυναίκα που είχε ερωτευτεί καθώς και να επηρεάσει πολύ κόσμο σχετικά με την μεταθανάτια ζωή. Το ψέμα δεν βοήθησε μόνο τον ίδιο να επιτύχει σε πολλούς τομείς της ζωής του, αλλά βοήθησε και πολλούς άλλους δίνοντας τους ελπίδα και λύση σε πολλά από τα προβλήματα τους.
Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: Γιατί οι άνθρωποι λέμε ψέματα; Φαίνεται πως το ψέμα είναι κάτι που ο άνθρωπος το έχει εκ φύσεως. Κάποια ψέματα είναι πιο «αθώα» και προστατευτικά, ενώ άλλα είναι πιο επικίνδυνα και χειροτερεύουν καταστάσεις. Ωστόσο υπάρχουν κάποιοι λόγοι που ωθούν τους ανθρώπους στο ψέμα.
Κολακευτικά/ προστατευτικά ψέματα.
Όλοι αναζητούμε την ειλικρίνεια από τους κοντινούς μας ανθρώπους αλλά και γενικά από ανθρώπους που συναναστρεφόμαστε καθώς τα θεμέλια οποιασδήποτε σχέσης, είτε αυτή είναι φιλική, ερωτική, είτε επαγγελματική, είναι η ειλικρίνεια. Την ειλικρίνεια όμως την χωρίζει μια πολύ λεπτή γραμμή από την αγένεια, ειδικά όταν η πρώτη είναι υπερβολική ή ανεπιθύμητη. Έτσι πολλοί άνθρωποι τηρώντας τους άτυπους κανόνες ευγένειας καταλήγουμε στο ψέμα. Το ψέμα εδώ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «προστατευτικό» καθώς οι προθέσεις μας είναι αγνές και δεν κρύβουν κάτι ύπουλο ή κακόβουλο.
Επιρροή.
Άλλος ένας λόγος που οι άνθρωποι επιλέγουμε το ψέμα πάνω από την αλήθεια είναι η επιρροή ή αλλιώς η επίδραση. Όταν ακούς έναν λόγο από ένα πολιτικό πρόσωπο πολλές φορές θα εντοπίσεις ψέματα και ανακρίβειες σε αυτόν τον λόγο. Το ψέμα μπορεί να διαμορφωθεί όπως το επιθυμεί κάθε άνθρωπος, να το κόψει και να το ράψει όπως θέλει κάνοντας το αρκετά πιστικό. Η αλήθεια από την άλλη, είναι ένα γεγονός, κάτι το δεδομένο που δεν μπορείς να την αλλάξεις ή να την παραποιήσεις με αποτέλεσμα πολλές φορές να μην συμμορφώνεται με τον σκοπό σου. Έτσι λοιπόν το ψέμα επιλέγεται σε αρκετές περιπτώσεις για να επηρεάσεις έναν άνθρωπο ή μια μερίδα ανθρώπων και να τους οδηγήσεις στο μονοπάτι που εσύ επιθυμείς.
Ο φόβος.
Πολλές πράξεις μας έχουν συνέπειες τόσο στις ζωές μας όσο και στις ζωές των αγαπημένων μας προσώπων. Όταν λοιπόν φτάνεις στο σημείο να απολογηθείς για κάτι που λειτούργησε εις βάρος κάποιου άλλου καταλήγεις πολλές φορές στο ψέμα. Αυτό πηγάζει κυρίως από τον φόβο της εγκατάλειψης και της αποδοκιμασίας. Στην προσπάθεια σου και φοβούμενος της συνέπειες μιας επίπληξης χρησιμοποιείς το ψέμα για να αποφύγεις κάποιες δυσάρεστες αλλαγές και καταστάσεις.
Προσωπικό κέρδος.
Ο πιο συνήθης λόγος που χρησιμοποιούμαι το ψέμα είναι το προσωπικό όφελος. Αυτό μπορεί να αφορά σε μεγάλο βαθμό τα επαγγελματικά αλλά το συναντάμε και στα ζητήματα που αφορούν την προσωπική μας ζωή. Στην συγκεκριμένη περίπτωση το ψέμα μπορεί να είναι μικρό, σχεδόν αδιάφορο και βοηθητικό αλλά επίσης μπορεί να είναι καταστροφικό για την ζωή σου με τρομερές συνέπειες.
Σε καμία περίπτωση το ψέμα μπορεί να χαρακτηριστεί ως κάτι καλό αλλά είναι δυνατόν να το δικαιολογήσουμε ή να το κατανοήσουμε σε αρκετές περιπτώσεις. Άλλωστε πως θα ήταν η ζωή μας εάν όλοι λέγαμε την αλήθεια χωρίς να φιλτράρουμε δυο και τρείς φορές αυτά που λέμε; Όπως το ψέμα έτσι και η αλήθεια μπορεί πολλές φορές να σε πληγώσει.