Με την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων να πλησιάζει… απειλητικά, αξίζει να αναφερθούμε στην καλύτερη, κατά την ταπεινή μου άποψη, ταινία που έχει γυριστεί για τις γιορτινές αυτές ημέρες. Φέτος, μάλιστα, κλείνει τα 70 της χρόνια, και φαντάζει πιο επίκαιρη από ποτέ.
It’s a Wonderful Life (1946)
Χριστουγεννιάτικη κωμωδία/δράμα, 125΄
Σκηνοθεσία: Frank Capra
Σενάριο: Frances Goodrich, Albert Hackett & Frank Capra
Πρωταγωνιστούν: James Stewart, Donna Reed, Lionel Barrymore, Gloria Grahame
Πέρα από τη χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα που τη διακρίνει, η ταινία δεν αποτελεί παρά τη βιογραφία ενός φανταστικού προσώπου, του George Bailey (Στιούαρτ), ενός φαινομενικά ασήμαντου ανθρωπάκου σε μια από τις χιλιάδες κωμοπόλεις των ΗΠΑ. Παραμονή Χριστουγέννων του 1946, και όλη σχεδόν η πόλη προσεύχεται για το μέλλον του, καθώς παρότι ιδιαίτερα αγαπητός ο Τζορτζ βρίσκεται στα πρόθυρα της αυτοκτονίας. Εισακούοντας τις προσευχές, ο Παντοδύναμος στέλνει έναν… άγγελο Β΄ τάξης (Travers) για να σώσει την κατάσταση, αλλά για να το καταφέρει αυτός πρέπει να πρώτα να μάθει (και μαζί μ΄ αυτόν, κι εμείς) όλο το βίο και την πολιτεία του ανθρώπου αυτού. Αφού συμβεί αυτό και επιστρέψουμε στο σήμερα, ο πολυμήχανος άγγελος καλείται να βρει έναν ιδιαίτερα ευφάνταστο τρόπο για να αποτρέψει τα χειρότερα.
Εφόσον πρόκειται για πλήρη βιογραφία (από την παιδική ηλικία του Τζορτζ μέχρι τα 40-45 του όπου και τοποθείται το «σήμερα») η ταινία προφανώς δε διαδραματίζεται Χριστούγεννα, με εξαίρεση τα πρώτα και τα τελευταία λεπτά, αλλά οι παραδοσιακές αξίες των γιορτών τη συνοδεύουν παντού. Ο Τζορτζ Μπέιλι, εξάλλου, είναι ο απόλυτος καθημερινός ήρωας: καλόκαρδος, αλτρουιστής (σε βαθμό επικίνδυνο για τον ίδιο), λίγο αφελής, ρομαντικός, έξυπνος αλλά λίγο αφελής, και πάντα στο πλευρό οποιουδήποτε τον χρειάζεται. Αποτέλεσμα αυτής της συμπεριφοράς είναι να πέφτει συχνά θύμα εκμετάλλευσης, ακούσιας ή εκούσιας, των συνανθρώπων του, αλλά και να «μπει στο μάτι» του ισχυρότερου άνδρα της περιοχής, του μισάνθρωπου (στα πρότυπα του Εμπενίζερ Σκρουτζ) Henry F. Potter (Barrymore).
Αν ψάξετε λίγο τη φιλμογραφία και τη ζωή γενικότερα του ιταλικής καταγωγής σκηνοθέτη Frank Capra (2 φορές οσκαρικός) και του διάσημου πρωταγωνιστή Stewart, θα διαπιστώσετε πως πρόκειται για ανθρώπους με ιδιαίτερη πίστη στην καλοσύνη της ανθρώπινης φύσης και στην τάση του μέσου ανθρώπου να κάνει τελικά το καλό, αρκεί να τον παρακινήσεις λίγο. Η θεωρία του Capra και του Stewart παραπέμπει στον φιλόσοφο Κομφούκιο: ο άνθρωπος είναι φύσει καλός και κάθε κακία προέρχεται από έλλειψη κρίσης και θάρρους, επομένως μπορεί να ξεπεραστεί. Αυτό, ουσιαστικά, αποτελεί το κυρίαρχο μήνυμα της ταινίας, η δυνατότητα δηλαδή των μαζών να αντιστρέψουν μια θεωρητικά χαμένη κατάσταση, έστω και με… άνωθεν παρέμβαση. Όσο για το έτερο μήνυμα του Capra, αυτό απλά βρίσκεται στον τίτλο.
O George Bailey (Stewart) με τον φύλακα-άγγελό του Clarence (Henry Travers)
Η ζωή είναι υπέροχη λοιπόν, αλλά αυτό δεν είναι και τόσο προφανές, γι΄ αυτό και η ταινία είναι γεμάτη πικρίες, απογοητεύσεις και σκαμπανεβάσματα για τον ήρωά μας (όπως και για το θεατή, που ταυτίζεται πλήρως με τον πρώτο), όπως και στην πραγματικότητα. Η σκηνοθεσία του Capra, όμως, είναι τέτοια που δε σ΄ αφήνει να πιστέψεις ότι μπορεί κάτι να πάει στραβά στο τέλος, γεγονός στο οποίο βοηθούν και οι γλυκύτατες, βγαλμένες μέσα απ΄ την ψυχή τους ερμηνείες των πρωταγωνιστών Stewart, Reed και Barrymore. Τα κλισέ των χριστουγεννιάτικων ταινιών είναι φυσικά εκεί, αλλά αποδίδονται μ΄ έναν εμπνευσμένο, διαφορετικό τρόπο που όχι μόνο δεν κουράζει αλλά γοητεύει και τον πιο δύσπιστο.
Στην Αμερική, απ΄ όπου φυσικά και προέρχεται, το It’s a Wonderful Life θεωρείται ίσως η πιο κλασική χριστουγεννιάτικη ταινία, είναι πολύ πιο γνωστή από τις περισσότερες σύγχρονες του είδους και προβάλλεται κάθε χρόνο στην τηλεόραση. Παρ΄ ότι εξαιρετικά ελπιδοφόρα και αισιόδοξη, πολλοί τη θεωρούν αρκετά σκοτεινή για το είδος της, λόγω της διάχυτης πικρίας που τη διαποτίζει στο μεγαλύτερο μέρος της παραπέμποντας περισσότερο σε φιλμ νουάρ παρά σε οικογενειακή εορταστική ατμόσφαιρα. Τελικά, ωστόσο, το It’s a Wonderful Life είναι η απόλυτη χριστουγεννιάτικη ταινία, χάρη στη ζεστασιά και την ελπίδα που προσφέρει και ταυτίζεται απόλυτα με το νόημα που (πρέπει να) έχουν αυτές οι μέρες.
Βαθμολογία: 9/10
