Είναι γνωστό, πλέον, από επιστημονικές έρευνες, ότι η μουσική ασκεί σημαντική επίδραση στον εγκέφαλο και το σώμα, διεγείροντας την παραγωγή διαφόρων ουσιών, όπως είναι οι νευροδιαβιβαστές. Άλλωστε, βάσει εμπειριών και συμπερασμάτων, η μουσική μπορεί να αποτελέσει την πηγή διαφορετικών συναισθημάτων, όπως χαρά, λύπη, θυμό, ακόμη και φόβο. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι οι Αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τη μουσική ως μέσο ίασης διαφόρων ασθενειών. Ωστόσο, ένα σημερινό αντικείμενο ενδιαφέροντος της επιστημονικής κοινότητας αποτελεί το φαινόμενο “παράδοξο της απολαυστικής θλίψης”.
Δεν είναι λίγες οι φορές, που έχω συνειδητοποιήσει, ότι επιζητώ, να ακούσω μελαγχολική μουσική, ανεξάρτητα από τη συναισθηματική κατάσταση, στην οποία βρίσκομαι…Νιώθω σαν να έχω αυτή την ατέρμονη ανάγκη, να ηχήσουν στα αυτιά μου μελαγχολικές μελωδίες, που ακόμη και αν πιστεύω, ότι μπορεί να με “ρίξουν” ψυχολογικά, τίποτα δε μπορεί να με αποτρέψει από το να πληκτρολογήσω το τραγούδι αυτό και να βάλω την ένταση στο 100%. Τελευταία εμπειρία μου σχετικά με την ανάγκη αυτή ήταν πριν από 4 ημέρες, γεγονός, που μου κέντρισε την προσοχή και αποφάσισα να το ψάξω λίγο πιο διεξοδικά. Καραντίνα τους τελευταίους μήνες, κανονίζω να πάω για ένα περπάτημα με ένα φίλο, που έχω να δω από τον περασμένο Οκτώβρη και αδημονούσα να το συναντήσω. Και πράττω το εξής: πληκτρολογώ το All by Myself από τη Celine Dion…
“Living alone, I think of all the friends I‘ve known, but when I dial the telephone, nobody‘s home…” αυτοί είναι μερικοί στίχοι από το τραγούδι, το οποίο άκουγα, όντας ενθουσιασμένος για τη συνάντηση με το φίλο μου…
Για τη διερεύνηση του παραδόξου της απολαυστικής θλίψης, έχουν διενεργηθεί πειράματα, καθένα από τα οποία έχει ακολουθήσει διαφορετική μεθοδολογία. Μία απλή προσέγγιση ήταν να ερωτηθούν άτομα, πώς ένιωθαν, ακούγοντας διαφορετικά είδη μουσικής. Με βάση τις απαντήσεις των συμμετεχόντων, οι επιστήμονες εξήγαγαν το συμπέρασμα, ότι η μελαγχολική μουσική δε συνδέεται άρρηκτα με αρνητικά συναισθήματα, όπως μελαγχολία και λύπη. Εν προκειμένω, το άκουσμα της μουσικής αυτής, μπορεί να προκαλέσει τη δημιουργία πιο θετικών συναισθημάτων, όπως είναι η νοσταλγία και η γαλήνη.
Άλλες επιστημονικές μελέτες έχουν ακολουθήσει διαφορετική προσέγγιση, έχοντας λάβει υπόψη παραμέτρους, όπως η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, το φύλο, η κοινωνική τάξη ή η κουλτούρα των συμμετεχόντων. Στο Δυτικό πολιτισμό, παρόλο που η μελαγχολική μουσική συνδέεται περισσότερο με τη μοναξιά και την ιδιωτικότητα, αυτό μπορεί να διαφοροποιείται ανάμεσα στους ακροατές με διαφορετική εννοιολογική γνώση σχετικά με τη μουσική και τη θλίψη. Επίσης, υπάρχουν τεκμηριωμένες διαφορές ως προς τον τρόπο με τον οποίο, οι διαφορετικοί πολιτισμοί εκφράζουν το θυμό, την εμπάθεια ή τη χαρά τους.
Εν κατακλείδι, “το παράδοξο της απολαυστικής θλίψης” αποτελεί ένα αντικείμενο, η εξήγηση του οποίου, δεν έχει ακόμη οριστεί με ακρίβεια. Η μουσική και τα συναισθήματα είναι άκρως υποκειμενικές έννοιες και ο συσχετισμός τους διαφοροποιείται σε μεγάλο βαθμό από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ο καθένας έχει βιώσει τις δικές του εμπειρίες, έχει σχηματίσει τις δικές του αναμνήσεις και δεν ακούγεται καθόλου παράλογο, μία μελαγχολική μελωδία να ενισχύσει σε κάποιον τα συναισθήματα της θλίψης και της απώλειας, ενώ σε κάποιον άλλο, να προκαλεί διαφορετικού είδους συναισθήματα, όπως μεγάλη επιθυμία ή κίνητρο για να πετύχει κάποιον στόχο, που έχει θέσει. Έτσι, την επόμενη φορά, που θα νιώσετε την ανάγκη να ακούστε Leonard Cohen, Madrugada ή Jeff Buckley, μη διστάσετε. Δεν έχετε να κάνετε τίποτα άλλο, πέρα από το να δέσετε τη ζώνη σας και να ακολουθήσετε κατά γράμμα τις οδηγίες του David Bowie, ώστε να ξεκινήσει η μουσική περιπλάνηση, με οδηγό τις νότες του μουσικού πενταγράμμου…
“…Check your protein pills and put your helmet on…Check ignition and may Gods love be with you…”
David Bowie-Space Oddity
