Η ψυχοπάθεια αποτελεί στοιχείο της σκοτεινής τριάδας της προσωπικότητας μαζί με τον ναρκισσισμό και τον μακιαβελισμό. Τα γενικά χαρακτηριστικά αυτής της διαταραχής εντοπίζονται στην χαμηλή ενσυναίσθηση του ατόμου καθώς και στην συναισθηματική σκληρότητα. Η ψυχοπάθεια είναι δύσκολο να εντοπιστεί στα άτομα καθώς όλα αυτά τα συμπτώματα υπάρχουν και σε άλλες διαταραχές ενώ μερικοί ψυχοπαθείς μπορούν και τα καμουφλάρουν προκειμένου να ελίσσονται στην κοινωνική ζωή.
Σημάδια της ψυχοπάθειας
Τα σημάδια της ψυχοπάθειας είναι πολλά μερικά εκ των οποίων ή και όλα ξεκινούν από την παιδική ηλικία και αποκτούν μεγαλύτερη διάσταση όσο μεγαλώνει το άτομο. Ειδικότερα:
1) Υψηλή ελκυστικότητα
Τα άτομα με ψυχοπάθεια προκαλούν εύκολα το ενδιαφέρον των άλλων ανθρώπων καθώς είναι πάρα πολύ καλοί/-ες στις διαπροσωπικές συνομιλίες ενώ διακρίνονται ως άτομα που έχουν μια ενδιαφέρουσα ζωή, τουλάχιστον έτσι όπως την εξιστορούν.
2) Ανάγκη ερεθισμάτων
Τα άτομα με ψυχοπάθεια τείνουν να αναζητούν ερεθίσματα και εμπειρίες που θα τα κρατούν σε εγρήγορση αλλά και θα τους προκαλούν ενθουσιασμό. Για αυτό το λόγο αρέσκονται στο να καταπατούν κανόνες και να παρανομούν ώστε να βιώνουν την συνεχόμενη αγωνία μήπως συλληφθούν. Επιπλέον είναι άτομα που δεν κρατούν μια σταθερή ρουτίνα μιας και δεν τους αρέσει το πρόγραμμα αλλά και η συνήθεια.
3) Παθολογικό ψέμα
Μια συμπεριφορά που εμφανίζουν συχνά τα άτομα με ψυχοπάθεια είναι το παθολογικό ψέμα. Συνήθως λένε ψέματα για να αποφύγουν καταστάσεις που μπορεί να τους φέρουν απέναντι στις πράξεις τους. Αλλά αυτή η συμπεριφορά συνεχίζεται προκειμένου να καλύψουν τα ήδη λεχθέντα ψέματα ή για να καλύψουν τις ανακρίβειες ανάμεσα στα ψέματα που έχουν ήδη πει.
4) Ψευδής εικόνα εαυτού
Τα άτομα με ψυχοπάθεια τείνουν να υπερεκτιμούν τις ικανότητες αλλά και την αξία τους ως άτομα. Επιπλέον θεωρούν τους εαυτούς τους ότι είναι άτομα τα οποία πρέπει να ζουν με βάση τους δικούς τους νόμους και δεν δίνουν συχνά σημασία στους κοινωνικούς ή τους ηθικούς νόμους.
5) Χειριστικότητα
Τα άτομα με ψυχοπάθεια θέλουν να αποκτούν ότι επιθυμούν και δεν νοιάζονται συχνά για τον τρόπο, οπότε η χειριστικότητα είναι μια από τις τεχνικές που χρησιμοποιούν συχνά. Ακόμα μπορεί να θυματοποιούν τους εαυτούς τους προκειμένου να φαίνονται ευάλωτα άτομα και να κερδίζουν αυτό που θέλουν.
6) Δεν αισθάνονται εύκολα τύψεις
Τα άτομα με ψυχοπάθεια δεν νοιάζονται για το αν βλάπτουν με την συμπεριφορά τους άλλα άτομα, οπότε μπορεί να πουν ή να κάνουν πράγματα τα οποία επηρεάζουν τους άλλους ανθρώπους και μετά να θεωρούν ότι το άλλο άτομα απέναντι τους είναι υπερευαίσθητο και υπεραντιδρά για πράγματα τα οποία δεν θα έπρεπε να το επηρεάζουν. Τα άτομα με ψυχοπάθεια δεν νιώθουν ενοχή για τις πράξεις τους και τις περισσότερες φορές θα προσπαθήσουν να εκλογικέψουν τις πράξεις τους κατηγορώντας τα άλλα άτομα ότι τις προκάλεσαν.
7) Δεν δείχνουν εύκολα τα συναισθήματα τους
Τα άτομα που έχουν στοιχεία ψυχοπάθειας στον χαρακτήρα τους δεν δείχνουν εύκολα τα συναισθήματα τους. Βεβαίως όταν θέλουν να πετύχουν έναν στόχο τους τα άτομα με ψυχοπάθεια μπορούν να δείξουν τα συναισθήματα τους, κυρίως τα δραματικά.
8) Έλλειψη ενσυναίσθησης
Τα άτομα με ψυχοπάθεια δυσκολεύονται να καταλάβουν τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων ιδίως τα αρνητικά συναισθήματα. Με αυτό τον τρόπο δεν διστάζουν να βλάψουν τα άλλα άτομα διότι δεν μπορούν στα αλήθεια να κατανοήσουν ότι τους κάνουν κακό.
9) Παρασιτικός τρόπος ζωής
Τα άτομα με ψυχοπάθεια διαθέτουν πάντα μια λυπηρή ιστορία για την ζωή τους την οποία προβάλλουν προκειμένου να κερδίσουν από υλικά αγαθά μέχρι την αγάπη των άλλων ανθρώπων.
10) Ασύδοτη σεξουαλική ζωή
Τα άτομα με ψυχοπάθεια δεν νοιάζονται για τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων αλλά και δεν καταλαβαίνουν ότι τους προκαλούν αρνητικά συναισθήματα, οπότε το να πληγώνουν τους/τις ερωτικούς/-ες συντρόφους τους απατώντας τους/τες είναι μια συνήθης συμπεριφορά για αυτά τα άτομα. Ωστόσο εκτός αυτού συνήθως εμπλέκονται σε σεξουαλικές περιπτύξεις χωρίς να παίρνουν προφυλάξεις ακόμα και με άγνωστα άτομα, ενώ μπορεί να χρησιμοποιήσουν το σεξ ακόμα και για να κερδίσουν πράγματα που θα κάνουν την ζωή τους καλύτερη όπως τα ίδια τα άτομα θεωρούν.
11) Προβλήματα συμπεριφοράς
Τα άτομα με ανεπτυγμένη την ψυχοπάθεια ως στοιχείο προσωπικότητας τείνουν να παρουσιάζουν κάποιες συμπεριφορές από μικρή ηλικία, όπως το να κάνουν κοπάνα από το σχολείο, το να αντιγράφουν σε τεστ, το να καταστρέφουν ξένη περιουσία, το να χρησιμοποιούν ουσίες αλλά και να εκδηλώνουν βίαιή συμπεριφορά απέναντι σε ζώα και άλλα άτομα. Η συμπεριφορές αυτές εφόσον κλιμακώνονται με το πέρασμα του χρόνου θα πρέπει να δώσουν ένα ανησυχητικό σημάδι για το συγκεκριμένο άτομο.
12) Έλλειψη μακροπρόθεσμων στόχων
Τα άτομα με ψυχοπάθεια ονειρεύονται συνήθως να αποκτήσουν φήμη, δόξα και πλούτο. Το θέμα όμως είναι ότι δεν διαθέτουν κάποια πραγματική ιδέα ή επαφή με την πραγματικότητα για το πως να τα καταφέρουν όλα αυτά. Έτσι συνήθως περιμένουν να τους έρθουν όλα αυτά δίχως να κοπιάσουν, πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει.
13) Παρορμητισμός
Τα άτομα με το στοιχείο της ψυχοπάθειας τείνουν τις περισσότερες φορές να δρουν δίχως να σκέφτονται τις συνέπειες τω πράξεων τους. Έτσι τείνουν να δρουν επάνω σε συναισθηματική φόρτιση γεγονός που τα οδηγεί σε λανθασμένες αποφάσεις που κοστίζουν αργότερα.
14) Ανευθυνότητα
Τα άτομα με το στοιχείο της ψυχοπάθειας χαρακτηρίζονται από το στοιχείο της ανευθυνότητας. Ειδικότερα τα άτομα αυτά σπάνια κρατάνε τις υποσχέσεις τους ή τηρούν τις συμφωνίες τους, για αυτό το λόγο έχουν συχνά προβλήματα με χρέη. Επιπλέον τείνουν να εναποθέτουν την ευθύνη για τις πράξεις και τα προβλήματα τους σε άλλα άτομα ώστε να φαίνονται ότι βρίσκονται σε μια θέση θύματος.
15) Πολλοί σε αριθμό γάμοι
Ένα χαρακτηριστικό τον ατόμων με ψυχοπάθεια είναι το ότι δεν μένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στην κατάσταση του γαμήλιας ένωσης με άλλα άτομα. Αυτό συμβαίνει πρώτα από όλα γιατί αυτά τα άτομα παρουσιάζουν μεγάλα ποσοστά απιστίας όπως αναφέρθηκε παραπάνω καθώς και έλλειψης συναισθηματικού δεσίματος. Επιπλέον τα άτομα αυτά τείνουν να εκμεταλλεύονται οικονομικά τους/τις συζύγους με αποτέλεσμα να διαλύεται η μεταξύ τους ένωση.
16) Εγκληματική δραστηριότητα
Τα άτομα με ψυχοπάθεια δεν αρέσκονται να υπακούν τόσο σε κοινωνικούς ή γενικότερους κανόνες με αποτέλεσμα να παραβαίνουν νόμους είτε γραπτούς είτε άγραφους προκαλώντας κακό σε άλλα άτομα. Ωστόσο να σημειωθεί ότι δεν φέρονται όλα τα άτομα με ψυχοπάθεια με τον ίδιο τρόπο καθώς η πολύ υψηλή νοημοσύνη τους τα βοηθά ώστε να βρίσκουν άλλες εναλλακτικές επιλογές προκειμένου να ικανοποιήσουν τα θέλω τους.
Αιτίες πίσω από την ψυχοπάθεια
Αξίζει να αναφερθεί ότι προφανείς αιτίες πίσω από αυτή την διαταραχή προσωπικότητας δεν υπάρχουν, ωστόσο σύμφωνα με έρευνες γενετικοί παράγοντες αλλά και ο τρόπος ανατροφής είναι αυτά που κατά μεγάλο ποσοστό επηρεάζουν το άτομο στο να αναπτύξει αυτή τη διαταραχή.
Γενετικοί Παράγοντες
Παρότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη γονιδιακή αλληλουχία που να είναι υπεύθυνη και να κληρονομείται από τους γονείς στους απογόνους. Ωστόσο σε οικογένειές που έχει εκδηλωθεί η ψυχοπάθεια υπάρχει μεγαλύτερο ρίσκο να αποκτήσουν απογόνους με αυτήν την διαταραχή.
Οικογένεια
Ο τρόπος ανατροφής διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο σε πολλά πράγματα αλλά και στην ψυχοπάθεια. Ειδικότερα υπάρχουν παράγοντες που είναι προγεννητικοί που μπορούν να προκαλέσουν την ψυχοπάθεια αλλά και παράγοντες που έρχονται μετά την γέννα όπως ο τρόπος ανατροφής. Στους παράγοντες που είναι προγεννητικοί συμπεριλαμβάνονται το κάπνισμα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, τα υψηλά επίπεδα στρες κατά την εγκυμοσύνη αλλά και διάφορες άλλες διαταραχές στην διαδικασία της κύησης. Στους παράγοντες που αφορούν την ανατροφή συμπεριλαμβάνονται οι χρήση ουσιών από τους γονείς, η έλλειψη στοργής, φροντίδας και καθοδήγησης στο παιδί και τέλος η κακοποιητικές συμπεριφορές οποιουδήποτε είδους απέναντι στο παιδί.
Θεραπευτικές προσεγγίσεις
Όσον αφορά την ψυχοπάθεια οι θεραπευτικές προσεγγίσεις διαφέρουν ανάλογα τα αναπτυξιακά στάδια που βρίσκεται το άτομο. Αναλυτικότερα επειδή η ψυχοπάθεια συνδέεται με την αυτοαντίληψη αλλά και την αντίληψη του γύρω κόσμου χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο θεραπείας, διότι πολλές φορές η θεραπευτική προσέγγιση έχει ελάχιστη επίδραση στο άτομο με ψυχοπάθεια. Παρακάτω λοιπόν αναφέρονται αναλυτικά διάφορες προσεγγίσεις που μπορούν αν εφαρμοστούν στα άτομα με ψυχοπάθεια και να βελτιώσουν όχι μόνο την δική τους ζωή αλλά και των ανθρώπων γύρω τους.
Συμπεριφορική θεραπεία γονέων
Η συμπεριφορική θεραπεία γονέων απευθύνεται σε γονείς με παιδιά που παρουσιάζουν συμπεριφορές ή έχουν διαγνωστεί με ψυχοπάθεια. Ουσιαστικά αυτή η θεραπευτική προσέγγιση μαθαίνει στους γονείς πως να ενισχύουν τις θετικές συμπεριφορές των παιδιών τους ώστε να μάθουν από μικρή ηλικία να αποφεύγουν αντικοινωνικές συμπεριφορές που συνδέονται με την διαταραχή τους.
Ψυχοθεραπεία
Η συστηματική ψυχοθεραπεία δείχνει να βοηθάει ως ένα βαθμό άτομα με ψυχοπάθεια καθώς σύμφωνα με δεδομένα δείχνει να μειώνει τις παραβατικές/αντικοινωνικές συμπεριφορές τους με το πέρασμα του χρόνου. Ωστόσο επειδή τα ψυχοπαθή άτομα δεν θεωρούν ότι έχουν λανθασμένη συμπεριφορά απέναντι στα άλλα άτομα είναι λίγο δύσκολή η θεραπευτική αλληλεπίδραση καθώς από την μια αρνούνται να υποβληθούν σε θεραπεία και από την άλλη είναι προβάλλουν ισχυρές αντιστάσεις όσον αφορά στο να αλλάξουν τρόπους αντιμετώπισης της πραγματικότητας.
Φαρμακευτική αγωγή
Σύμφωνα με την Αμερικανική ένωση ψυχολόγων η φαρμακευτική αγωγή συνίσταται μαζί με την ψυχοθεραπεία προκειμένου να επιτευχθεί μια αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της ψυχοπάθειας στο άτομο. Ειδικότερα επειδή στα ψυχοπαθή άτομα δεν παράγονται ή παράγονται σε ελάχιστες ποσότητες μερικοί νευροδιαβιβαστές που ευθύνονται για τις συμπεριφορές του ατόμου είναι απαραίτητη η λήψη αυτών των στοιχείων μέσω φαρμάκων. Για παράδειγμα η λήψη λιθίου μπορεί να ελαττώσει την γενικότερη αντικοινωνική συμπεριφορά αλλά και τις επιθετικές τάσεις του ατόμου.
Θεραπεία σχημάτων
Η θεραπεία σχημάτων είναι μια εναλλακτική θεραπεία που συνδυάζει μεθόδους από γνωσιοσυμπεριφορική , συναισθηματικά εστιασμένη θεραπεία, ψυχανάλυση, ψυχοδυναμική προσέγγιση καθώς και την θεωρία της προσκόλλησης. Η θεραπεία σχημάτων χρησιμοποιείτε για την θεραπεία μοτίβων που διαμορφώθηκαν στην παιδική ηλικία του ατόμου. Μέσω αυτής της θεραπευτικής προσέγγισης επιχειρείται η θεραπεία των μοτίβων της προσκόλλησης των ατόμων με ψυχοπάθεια καθώς και η θεραπεία των τραυματισμένων συναισθημάτων από την παιδική ηλικία που συνέβαλλαν στην εμφάνιση της διαταραχής.
Βιβλιογραφικές αναφορές:
Anderson, N. E., & Kiehl, K. A. (2014). Psychopathy: Developmental perspectives and their implications for treatment. Restorative Neurology and Neuroscience, 32(1), 103-117. doi:10.3233/rnn-139001
DeAngelis, T. (2022, March 1). A broader view of psychopathy. Monitor on Psychology, 53(2). https://www.apa.org/monitor/2022/03/ce-corner-psychopathy
Martens, W. H. (2014, October 7). The hidden suffering of the psychopath. Retrieved November 23, 2022, from https://www.psychiatrictimes.com/view/hidden-suffering-psychopath
Morin, A. (2022, August 2). What is a psychopath? Retrieved November 23, 2022, from https://www.verywellmind.com/what-is-a-psychopath-5025217
Psychopathy. (n.d.). Retrieved November 19, 2022, from https://www.psychologytoday.com/intl/basics/psychopathy
Tracy, N. (2022, January 28). Psychopathy: Definition, symptoms, signs and causes. Retrieved November 23, 2022, from https://www.healthyplace.com/personality-disorders/psychopath/psychopathy-definition-symptoms-signs-and-causes
What causes psychopathy. (2022, October 03). Retrieved November 19, 2022, from https://psychopathyis.org/what-causes-psychopathy/#:~:text=A%20common%20question%20is%3A%20%E2%80%9CWhat,(non%2Dgenetic)%20factors.
